FILM
Jack Skellington is de ongekroonde koning van Halloweenstad. Ieder jaar opnieuw, op 31 oktober, leidt hij zijn onderdanen (weerwolven, heksen en sinistere clowns) in de schrikwekkende aanval op onschuldige mensenkinderen. Maar diep vanbinnen knaagt de sleur van Halloween aan Jack, is hij op zoek naar een nieuwe uitdaging. Wanneer hij vervolgens, in een gedeprimeerde bui, en door een ongelooflijk toeval, het van kleuren bruisende Kerststad ontdekt, staat zijn besluit vast. Dit jaar zal Jack Kerstmis overnemen en de rol van ‘Sandy Claws’ (zoals hij Santa Claus verkeerd interpreteert) vervullen. Uiteraard ziet hij in zijn naïeve, goede bedoelingen over het hoofd dat beide feestdagen nauwelijks met elkaar te verzoenen zijn. En wanneer hij uiteindelijk toch beseft dat het aan ‘Sandy Claws’ is om de cadeautjes rond te delen, blijkt die te zijn ontvoerd door de mysterieuze, snode Oogie Boogie. Een reddingsmissie dringt zich op…

Aan wiens brein had deze fabuleuze plot van The Nightmare Before Christmas anders kunnen ontspringen dan dat van gotisch wonderkind Tim Burton? Werkelijk iedere framepje van de film ademt diezelfde expressionistische, magische droomwereld uit die werken als Batman, Edward Scissorhands en Sleepy Hollow tot zo’n visuele festijnen maakten. Toen hij nog werkte bij de Disney Studio’s, begin jaren tachtig, schetste Burton reeds de ruwe verhaallijnen en karakterstudies van Halloweenstad en zijn inwoners, maar de toenmalige bazen zagen niets in zijn macabere denkbeelden. Pas na het succes van Batman toonde Disney opnieuw belangstelling voor The Nightmare Before Christmas en gaven ze het groene licht voor de verfilming. Gelukkig maar, want anders was ons een van de uniekste auteursfilms van de voorbije decennia onthouden.

Een belangrijk deel van de charme is dat de film met de stop-motion techniek gedraaid werd, een uiterst arbeidsintensieve en minutieuze methode, maar eentje die bij een correcte executie erin slaagt geanimeerde personages écht tot leven te wekken. Dien ik nog te zeggen dat Nightmare hier grandioos in lukt? Wegens zijn drukke agenda kon Tim Burton niet zelf in de regiestoel kruipen, maar gaf hij die taak door aan zijn goede vriend en geestesverwant Henry Selick. Die blijft niet enkel trouw aan Burtons macabere visie, maar weet ook een ziel te leggen in zijn plasticinen karakters. Op technisch vlak toont de regisseur zich ook een meester, want hij integreert feilloos verbluffende, Oscargenomineerde special effects, die het verhaal en de verbondenheid met de kijker alleen maar versterken.

Selick wordt bovendien geholpen door het opvallende production design, dat de Duitse expressionistische vormen en tinten van Halloweenstad perfect contrasteert met de veelkleurige, Dr. Seuss-achtige taferelen uit Kerststad. De inventiviteit van de decorontwerpen is ongeëvenaard in een animatiefilm de laatste twintig jaar en transformeert de 2D-ideeën van Burton perfect naar een driedimensionale wereld. Ook de rest van de technische bijdragen is vrij van enige kritiek, van het meeslepende geluidsdesign tot de van het scherm spattende cinematografie.

Toch is het de bijdrage van één bepaalde, frequente Burton-medewerker die het meest bijblijft: die van Danny Elfman, schrijver-componist van de sfeervolle muziek en talrijke songs in de film. Zijn opgewekte liedjes, die je na enkele noten spontaan mee neuriet, ondergraven de bijwijlen grimmige sfeer van The Nightmare Before Christmas met goede wil en vrolijkheid, waardoor de film, zeker voor jonge kinderen, aangenamer oogt dan hij op papier lijkt. Een magisch kippenvelmoment vindt plaats op het moment dat Jack Skellingtons ogen voor het eerst Kerststad aanschouwen en hij zijn nieuwsgierige, geëxciteerde emoties uit in de song “What’s This?”. Dit is een van die scènes die je je later onmogelijk nog kan voorstellen zonder de begeleidende muziek, op gelijke hoogte met de douchescène uit Psycho of Elliots nachtelijke fietstocht in E.T.. Danny Elfman heeft ondertussen al tientallen memorabele muzikale watertjes doorzwommen, maar Nightmare is wellicht zijn mooiste moment.

Al dit gepraat over de superieure technische en muzikale kwaliteiten van de film is weliswaar een pluim op de hoed van The Nightmare Before Christmas, maar om van een meesterwerk te kunnen spreken, is de warmte en coherentie van het verhaal van een groter belang. En daarin is het verdict minder unaniem lovend. De ongebreidelde creativiteit die tentoon wordt gespreid, verhindert regelmatig een vlotte doorstroming van de plot. Daardoor komen dan weer enkele nevenverhaaltjes in de problemen. Grootste slachtoffer is de sluimerende romance tussen Jack en lappenpop Sally, die verhaaltechnisch alle juiste stadia doorloopt, maar waarin een emotionele kern ontbreekt. Ook een te haastig en incoherent afgehaspelde, climactische confrontatie tussen Jack en Oogie Boogie kost de film kostbare punten. Wat niet wegneemt dat Nightmare nog steeds met kop en schouders boven de middelmaat uitsteekt.

De conclusie is bijgevolg simpel. Tim Burton’s The Nightmare Before Christmas is een ontzettend goede film, die beter had kunnen, misschien wel móeten, zijn, maar die probleemloos staande blijft dankzij een verbluffend production design, een zelfverzekerde regie en een kwaliteitsvolle, catchy muzikale omlijsting. De film is echter bovenal een ode aan de verbeelding en dat op zich is al voldoende om hem tot een topper te bombarderen.

BEELD EN GELUID
Om meteen met de deur in huis te vallen: dit is een pico bello beeldtransfer. De zwartniveaus en contrasten zijn van de beste die ik al zag op een dvd en dat is niet onbelangrijk voor een film die zich deels in het grauwe Halloweenstad afspeelt. Ook over het kleurenpalet niets dan lof. Vooral de felle, primaire kleuren van Kerststad komen uitstekend tot hun recht op het kleine scherm. Wat scherpte, filmgrain en vuiltjes betreft, kan ik eveneens geen minpunten opmerken. De film is kortom een ware lust voor het oog. Ook het geluid is trouwens van een uitstekend niveau. Wat vooral opvalt is de dynamiek die van het THX-gecertificeerde soundscape uitgaat, niet enkel in de muzikale nummers, maar doorheen de ganse film, o.a. dankzij het intelligente gebruik van de achterste kanalen. Het is weliswaar spijtig dat er wel een Franse, maar geen Engelse DTS-track op de disc werd geplaatst, doch dat is muggenziften. Opnieuw een dikke bravo aan de dvd-fabrikant dus.

EXTRA’S
Dvd’s van animatiefilms hebben dikwijls de neiging om vooral bonusmateriaal voor jongeren aan te bieden. Gelukkig is The Nightmare Before Christmas de uitzondering die de regel bevestigt, dankzij een selectie extra’s die vooral de volwassen Tim Burton fanaat zullen aanspreken.

Na een tweetal over te slane Crosspromotionele Trailers voor andere Disneyfilms, steekt de disc echt van wal met een inzichtvol Audiocommentaar van regisseur Henry Selick en cameraman Pete Kozachik. Het duo bespreekt niet enkel de origine van het project, maar ook de concrete uitwerking, met o.a. diverse onthullingen over hoe bepaalde FX-shots precies gedaan werden. Het is ergens spijtig dat Tim Burton nergens op deze audiotrack zijn visie ventileert, maar gezien zijn onbenijdenswaardige reputatie aangaande audiocommentaren valt zijn afwezigheid wel te begrijpen. De Making of Tim Burton’s The Nightmare Before Christmas (25’) sluit perfect aan bij de vorige extra, met ditmaal wél input van Burton. De documentaire is wat aan de korte kant, maar doorloopt alle aspecten van het productieproces en steekt weetjesgewijs kop en schouders boven soortgelijke docu’s op andere discs uit.

Een van de leukste bonussen op een dvd vind ik nog steeds een Storyboard to Film Comparison. In dit geval wordt de door Jack Skellington bijeengeroepen stadsmeeting onder de loep genomen. Veel verschil tussen storyboard en afgewerkt product is er echter niet. De Deleted Scenes zijn wat dat betreft interessanter. Ze zijn opgedeeld in twee secties: scènes die nooit voorbij de storyboardfase kwamen en scènes die daadwerkelijk gefilmd werden. Tezamen zijn het 7 verwijderde fragmenten, telkens mét audiotrack en kort ingeleid door regisseur Selick. Grappigste scène is ongetwijfeld een ijshockeymatch tussen vampieren waarin de puck werd vervangen door het hoofd van een zekere T. B., filmregisseur uit Burbank.

De volgende extra is zodanig uitgebreid en compleet dat je er uren mee bezig kan zijn. The World of Tim Burton’s The Nightmare Before Christmas duikt vol enthousiasme in het pre-productiemateriaal van de film. Van ieder belangrijk karakter en locatie vind je designs, concepten, animatietesten, etc. Voor iedereen die dol is op de cartoon-achtige verbeelding van Burton en kompanen is dit een prachtige schatkist vol onontgonnen goud. In vergelijking hiermee is de Posters en Trailers-sectie maar een mager beestje, met 5 verschillende posters, een teaser en een trailer. Toch een aardige extra niettemin.

Maar het beste werd voor het laatste bewaard. Voor het eerst op dvd: Tim Burton’s Early Movies. Het betreft hier de korte filmpjes Vincent (6’) en Frankenweenie (30’), beide uit begin jaren tachtig, in sfeervol zwart-wit gedraaid én thematisch gerelateerd aan The Nightmare Before Christmas. Vincent is bijvoorbeeld een expressionistische stop-motion ode aan Burtons idool Vincent Price, terwijl Frankenweenie een kindvriendelijke live-action bewerking is van de Frankenstein-legende, met ditmaal een lieve, kleine hond als monster. Zelfs in zijn eerste films zijn Burtons grote kwaliteiten als regisseur reeds zichtbaar, hoewel ook zijn tendens om stijl over verhaal te laten primeren al opdook. Meer regisseurs zouden dergelijk bonusmateriaal aan discs moeten toevoegen, want het biedt een fascinerende kijk in het groeipotentieel van filmmakers.

Ter afsluiting van de bespreking van deze uitgebreide bonussectie wil ik mijn lof betuigen aan de geanimeerde menu’s die deze disc bevolken. In de sfeer van de film en begeleid door Danny Elfmans schitterende muziek, zijn ze een goed voorbeeld van hoe een dvd als één coherent geheel verkocht kan worden.

CONCLUSIE
The Nightmare Before Christmas is geen typische animatiefilm, maar bulkt van genoeg inventiviteit en adrenaline om zelfs de meest sceptische kijker over de streep te trekken. Vooral fans van Tim Burton kunnen hun duimen en vingers aflikken. Dat wordt hen trouwens nog makkelijker gemaakt door een uitstekende beeld- en geluidstransfer en een fascinerende selectie bonusmateriaal. Deze dvd mag dan ook in geen enkele filmcollectie ontbreken en dienst minstens tweemaal per jaar bekeken te worden: met Halloween en met Kerstmis.