FILM 
In zijn roman High-Rise (1975) voert de Amerikaanse sciencefictionauteur J.G. Ballard (1930-2009) de lezer naar een 40 verdiepingen hoog flatgebouw in de toekomst. Het is voorzien van alle mogelijk luxesnufjes om het de bewoners comfortabel en aangenaam te maken en van op de hoogste verdieping waakt architect Royal over de goede gang van zaken. Daar ontwerpt hij gelijksoortige gebouwen die in de omgeving worden opgetrokken, waardoor het kale landschap met schijnbaar oneindige parkeerterreinen er als een maanlandschap uitziet met modernistische verticale betonstructuren als enige blikvanger. Op de 25ste verdieping heeft zich een nieuwe  bewoner geïnstalleerd, de goed uitziende Dr. Laing, arts van beroep en in de rouw na het plotse overlijden van zijn zusje. Hij had behoefte aan een nieuwe omgeving en het luxetorengebouw leek hem een goede keuze.

Maar als Dr. Laing op rust en privacy had gerekend, dan heeft hij zich vergist, want binnen de kortste keren stelt hij vast dat hij in een heel bizarre wereld is terechtgekomen waarin de sociale verhoudingen op scherp staan en de bewoners zich meer en meer gedragen alsof hun woontoren een eiland is, want na verloop van tijd gaan ze nog nauwelijks naar buiten, zelfs niet naar het werk, en schijnen ze nog alleen interesse te hebben voor feestjes en seksorgieën, wat uiteindelijk leidt tot verwaarlozing, geweld en zelfs doodslag. Deels verantwoordelijk voor de gang van zaken is architect Royal, want hij heeft een gebouw ontworpen waarvan de bovenste etages worden bewoond door de rich and famous, terwijl de onderste verdiepingen zijn gereserveerd voor arbeidersgezinnen. Als al na korte tijd de voorzieningen (water en elektriciteit) niet meer fatsoenlijk functioneren, komt het tot een eerste conflict tussen beide groepen, want de bewoners van beneden zijn het er niet mee eens dat de problemen op hen worden afgewenteld terwijl ze in de luxeflats geen last hebben van de stroomonderbreking en het watertekort. Aanvankelijk blijft het bij verbaal geweld, maar als op een keer de echtgenote van Royal de benen neemt na een echtelijke ruzie en zich een onderkomen zoekt op de lagere verdiepingen, gaat het van kwaad naar erger, want boven worden plannen gemaakt om haar te bevrijden en dat mondt uit in een tsunami van geweld en vernielingen waardoor de woontoren in geen tijd herschapen wordt tot een ruïne…
 

Meer dan stof genoeg voor een bioscoopfilm, maar plannen om de roman op het einde van de jaren 70 te verfilmen werden opgeborgen en regisseur Ben Wheatley deed er een paar jaar over om het project  van de grond te krijgen. Zijn echtgenote Amy Jump zou uiteindelijk een bruikbaar scenario schrijven en we moeten toegeven dat High-Rise visueel een tour de force is waarin alle facetten van Ballards roman tot hun recht komen. Soms beter dan in de roman, zoals in de vogelperspectiefopnamen van het gebouw en de riante tuin op het dak, want sommige dingen kan je beter tonen dan beschrijven en bijgevolg is de dreigende sfeer bij momenten beter voelbaar in de film dan in het boek.
 

Wat de gebeurtenissen ín de woontoren betreft slaagt Wheatley er jammer genoeg niet in om beter te doen dan de auteur. Zijn soms snelle en chaotische opeenvolging van scènes uit de verschillende verhaallijnen is niet altijd even makkelijk te volgen en vooral het ontbreken van een duidelijk hoofdpersonage is een manco. Het probleem is dat Dr. Laing (Tom Hiddleston) geen echte tegenspeler heeft waardoor hij dus weinig van z’n indrukken met de kijker kandelen – op een paar commentaarzinnen na aan het begin en op het einde van de film. In de roman kijkt de lezer door de ogen van Dr. Laing, in de film is die keuze niet gemaakt waardoor hij op z’n eigen intuïtie is aangewezen en het bijv. niet duidelijk is hoe Dr. Laing de situatie in de woontoren inschat. Tom Hiddleston doet z’n best, maar hij heeft weinig tools om in de gratie van de kijker te komen waardoor hij net zoals alle andere personages in de film – misschien op uitzondering van Elisabeth Moss als de hoogzwangere Helen – nauwelijks tot inleving uitnodigt. Het gevolg is een visueel aantrekkelijke film die voor de rest nauwelijks beklijft.
 

Interessanter dan Tom Hiddleston (als Dr. Laing) is Jeremy Irons als architect Royal, want hij heeft in veel minder scènes schijnbaar evenveel tekst als de hoofdacteur, maar hij slaagt er wel in om het personage behoorlijk te karakteriseren als iemand die ongelukkig is omdat z’n project op een totale mislukking uitdraait. Irons zet een personage van vlees en bloed neer. Tom Hiddleston is veel meer de aantrekkelijk en goed opgevoede buitenstaander die het allemaal registreert en die nooit op overtuigende wijze reageert of ingrijpt. Maar dan is er gelukkig Elisabeth Moss die zowat als enige menselijkheid in de film binnenloodst. Haar personage Helen is hoogzwanger en afhankelijk van een man die zich beter voelt in het gezelschap van mooie vrouwen en dure drugsgebruikers dan in de schoot van zijn gezin. Hij stookt z’n medebewoners op tegen het volk van de hogere verdiepingen en is mede verantwoordelijk voor de gewelddadige gevolgen. Helen schijnt het niet veel te deren, zij probeert vooral haar kinderen te beschermen en het gevaar op afstand te houden met een warme glimlach. Maar aan de negatieve sfeer van de woontoren ontsnapt ze evenmin, getuige haar bewuste slippertje met Dr. Laing.
 

J.G. Ballard situeert z’n roman in de toekomst, maar die toekomst zou niet lang op zich laten wachten, want in de Amsterdamse Bijlmermeer, waar vanaf 1966 woontorens werden gebouw naar de ideeën van o.a. Le Corbusier, was er 10 jaar later sprake van toestanden die heel erg op die in de roman lijken: jonge gezinnen trokken weg naar nieuwe eengezinswoningen en hun plaats werd ingenomen door grote groepen kansarmen. De wijk werd geteisterd door criminaliteit, verloedering, drugsoverlast en een hoge werkloosheid. In het begin van jaren 90 werd besloten om een deel van de flats af te breken en te vervangen door eengezinswoningen. Ondertussen is de leefbaarheid er flink verbeterd. Gelijksoortige evoluties hebben zich ook bij ons voorgedaan (en zijn nog niet helemaal onder controle), denk aan de Antwerpse Linkeroever en sommige hoogbouwprojecten in Gent (waar de afbraakwerkzaamheden ondertussen aan de gang zijn). Men houdt sciencefictionschrijvers vaak voor fantasten, maar hebben ze niet vaak de vinger aan de pols?