FILM
Detective Del Spooner (Will Smith) heeft een verregaande aversie voor robots, die het straatbeeld van Chicago anno 2035 meer en meer vullen. Net op de vooravond van de lancering van het nieuwste model, de dagelijks updates downloadende NR5 (of was het WinXP?), door de indrustriële gigant US Robotics (of was het Microsoft?), springt de ontwerper, doctor Alfred Lanning (James Cromwell) vanuit een afgesloten kamer vanuit zijn raam zijn dood tegemoet. De enige andere "aanwezige" - als je dat zo kan noemen - was Lannings persoonlijke NR5-prototype, die luistert naar de naam Sonny (Alan Tudyk). Del Spooner verdenkt de robot om een hand te hebben gehad in de dood van Lanning, maar juristen lachen een dergelijke argumentatie weg, aangezien volgens de eerste van de Drie Wetten der Robotica een robot een mens niet kan schaden, noch door passief toe te kijken kan toestaan dat een mens zichzelf schade berokkent. En wie er al helemaal niet mee kan lachen is USR-baas Lawrence Robertson (Bruce Greenwood), die op de vooravond van een lancering van een nieuw model zich geen indianenverhalen in de pers kan permitteren over op hol geslagen proefmodellen. Ook de robo-psychoanalyste doctor Susan Calvin (Bridget Moynahan) meent dat Sonny niets met de zelfmoord van Lanning te maken kan hebben, totdat ze er samen met Spooner getuige van is hoe Sonny de benen tracht te nemen en alle orders om te stoppen naast zich neerlegt, dit in strijd met de tweede wet, die van een robot onvoorwaardelijke gehoorzaamheid aan de mens eist. Kort daarop wordt Spooner nog verschillende malen het mikpunt van aanslagen waarbij robots een vitale rol spelen; alleen is hij de enige die het gezien heeft, en zijn oversten denken dat de paranoïa eindelijk zijn stoppen heeft doen doorslaan...



Waaraan denkt U bij het woord "robot" in context van films? Aan de dikke en de dunne, zijnde de biepende stofzuiger R2-D2 en de blikken butler C-3PO? Of misschien aan Arnie "Terminator" Schwarzenegger, die alles en iedereen overhoop knalt die in zijn weg staat, net als zijn opvolgers Robert Patrick en Kristanna Loken? Misschien bent U al licht seniel en denkt U aan de met zijn armen zwaaiende "Danger Will Robinson"- robot uit Lost In Space. Of U heeft natuurlijk gewoon smaak, en U denkt aan Bender, de lovable little rascal uit Futurama, die weer een paar bejaarden aan het beroven is. Wist U dan ook dat neologismen als "robotica" eigenlijk in de taal zijn ingevoerd door schrijver-amateurwetenschapper Isaac Asimov? Asimov was eigenlijk van opleiding een scheikundige, maar zijn voorliefde voor elektronica en zijn ongebreidelde fantasie hebben hem voor de science-fiction tot dezelfde status verheven als Tolkien voor de fantasy.

Toen deze film in productie was, was dat onder de naam Hardwired, en had de film in de verste verten niets met het boek I, Robot of de werken van Isaac Asimov te zien. Alhoewel ik dit moeten nuanceren; Asimovs robotverhalen hebben een grote impact gehad op een hele generatie science-fictionschrijvers, waarvan er heel wat een deel van of de gehele axiomatiek van de robotica-wetten hebben overgenomen; namelijk dat -1- een robot altijd de mensen moet beschermen; -2- een robot altijd de mensen moet gehoorzamen tenzij zulks in strijd is met wet 1; en -3- een robot altijd zichzelf moet beschermen, tenzij zulks in strijd is met wetten 1 of 2. Het boek I, Robot is overigens helemaal geen samenhangend verhaal, maar een bloemlezing aan kortverhalen hoe de geautomatiseerde toekomst er volgens de visionair Asimov zou uitzien. En hoewel het natuurlijk in de eerste plaats science-fiction blijft, zijn bepaalde elementen zoals spraakherkenning die in Asimovs tijd inderdaad pure toekomstmuziek waren, intussen al geïmplementeerd. Regisseur Alex Proyas heeft met deze film gewoon de schatplichtigheid aan Asimovs werk wat meer in de verf gezet door samen met de titel ook enkele namen van belangrijke protagonisten uit Asimovs oeuvre, zoals Del Spooner en Susan Calvin en het bedrijf US Robotics, over te nemen.



Wie wat meer bekend is met Asimovs werk, zoals ik, zal bepaalde scènes uit de film linken aan bepaalde kortverhalen uit de bundel. Zo doet de scène waarin Del Spooner probeert om Sonny uit duizend identieke robots te halen sterk denken aan het logisch briljante Little Lost Robot (1947), zelf een herwerking van Robot AL-76 Goes Astray (1941); en de mededeling dat Sonny gedroomd heeft - wat voor een robot totaal onmogelijk wordt geacht - is een duidelijke referentie naar het kortverhaal uit Asimovs andere boek, Robot Dreams (1986). Uit dezelfde bundel afkomstig en nog bekender is misschien Bicentennial Man (1976), eerder al verfilmd door Chris Columbus, een verhaal dat zich ook nadrukkelijk in het Drie Wetten-universum van Asimov afspeelt. In tegenstelling tot de film stond Asimov maar zelden uitzonderingen op zijn wetten toe; de rebellie der robots die in deze film wordt beschreven, is dan weer een duidelijke referentie naar de zogenaamde "Nulde Wet", een soort culminatie van de evolutie van de drie wetten waarbij een robot het belang van de gehele mensheid voorop moet stellen ten opzichte van die van enkel individuën. Die zogenaamde Nulde Wet werd door Asimov verder uitgewerkt in zijn langere boeken, waarvoor zijn I-Robot verhalen slechts vingeroefeningen waren, onder meer Robots and Empire en in zijn epische Foundation-reeks.



Het hele oeuvre van Asimov uit de doeken doen zou ons te ver leiden, maar laat me het erop houden dat in Asimovs werk een uniek kader wordt geschetst waarin diverse science-fictionaspecten - naast robotica onder meer ook tijdreizen in The End Of Eternity bijvoorbeeld - op een weliswaar pseudo-wetenschappelijke, maar toch goed doordachte manier, consequent aan haar eigen logica, werd uitgewerkt. Die standvastige manier van een toekomstwereld schetsen is wat vele schrijvers en filmmakers net heeft geïnspireerd tot hun eigen visie op de toekomst. Zo konden we bijvoorbeeld in het werk van Philip K. Dick en de film van Ridley Scott, Blade Runner, bijvoorbeeld zien wat er zou gebeuren als de eerste wet met de voeten getreden zou worden. Proyas - en met hem vooral scenaristen Jeff Vintar en Akiva Goldsman - staan dus met hun film op de schouders van de reuzen vòòr hen, en bieden met hun film geen nieuwe inzichten in het genre, maar leveren er wél een degelijke synthese van af. Meer dan een vingeroefening zit er niet in, want Proyas refereert in zijn film ook verschillende keren naar het onzin-boek The Hitchhiker's Guide To The Galaxy van Douglas Adams, zowat de lijnrechte tegenpool van Asimov in het science-fictionspectrum, door het vermelden van het "heilige getal" 42, dat het antwoord op alle vragen in het universum zou moeten samenvatten, en naar donderdag, de dag waarop volgens Del Spooner uitzonderlijk eens niets interessants in zijn leven gebeurd is. Soit, ik kan persoonlijk de humor van Adams niet echt smaken, maar Proyas blijkbaar wel.



Het enige waar Proyas echt wel trots op mag zijn met deze film, is de art direction. Het futuristische Chicago ziet er angstaanjagend realistisch uit, en de manier waarop de mensheid met twee ogen open in de zó duidelijke valstrik trapt van op amper één generatie tijd te zeer te gaan vertrouwen op informatica en robots, geeft de film een donkere ondertoon mee, die tegelijkertijd als brandstof voor het verhaal fungeert, en zorgt voor een goed gecultiveerde, duistere sfeerschepping. Will Smith is voor zijn rol als vuilbekkende, nonconformistische Del Spooner, met onderscheiding geslaagd, en weet zijn gekwetste ziel met de nodige dosering aan de oppervlakte te laten sijpelen. Niet zo heel geslaagd vind ik dan weer de onnodige, overbodige en zelfs irritante product placement - ja, zelfs in een science-fictionfilm is het nog mogelijk om reclame te maken voor een welbepaald automerk of een paar sportschoenen. De rest van de rolbezetting is een gemengd boeltje. Alan Tudyk weet enerzijds meesterlijk gestalte te geven aan de robot Sonny, die door zijn afwijkende architectuur zich als buitenbeentje moet zien aan te passen. Het karakter van Susan Calvin, vertolkt door Bridget Moynahan, wijkt dan weer levensbreed af van de onderkoelde en cynische wetenschapster zoals ze in de boeken van Asimov beschreven wordt, en Moynahan weet met haar personage niet echt blijf. Resteert nog: een ongelofelijk uitgebreid scala aan speciale effecten, en dié tillen de film uiteindelijk nog naar wat niveau. Samengevat zou ik durven stellen dat I, Robot zeker een verdienstelijke film is, die naast ontspanning toch ook nog wat inhoudelijk niveau weet op te brengen, maar met de boeken van Asimov heeft de film, behalve sommige toevallige naamovereenkomsten, weinig tot niets te maken.



BEELD EN GELUID
Fox heeft nu al geruime tijd de reputatie om naast de vanilla 1-discversies zeer mooie 2-discversies uit te brengen van blockbusters met een hoog special effects-gehalte, zoals Master And Commander, The League Of Extraordinary Gentlemen, X-Men en recent nog The Day After Tomorrow. Ook deze I, Robot past naadloos in dat rijtje thuis, wat betekent dat we hier weer mogen genieten van een bijna perfecte transfer die vele andere als voorbeeld kan dienen. Wat onmiddellijk opvalt in het beeld is de enorme scherpte en detaillering, wat in de massascènes met honderden en duizenden robots natuurlijk erg impressionant tot zijn recht komt. Alhoewel de film inhoudelijk wat een donkere ondertoon heeft, die onder meer visueel ook terug te vinden is in scènes zoals die waarin Del Spooner op het "robottenkerkhof" (voormalig Lake Michigan) op zoek gaat naar aanwijzingen, zijn er ook scènes met veel vibrante kleuren, zoals de openingsscène waarin Spooner naar zijn bureau vertrekt. Enige opmerking wat beeld betreft zijn de sporadische compressie-artefacts in de achtergrond, maar die worden dan weer ruimschoots gecompenseerd door artefactvrije shots zoals die waarin Will Smith door een instortend huis koerst. Zowel de Dolby Digital 5.1-track (448 Kb/s) als de DTS-track (768 Kb/s) zijn duidelijk gemaakt met de bedoeling potten te breken. De dialogen en de muziek (een erg goed stel composities van Marco Beltrami) zijn duidelijk te horen en lopen elkaar niet in de weg; vanaf het moment dat de robots in actie schieten, verandert je woonkamer in een luidruchtig slagveld met een overdaad aan ruimtelijke effecten, wapengeknal en héél veel LFE-activiteit. Net zoals bij de meeste dergelijke releases heeft de DTS-track misschien een beetje wijder bereik, maar het zal hier echt op een paar cijfers na de komma aankomen. De layer change is zo goed als niet te merken, en de ondertiteling is zeer netjes en niet te groot.

EXTRA'S
Ook op gebied van extra's is deze I, Robot meer dan een eervolle vermelding waard. De eerste disc vangt aan met een paar cross-promotionele trailers voor niet al te intelligent uitziende nieuwe films met onder meer Johnny Knoxville; en als we die zijn gezicht zien, drukken we natuurlijk spontaan op de next chapter-toets, die ons in het bewegend menu brengt. Naast de diverse basisopties vinden we hier maar liefst drie ondertitelde commentaartracks terug. De eerste van de drie bevat commentaar van regisseur Alex Proyas en scenarist Akiva Goldsman, samen gemonteerd maar toch duidelijk op verschillende tijdstippen opgenomen, vermits ze geen replieken geven op elkaars commentaar. De tweede commentaartrack bevat uitleg van een tiental technische commentatoren die toelichting geven bij de diverse speciale effecten, die net als bij The Lord Of The Rings werden verzorgd door het aan belang winnende WETA Digital. De derde "commentaartrack" is feitelijk een geïsoleerde muziektrack, waarbij de leegtes tussendoor worden opgevuld door commentaar van componist Marco Beltrami, die toelichting geeft bij zijn gebruikte muzikale thema's, en wat randinformatie verschaft over de korte werkperiode waarin hij de soundtrack heeft moeten maken. Naast deze tracks bevat de eerste disc nog een documentaire "The Making Of I, Robot"(13 min.) waarin een paar korte blikken achter de schermen worden geworpen, maar die te kort duurt om echt beklijvend te zijn. Daarnaast vinden we nog een fotogallerij met een 30-tal foto's en schetsen, en in een aparte sectie vinden we nog drie cross-promotionele filmpjes voor Alien Vs. Predator, het derde seizoen van 24 en het nog in productie zijnde Elektra met Jennifer Garner.



Voor het leeuwendeel van de extra's moet U op disc 2 zijn. De hierop aangetroffen filmpjes kan U met een play all-optie bekijken, alhoewel hier bijzonder weinig systematiek achter zit, en U bij het overlopen van de index amper zal kunnen onderscheiden wat U al wel en wat U nog niet gezien heeft. De tweede mogelijkheid is de documentaires en het achtergrondmateriaal sectie voor sectie te bekijken. Elke sectie wordt ingeleid door regisseur Alex Proyas. Een zwaar minpunt is de onduidelijkheid van de menu's, die blijkbaar alleen op de efficiëntie van een robot zijn afgestemd. In deze sectie worden de verschillende documentaires bovendien nog eens allemaal in kortere segmenten gesplitst, wat ook de overzichtelijkheid niet ten goede komt. Doorheen de menu's zijn er ook vijf easter eggs verborgen. Desondanks doen we een poging om een beetje duidelijkheid te scheppen in deze chaos.

De eerste grote moot bestaat uit de documentaire "Day Out Of Days: I, Robot The Production Diaries". Met een flink uit de kluiten gewassen 77 minuten speelduur en een onderverdeling in 9 verdere segmenten, die dan ook nog eens in subsegmenten zijn opgesplitst, is dit essentieel een samenraapsel van behind the scenes-materiaal waarbij uiteraard veel aandacht wordt besteed aan de speciale effecten. Buiten de inleidingen van Proyas is er niet veel toelichting voorzien, waardoor het allemaal wat rommelig overkomt. In de tweede sectie vinden we de documentaires "CGI & Design" terug, 34 minuten, en alweer onderverdeeld in een vijftal subsetgemten. In deze documentaires wordt ons getoond hoe onder meer Chicago anno 2035 en de robot Sonny werden gecreëerd, en hoe voor deze laatste zo goed mogelijk de gelaatstrekken van stemacteur Alan Tudyk werden gekopieerd. Veel aandacht wordt ook besteed aan de manier waarop de live action en de computerbeelden met elkaar geïntegreerd werden, en er is ook een bijdrage over het gebruik van schaalmodellen, vooral dan in de scène waarin de afbraakrobot het huis van Lanning met de grond gelijk maakt.

De prijs voor de beste inhoud gaat echter zonder tegenstand naar de documentaire "Sentient Machines" (35 minuten), waarin verschillende experts de historiek van de robotica en de artificiële intelligentie toelichten, en prospecties maken voor de toekomst. Deze documentaire, die het onderwerp van een meer wetenschappelijke kant benadert, staat bovendien netjes in partnerschap met de volgende documentaire "Three Laws Safe: A Conversation About Science Fiction & Robots" (31 min.) Deze laatste is vooral een verzameling literair en artistiek geïnspireerde interviews met onder meer scenarist Jeff Vintar, over zijn visie op het werk van Asimov en de impact ervan op andere films over robots, zoals de trilogieën Terminator en Star Wars. Ook de tweede scenarist, Akiva Goldsman, geeft ons een analyse van het I, Robot-verhaal, en tot slot krijgen we Robyn Asimov (de dochter) & Jennifer Brehl (de uitgever) van Asimov zelf aan het woord - Asimov zelf is intussen al enkele jaren overleden - die hun visie op de film komen vertellen.

Voor wie meer geïnteresseerd is in het maken van de film zelf dan de verhalen errond, zijn er nog vier verwijderde scènes voorzien, waarbij de speciale effecten nog niet zijn toegevoegd, en een 14-tal minuten "Compositing Breakdowns & Visual Effects "How Tos"", een reeks filmpjes waarbij je de verschillende lagen van afwerking van bepaalde shots kan bekijken.



CONCLUSIE
Wie I, Robot niet beschouwt als dé ultieme Asimov-verfilming, krijgt met deze film alweer een mooi afgewerkt actiespektakel in huis, dat op technisch vlak zeer hoge punten scoort, net zoals de meeste recente 2-discversies van 20th Century Fox. Dat is, als je je niet stoort aan Will Smiths flamboyante macho-acteerstijl, die in deze film wel wat naar de achtergrond verdrongen wordt door de zinderende speciale effecten.