FILM
Stel je voor dat Steven Spielberg vandaag zou zeggen dat hij zijn laatste film gemaakt heeft: er zou een schokgolf door niet alleen de filmwereld gaan, maar door de wereldpopulatie. Dan kan je je inbeelden wat de impact in Japan moet zijn geweest toen Hayao Miyazaki midden 2013 zei dat hij na The Wind Rises nooit meer op de regiestoel zou zitten. Miyazaki is er een nationale trots: niet alleen geliefd bij de critici, maar ook verantwoordelijk voor vier van de tien grootste kassuccessen aller tijden aan de Japanse box-office. Met zijn films die steeds een evenwicht zoeken tussen oeroude tradities in het Land van de Rijzende Zon en technologische vooruitgang, legde hij bovendien keer op keer de ziel van het land bloot. Ook in zijn laatste film doet hij dat door het ware, maar geromantiseerde verhaal te vertellen van de man die in de jaren voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog baanbekende vliegtuigen ontwierp voor het Japanse leger: Jiro Horikoshi.




De prent opent op het moment dat Jiro nog maar een jong ventje is, maar al droomt van de wonderbaarlijke vliegende machines die hij occasioneel boven zijn hoofd ziet passeren. In levendige dagdromen houdt hij conversaties met een Italiaanse vliegtuigingenieur of stapt hij in zelf-ontworpen vehikels waarmee hij boven de stad zweeft. Jiro is dan ook maar amper de pubertijd ontgroeid of hij stort zich op ingenieursstudies en gaat aan de slag bij een fabriek die hoopt een groot contract voor het Japanse leger binnen te halen. Daar werpt hij zich in korte tijd op tot een visionaire ontwerper, die weliswaar niet altijd even pragmatisch te werk gaat, maar die wel de meest esthetische, technologisch hoogstaande vliegtuigen bouwt. Via zijn werk komt hij ook in contact met de tweede grote passie van zijn leven, de knappe Naoko, op wie hij stapelverliefd wordt. Tegen de achtergrond van een woelige periode uit de Japanse geschiedenis, smijt Jiro zich volledig op zijn twee grote liefdes, maar hij vergeet nooit dat hij nog steeds die dromerige jonge knul is die niets liever doet dan naar de lucht te staren en naar die wonderbaarlijke piloten in hun vliegende machines.




Dat de vliegerij het onderwerp is van de laatste film van Miyazaki komt niet bepaald als een verrassing. Vliegtuigen en andere vliegende voorwerpen, monsters en personen, zijn een constante in zijn oeuvre - het beste voorbeeld is Porco Rosso - en het was lang een droom van de filmmaker om een prent te draaien over Jiro Horikoshi. Die passie voor het onderwerp komt ampel aan bod in The Wind Rises. De film is op zijn best als Miyazaki de vliegtuigen in beeld brengt, worstelend met de zwaartekracht, inbeukend tegen de wind, glijdend op enigmatische windstromen. Er zit technische innovatie in de beelden, maar vooral veel poëzie, een mooi verlengstuk van de naïeve dromerigheid van de protagonist. Ook de romantische subplot komt mooi uit de verf. Jiro en Naoko schrijven een liefdesverhaal dat zo uit een Russische roman lijkt te komen, want onder de uiterlijke kalmte en voorzichtigheid (ingegeven door de zeden en mores van de tijd) spat de pathos er vanaf, terwijl ook een tragische ondertoon nooit veraf is. Naoko is immers zwaar ziek en de kans dat haar een lang leven met Jiro gegund is, is miniem.




Maar hoewel veel van de individuele sequenties in de film zonder meer werken, is The Wind Rises als geheel minder overtuigend dan eerdere films uit het oeuvre van de Japanse grootmeester van de animatie. Een van de problemen voor de westerse kijker is zonder meer dat de historische achtergrond van het verhaal wel subtiel aangeraakt wordt, maar zelden expliciet geduid. Wat voor een Japanner basiskennis is over de historie van het land - een brandend Tokio, een uitwisselingsprogramma met Duitse ingenieurs - is dat voor de gemiddelde Belg of Nederlander heel wat minder, wat de impact van de vertelling verkleint. Ook lijkt het erop alsof Miyazaki wat op veilig speelt in zijn laatste werkstuk. De prent bevat voldoende inventiviteit, maar de extravagante designs of karakters laat de regisseur grotendeels achterwege, ten voordele van een vertelstijl die meer connecties heeft met een Merchant Ivory-film dan met een Spirited Away of Howl's Moving Castle.




Miyazaki verlaat kortom het toneel niet met een magnum opus, maar met een degelijke, respectabele film, die thematisch naadloos aansluit bij de rest van zijn oeuvre, maar die niet de allure heeft van een beeldenstormend vat vol creativiteit, maar van een oude wijze die melancholisch terugblikt op wat hij heeft bereikt in het leven. Het moet gezegd, bij een tweede kijkbeurt wint The Wind Rises wat aan kracht omdat de subtiele details je dan meer opvallen - en het valt niet uit te sluiten dat de prent binnen tien jaar nog wat hoger op de ladder staat - maar hoewel dit zonder meer een goede Miyazaki is, blijkt het geen excellente. Niettemin, Miyazaki-san: geniet van je welverdiende pensioen, van je recent ontvangen ere-Oscar en bedankt voor al het moois uit de voorbije drie decennia.

BEELD EN GELUID
Een Miyazaki-film heeft nood aan een uitmuntende beeldransfer om alle details van de prachtige animatie voluit tot hun recht te laten komen en dat had Lumière duidelijk ook door. De scherpte en de helderheid van het beeld zijn ronduit schitterend en de mooie weergave van de kleuren  geeft exra diepte aan het beeld. Hoewel de prent op een schijfje met slechts één laag geperst is, bevat de transfer geen storende digitale foutjes. De soundtrack maakt niet ten volle gebruik van de mogelijkheden van een 5.1-spoor, zelfs niet in de vliegerijscènes, maar dat ligt eerder aan een oor voor het subtiele aan Miyazaki's kant dan aan de audiotrack op deze Blu-ray.




EXTRA'S
De disk bevat helaas geen enkele extra. Jammer, de laatste film van een grootmeester verdient beter.

CONCLUSIE
The Wind Rises is een gepaste zwanenzang voor Hayao Miyazaki; niet zijn beste film, maar wel eentje die een treffend testament is voor zijn indrukwekkende oeuvre. De vliegtuigscènes zijn zonder meer indrukwekkend en ook de romantische subplot is prachtig, maar de algemene indruk van de film is wisselvalliger, vooral door een kabbelend middenstuk. De beeldkwaliteit geeft een prachtige eresaluut aan de wonderlijke animatie, maar de soundtrack vuurt niet op volle kracht. Een bonussectie ontbreekt.