FILM
"My greatest fear is to make a really shitty, embarrassing, pompous film on an important subject, and I am doing it. and I confront it. I acknowledge, I will tell you right straight from the most sincere depths of my heart, the film will not be good." (Francis Ford Coppola)

Regisseurs die alsmaar blijven sleutelen aan de versies van hun film; George Lucas is er met zijn Star Wars-aanpassingen wellicht het bekendste voorbeeld van, maar ook zijn maatje Francis Ford Coppola heeft er een handje van weg. Onlangs nog herschiep Coppola zijn eigen Godfather-epos, en recentelijk deed hij dat eveneens met The Outsiders, en ook met zijn oorlogsepos Apocalypse Now was dat het geval. In totaal zijn er die versies van de film: de theatrical cut, de Redux-versie en de final cut die in 2019 verscheen en in feite een verkorte versie van Redux is. Coppola was nooit echt tevreden over het eindresultaat. Na de bioscooprelease vond Coppola dat hij de film veel te kort had gemaakt, terwijl heel wat critici hem net te lang vonden. Deze kritiek weerhield Coppola er niet van om in 2001 met Apocalypse Now Redux op de proppen te komen, wat volgens Wikipedia neerkomt op 49 extra minuten. Maar de 4K-versie, die hier voor ons ligt, bevat de final cut en die is volgens Copolla, althans dat zegt hij bij de inleiding, de beste.




De basis van Apocalypse Now is het boek Heart Of Darkness van Joseph Conrad. Heart Of Darkness is een verhaal dat niets met Viëtnam heeft te maken, maar waarbij een bemanning tijdens het Imperialisme een tocht op de Congo-stroom moet ondernemen om een handelsreiziger in ivoor om te brengen. Het was een boek dat blijkbaar tot de verbeelding sprak van de grote filmmakers. Orson Welles, die het boek al had voorgelezen via een radiospel, wilde ook al een verfilming ervan, maar er was destijds geen enkele studio erin geïnteresseerd, en dus ging Welles dan maar Citizen Kane maken.




Ook Coppola raakte in de ban van het boek. Na wat te hebben gewerkt voor Roger Corman, richtte hij samen met George Lucas in 1969 zijn bedrijfje American Zoetrope op. Een van de eerste projecten was het boek van Conrad, maar Coppola wilde dit verhaal naar de Viëtnamoorlog verleggen. De regisseur had het krankzinnige idee om samen met Lucas (die de film zou draaien) naar het oorlogsfront van Viëtnam te trekken om daar zijn droomproject te gaan opnemen. Er was uiteraard geen enkele studio die bereid was om hiermee in zee te gaan. Niet alleen was het veel te gevaarlijk, maar in het begin van de jaren '70 had de modale Amerikaan geen greintje sympathie meer over voor de Viëtnam-soldaten.




Het idee stierf een wat stille dood, maar Coppola had nog altijd de droom op zak om het scenario van John Milius te verfilmen, en die gelegenheid kwam er toen hij dankzij het eerste en het tweede deel van The Godfather een multimiljonair werd. Het later ter ziele gegane United Artists wilde wel wat investeren, maar het grootste deel van de centen kwam toch van Coppola zelf, die hiermee zijn hele hebben en houden op het spel moest zetten. Net zoals zijn leermeester Corman trok ook Coppola naar de Filippijnen om er te gaan filmen. Hierdoor kreeg de cineast niet alleen goedkope arbeidskrachten die voor een dollar per dag de meest gekke dingen deden, maar hij mocht ook van president Ferdinand Marcos het militaire materieel van het land gebruiken. Dit leidde tot de meest vreemde situaties. De helikopters werden door legerpiloten bestuurd, en het gebeurde soms dat men de opnames moest staken omdat men de helikopters nodig had om twintig kilometer verder de rebellen te gaan bestrijden. Coppola had vrij snel door dat hij aan een project was begonnen dat enorme gevolgen zou hebben voor zijn eigen bankrekening. Van opgeven was geen sprake, want er zat al te veel van zijn eigen geld in het project gepompt.




Zowat alles liep fout. Er was een tyfoon die de volledige set wegspoelde, waardoor de opnames nog maar eens met een paar maanden verlengd werden, maar er waren ook heel wat problemen met de acteurs. Door het succes van The Godfather kon Coppola wel bij een heleboel sterren aankloppen, maar ze weigerden één voor één het aanbod. Steve McQueen, die Coppola's eerste keuze was om Willard te spelen, zag het niet zitten om voor zo’n lange tijd buiten Amerika te draaien. Ook Al Pacino werd gevraagd, maar net als Jack Nicholson, Robert Redford en James Caan liet ook hij deze kelk aan zich voorbij gaan. Voor de rol van Willard had men uiteindelijk Harvey Keitel gevonden, maar ook dat liep op een sisser af. Toen de opnames volop bezig waren, werden de spanningen tussen Keitel en Coppola alsmaar heftiger, waardoor de cineast besloot om hem de laan uit te sturen. Coppola keerde terug naar zijn wijngaard in Californië om er zich wat te gaan bezinnen, en hij kwam bij Martin Sheen terecht, die destijds meedeed aan de auditie voor Michael Corleone in The Godfather. Een ideale herbronning, zou je denken, maar tijdens de opnames zoop en snoof Sheen zoveel dat hij een hartaanval kreeg. De openingsscène waarin je Sheen een spiegel ziet verbrijzelen, was overigens echt, maar de acteur was zo bezopen dat hij er nauwelijks iets van voelde. Door de hartaanval van Sheen kwam de productie alweer een paar weken stil te liggen, en dan hebben we het nog niet eens over Marlon Brando gehad.




Als je als regisseur één wet in acht moet nemen als het over acteurs gaat, dan is het dat je nooit Orson Welles of Marlon Brando moet gaan vertrouwen. De missie in Apocalypse Now is het vinden van Kurtz, en die wordt vertolkt door Brando, maar hoewel zijn naam moddervet op de affiche staat en het meeste geld naar hem ging, moest hij amper tien minuten acteren. En dan nog wel met geïmproviseerde poëzie! Coppola was zo stom geweest om voor dit alles Marlon Brando 2 miljoen dollar te beloven en als toemaatje ook nog eens 10% van de TV-verkooprechten af te staan, iets wat hem een slordige 9 miljoen dollar (!) opbracht.




Een overdreven loyale vergoeding, maar Brando gedroeg er zich niet naar. De acteur kreeg een voorschot van 1 miljoen dollar en een paar dagen vooraleer hij op de Filippijnen zou arriveren, liet Brando weten dat hij er geen zin meer in had, en dat Coppola naar zijn voorschot kon fluiten. Brando kwam uiteindelijk toch opdagen. Alleen was hij moddervet en stomdronken. Zelfs Dennis Hopper, die wellicht geen enkele seconde in zijn leven nuchter is geweest, liet Coppola weten dat hij het niet zag zitten om met Brando op zo’n manier te acteren. Alsof het allemaal niet erg genoeg was, liet de arrogante acteur weten dat hij het script nog nooit had bekeken, en hij liet iedereen verstaan dat hij ook niet van plan was om dat te gaan doen. Uit pure wanhoop stemde Coppola ermee in dat hij alles mocht improviseren. Marlon Brando hield een onsamenhangende monoloog van 18 minuten waar niemand iets van begreep (waarschijnlijk ook Brando niet), en na afloop zei Brando tegen Francis Ford Coppola dat hij maar een andere acteur moest gaan zoeken als het hem niet aanstond. Van de hele monoloog werden welgeteld twee minuten gebruikt. Als Apocalypse Now één heikel punt heeft, dan is het wel Marlon Brando, ofschoon hij één van de weinige personen op de wereld is die kan zeggen dat hij een paar miljoenen dollar rijker is geworden door zatte praat te vertellen.

Zoals gezegd staat de zoektocht naar officier Kurtz centraal die volgens de overheid compleet gek is geworden. De taak wordt in de handen gelegd van Willard. Eens hij tot bij Kurtz geraakt, begrijpt hij waarom zijn oversten hem de opdracht hebben gegeven om Kurtz te stoppen, want de man slacht de inheemse bevolking in naam van zijn eigen waanzin genadeloos af. Alleen heeft Willard zo veel krankzinnige dingen gezien dat hij zelf begint te flippen...




Apocalypse Now is wel wat onevenwichtig, want eens de bemanning kolonel Kurtz heeft gevonden, verdrinkt de film net iets veel in zijn eigen psychedelische drankjes, maar daar tegenover heb je in het begin een oorlogsepos dat je nog nooit eerder zag. Qua verhaal kan je de drie uur samenvatten in één zin (een patrouille moet een gevaarlijke kolonel uitschakelen die op eigen houtje een oorlog is gestart), maar het is de manier waarop het getoond wordt die van Apocalypse Now zo'n visueel en vooral onvergetelijk spektakel maakt. Compleet ongeloofwaardig, zo is er geen enkele piloot die zijn vijand neermaait op de tonen van Wagner, maar Coppola toont er wel perfect de waanzin van de oorlog mee.




Het trieste besef dat een mens wel degelijk genot kan vinden in agressie. De gevaren van het bezitten van macht en het verliezen van menselijkheid als hij in het nauw gedreven wordt. Jammer genoeg wordt dit in de finale ook door Coppola in beeld gebracht door een scène vol afschuwelijk dierenleed te gaan tonen waarvoor hij een welgemeende middelvinger verdient. Alle geschiedenisboeken hebben gelijk: dit is een trip, dit is cinema!

BEELD EN GELUID
Toen we de Blu-ray van Apocalypse Now Redux bespraken, gaven we zowel een tien voor het beeld als voor het geluid. Met zijn imponerende Dolby TrueHD Atmos 7.1.4-geluidsband blijft de tien behouden, maar voor het beeld doen we er een puntje af. Niet dat het resultaat slechter is, want dat is zeker niet het geval, wel zie je niet zo veel verschil tussen de Blu-ray en de 4K. We hebben het dan vooral over de laatste 40 minuten wanneer Marlon Brando in beeld komt en de film zeer duister wordt, letterlijk en figuurlijk. De rest van de film oogt prachtig, zeker de scènes die zich afspelen op de rivier en in de jungle.




EXTRA'S
Het is wel een beetje uitkijken welke versie je koopt van deze film. Zo is er een 4K in omloop waarin ook Apocalypse Now: Redux zit, met daarbij alle bijbehorende special features die ook op de originele Blu-ray stonden. De gewone versie van Studio Canal met alleen maar The Final Cut heeft wat minder bonusfilmpjes, maar het is daarom niet minder interessant. We geven extra's de volle tien op tien omdat je bij het bonusmateriaal ook de langspeelfilm Hearts of Darkness: A Filmmaker's Apocalypse op Blu-ray zit, een 90 minuten durende documentaire die gemaakt werd door Coppola's vrouw waarin getoond werd wat voor een nachtmerrie het maken van de film wel was. Verder is een introwoord van Francis Ford Coppola, waarin hij vooral de nadruk legt op het feit dat de final cut zijn favoriet van de drie versies is. Er is een Q&A met Francis Ford Coppola en Steven Soderbergh die werd opgenomen tijdens het Tribeca Film Festival en bijna een uur duurt. In het 20 minuten durende Super 8mm Behind the Scenes Footage krijg je een paar exclusieve beelden achter de schermen te zien. Apocalypse Now: Remastering a Legend in Dolby Vision and Dolby Atmos duurt slechts twee minuten en hier staat de upgrade naar Dolby Atmos centraal. Apocalypse Now: A Forty Year Journey is wel een indrukwekkende titel, maar toch gaat het maar om een filmpje van twee minuten. Tenslotte is er de 30 minuten durende Dutch Angle: Chas Gerretsen and Apocalypse Now. Chas Gerretsen is, net als Dennis Hopper in de film, een oorlogsfotograaf die door Coppola op de set werd uitgenodigd en die eveneens een uniek beeld over de film toont.

CONCLUSIE
Over Apocalypse Now is al veel geschreven en zal nog veel geschreven worden. Het is een extravagant oorlogsepos dat nu niet meer zou kunnen gemaakt worden, maar een onthutsende ode is aan de waanzin van de oorlog. Vreemd genoeg, en dat vond ook Coppola, moet je het hoogtepunt van de film zoeken in de scènes zonder Marlon Brando, die er wel het meeste geld voor opstreek.