In een kale cel in een psychiatrisch ziekenhuis schrijft de wat verwilderd uitziende en in elk geval wereldvreemde Dr. Mabuse z’n testament, althans dat zal achteraf blijken, want wat de man allemaal op papier zet kan aanvankelijk geen mens boeien. Vreemd genoeg wordt diens naam genoemd naar aanleiding van een bomontploffing en nadien in verband met een aanslag die wordt voorbereid en waarvoor een geroyeerd politieman z’n voormalige baas, politiecommissaris Lohmann, probeert te waarschuwen. Die hecht aanvankelijk geen belang aan de informatie, want hij heeft met eigen ogen vast kunnen stellen dat Dr. Mabuse niet meer in staat is om met om het even wie een gesprek te voeren, laat staan leiding te geven aan een bende criminelen. De jonge Thomas Kent, ex-bajesklant en om den brode lid van een criminele organisatie, besluit om z’n leven definitief n een andere richting te sturen en fatsoenlijk werk te zoeken, maar hij krijgt een briefje toegestopt met de opdracht zich bij de baas te melden, bij Dr. Mabuse. Ondertussen heeft politiecommissaris Lohmann zelf een aantal informatiesnippers bijeengelegd en hij besluit dat Dr. Mabuse onmiskenbaar bij een aantal criminele affaires betrokken is. Hij besluit om de behandelende arts in het psychiatrisch ziekenhuis, Prof. Dr. Baum, een bezoekje te brengen, maar het spoor loopt voorlopig dood. Thomas Kent zal commissaris Lohmann uiteindelijk op het goede spoor zetten, want waartoe Dr. Mabuse in staat blijkt te zijn, gaat zelfs zijn petje te boven.

In Das Testament Des Dr. Mabuse vertelt de Oostenrijkse regisseur Fritz Lang een spannend verhaal dat zowel thriller- als horrorelementen bevat, want dat Dr. Mabuse uit zichzelf kan treden om vervolgens het lichaam van andere mensen over te nemen, het gaat uiteraard verder dan wat de realiteit te bieden heeft. Bovendien blijkt hij over hypnotische eigenschappen te beschikken, waardoor hij individuen kan besturen alsof het machines waren, waardoor hij z’n criminele activiteiten – en terroristische acties tegen de staat – vanuit de gevangenis kan organiseren zonder dat het z’n omgeving opvalt. Dat laatste klopt evenwel niet helemaal, want een zekere Dr. Kramm, assistent van de behandelende arts, krijgt toevallig de schrijfsels van Dr. Mabuse onder ogen en waarschuwt z’n baas Prof. Dr. Baum dat er wat merkwaardigs aan de gang is. Jammer genoeg voor hem is de man tegen wie hij dat vertelt al door Mabuse overgenomen en bekoopt hij z’n vermoedens met de dood. Het intrige is perfect opgezet en getimed, waardoor je ook 80 jaar na de release van de film nog met knikkende knieën naar deze film zit te kijken. Het heeft ermee te maken dat Fritz Lang trucs gebruikt die tot in onze tijd in dit filmgenre worden toegepast, waardoor Das Testament Des Dr. Mabuse terecht wordt genoemd tussen de films die de latere ontwikkelingen hebben beïnvloed en die aan de basis liggen van een filmgenre waarin misdaad gecombineerd wordt met horror en mysterie.

Vreemd genoeg is niet Dr. Mabuse het belangrijkste personage in Das Testament Des Dr. Mabuse, maar politiecommissaris Lohmann, een man die ernst probleemloos combineert met een flinke portie humor en die zelfs de moed niet laat zakken als er geen voortgang wordt geboekt inzake de betrokkenheid van een krankzinnige professor bij bomaanslagen en moorden in z’n stad. Het is een personage dat niet eerder in de Duitse cinema onder die omstandigheden is opgevoerd en het is duidelijk een nieuwigheid die Fritz Lang heeft geïntroduceerd, verrassend genoeg in een genre waar je dat allerminst verwacht. Trouwens, ook de romance tussen Thomas Kent en de blondine Lilli staat een beetje haaks op de toon en de sfeer van de film, maar het werkt uiteindelijk perfect, want halfweg Das Testament Des Dr. Mabuse is het wellicht voor niemand nog duidelijk in welk genre deze productie echt thuishoort, terwijl alles toch netjes in elkaar past. Het zal u overigens opvallen dat Lang anno 1933 al een procedé gebruikt dat in hedendaagse tv-series wordt toegepast, nl. het gelijktijdig uitwerken van verschillende verhaallijnen die in de montage afwisselend aan bod komen. De man was z’n tijd ruim vooruit.

Het heikele punt in vooroorlogse film is de kwaliteit van de acteerprestaties. Nog tot lang in de jaren veertig maakte men films waarin geacteerd werd zoals op het toneel, d.w.z. met overdreven gebaren en extreme gelaatsexpressies, waardoor naar ons hedendaags gevoel de geloofwaardigheid van de handeling meteen aan diggelen ligt. Niet zo in Das Testament Des Dr. Mabuse, want op een enkele uitzondering na (Wera Liessem als Lilli) is er sprake van realistische performances die nergens het drama of de spanning ondermijnen. Otto Wernicke maakt een uitstekende beurt als de immer goedgemutste, maar daarom niet minder ernstige en professionele politiecommissaris Lohmann; Rudolf Klein-Rogge heeft het een stuk makkelijker als de nimmer pratende en altijd in zichzelf gekeerde Dr. Mabuse, die zich beperkt tot het maniakaal neerschrijven van de details van de aanslagen die niet veel eerder zijn gepleegd door z’n kompanen; Gustav Diessl kan je maar af en toe betrappen op een lichte vorm van overacting en Oscar Beregi sr. is een teruggetrokken en erg zwijgzame Prof. Dr. Baum die nooit potten breekt.

BEELD EN GELUID
Voor een film van die leeftijd, is de kwaliteit meer dan bevredigend. De beschadigingen zijn grotendeels weggewerkt, de grijswaarden zijn in hun oude glorie hersteld en het verschil met de toegevoegde scènes – er is een poging gedaan om de originele montage van Lang zo goed mogelijk te benaderen met materiaal uit een aantal teruggevonden kopieën – is nihil. Het geluid staat in mono en het klinkt zoals dat in de beginperiode van de geluidsfilm gebruikelijk was: een beetje mager en schril, maar altijd verstaanbaar.