DOCUMENTAIRE
We eten veel suiker. Volgens Amerikaanse specialisten zo’n veertig klontjes per dag en dat heeft negatieve consequenties voor lichaam en geest, want een te hoge suikerconsumptie leidt tot hartproblemen en een vette lever met hartinfarcten en suikerziekte, lusteloosheid en een minder helder hoofd tot gevolg. De boosdoeners zijn frisdranken, koekjes en snoepjes, maar ook snacks, pastasauzen, vruchtenyoghurt, ontbijtgranen en bijna alle andere samengestelde producten uit de supermarkt. Suiker is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Het is de leverancier van heel veel calorieën die rechtstreeks verantwoordelijke zijn voor obesitas, een probleem dat in Amerika tot nationale ramp is uitgeroepen, maar dat ook bij ons steeds meer opgang maakt.

De Australische acteur Damon Gameau heeft drie jaar lang zo weinig mogelijk suiker gegeten en besluit om na te gaan wat de zoetstof met zijn lichaam doet. Onder begeleiding van een team van wetenschappers en voedingsdeskundigen start hij een dieet: 60 dagen lang 40 theelepels suiker. Daarvoor kiest hij producten die als gezond worden omschreven, dus geen chocolade, geen koekjes en geen frisdranken, maar de artikelen die de gemiddelde consument in z’n mandjes legt tijdens het winkelen: yoghurt, mayonaise, ontbijtgranen, jus d’orange, drankontbijten, aardbeienjam, appels (die dan worden geperst) en heel veel producten die geschikt zijn voor kinderen. Z’n eerste vaststelling: hij heeft vaker honger en hij moet om 10.00 en om 16.00 uur een tussendoortje tussen de kiezen stoppen. Ondanks het feit dat hij wat aan z’n conditie doet (in z’n eigen geïmproviseerde gym) neemt z’n gewicht geleidelijk toe. Al na enkele dagen heeft hij buien van neerslachtigheid die na de consumptie van een portie suiker omslaan in momenten van grote euforie. Z’n vrouw is er niet gerust in, maar de deskundigen houden Damons gezondheidstoestand scherp in het oog: na 12 dagen is hij 4 kilo zwaarder geworden en is z’n buikomtrek meer dan 3 cm toegenomen. Halfweg het experiment krijgt hij puistjes in z’n gezicht en heeft hij ’s morgens meer tijd nodig om wakker te worden…
 

In een Aboriginalsdorp het noorden van Australië ziet Damon Gameau de consequenties van overmatig suikerconsumptie: op de begraafplaats worden hem de graven van jonge mannen en vrouwen getoond die zijn gestorven aan nierinsufficiëntie. Aboriginals consumeerden 50 jaar geleden heel weinig suiker. Ze zochten hun voedsel in de natuur en daar waren suikerhoudende gewassen zeldzaam. Tegenwoordig bevoorraden ze zich in de supermarkt en behoort hun suikerinname tot de hoogste in Australië. Een project om hun suikerconsumptie terug te dringen heeft fenomenale resultaten opgeleverd, maar de Australische overheid heeft de subsidies afgeschaft…

In Kentucky (USA) heeft Damon een afspraak met een tiener die sinds z’n kindertijd elke dag meer dan 5 blikjes frisdrank van een specifiek merk drinkt. Hij is op weg naar de tandarts om 23 tanden te laten trekken. Hij zal het voor de rest van z’n leven met een prothese moeten doen… Volgens een deskundige ligt het niet aan de frisdrank maar aan het feit dat mensen hun dieet onvoldoende variëren. Hij heeft er heel veel onderzoek naar gedaan en hij noemt z’n resultaten eerlijk, maar een paar dagen later ziet Damon hem in een filmpje op YouTube, gesponsord door Coca Cola…
 

We eten vooral zoete dingen, zegt een deskundige, want die vinden we lekker. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de voedingssector zich op die markt heeft gegooid. De Amerikaanse suikerindustrie is goed voor meer dan 50 miljard dollar per jaar en zij doet er uiteraard alles aan om de negatieve reputatie van suiker met wetenschappelijke tegenargumenten te bestrijden.

In That Sugar Film kruipt Damon Gameau in de huid van Don Quichotte, de dolende ridder uit de roman van Cervantes die zich belachelijk maakt met goedbedoelde maar onpraktische acties. We zouden het evenwel niet aandurven om Gameaus aanpak onpraktisch te noemen en nog minder belachelijk, want in z’n ijver om de negatieve aspecten van suikerconsumptie op te lijsten gaat hij zeer doelmatig te werk, terwijl de humoristische toon van zijn pleidooi soms wel heel grappig maar nooit dwaas is. Goedbedoeld is z’n opstelling in elk geval wel, maar in tegenstelling tot de Spaanse edelman maakt hij zich geen illusies over het bruikbare effect van z’n documentaire. Daarvoor is de macht van de suikerindustrie te groot en de verslaving/gewenning van de consumenten te groot. Maar Gameau speelt het spel eerlijk, want hij wijst erop dat de wetenschappers en deskundigen uit de jaren vijftig van de vorige eeuw ook schuldig zijn. Zij noemden de eerder opgesomde ziekten en kwalen het gevolg van te veel vet in ons voedsel en riepen de industrie op om daar wat aan te doen. Maar het verminderen van het vetgehalte had een negatieve impact op de smaak en dat was makkelijk te compenseren door de toevoeging van… suiker. Ondertussen is men veel minder geneigd om vet de grote schuldige te noemen, maar het kwaad is wel geschied…
 

In tegenstelling tot collega-documentairemakers zoals Manu Coeman (Love Meatender, 2011), Nikolaus Geyrhalter (Our Daily Bread, 2005) en Werner Boote (Plastic Planet, 2009) maakt Damon Gameau van That Sugar Film een documentaire waarin serieuze informatie gecombineerd wordt met kolder en humor, waardoor de productie toegankelijk is voor een zeer ruim publiek. Dat is een goede zaak, want de suikerconsumptie neemt toe naarmate mensen minder goed opgeleid zijn en een lager inkomen hebben (vergelijkbaar met nicotineverbruik). Dus beperkt Gameau het aantal interviews, die hij bovendien in verkleinde vorm projecteert op bekende koekjes- en snoepverpakkingen, stelt de leden van zijn team van deskundige voor als strijdende helden voor de goede zaak, met namen zoals The Celtic Food Queen (Sharon Johnson), Check UPZ (Debbie Herbst), The Crusader (David Gillespie) en Professor Blood (Ken Sikaris), en hij voert de Engelse acteur Stephen Fry op als een zeer grappige stand-upcomedian die de kijker informeert over de kwalen en ziekten die het gevolg zijn van een overdreven suikerconsumptie. Humor als drempelverlagend glijmiddel, het werkt!
 

Net zoals bv. Louis Theroux in My Scientology Movie (2015), is Damon Gameau de hoofdrolspeler in z’n eigen documentaire. We kunnen ons voorstellen dat niet iedereen een dergelijke werkwijze op prijsstelt, want de kans bestaat dat het onderwerp van ondergeschikt belang wordt, maar net zoals Theroux weet Gameau precies waar de grens ligt, al heb je soms wel een beetje de indruk dat hij z’n kwalen lichtjes aandikt. Maar een documentaire is ook een beetje drama en dus zijn we coulant.