Deze dvd is onderdeel van de zes discs tellende Warner Bros. Gangsters Collection. De overige vijf films in de collectie zijn: Little Caesar, The Petrified Forest, The Roaring Twenties, Angels with Dirty Faces en White Heat.

FILM
In Hollywood, zeker in de jaren dertig en veertig, betekende je als acteur doorgaans niets zolang je jezelf geen ster mocht noemen. Een ster wórden, dat was het grootste struikelblok, de rest zou relatief eenvoudig verlopen. Duizenden probeerden het, maar slechts enkelen slaagden in hun opzet. Het geheime recept hiervoor? In de eerste plaats een onvergetelijke présence uitstralen op het witte doek. Kunnen acteren was ook mooi meegenomen, maar beslist geen must. En tenslotte, en moeilijkste van al, was gecast worden in het juiste project, op het juiste moment, in de juiste rol. Voor John Wayne was dit Stagecoach, voor Humphrey Bogart The Maltese Falcon, voor Judy Garland The Wizard of Oz. En in 1931 zorgde de juiste film op het juiste moment voor de grandioze doorbraak van een van de allergrootste sterren uit het gangstergenre (en ver daarbuiten). De acteur: James Cagney. De film: The Public Enemy.

De film volgt, met enkele tussenpozen, het leven van Tom Powers, die zichzelf opwerkt uit een arm gezin en tegen de jaren twintig een van de meest gevreesde leden is van een dranksmokkelende gangsterbende. Ten tijde van de prohibitie zorgt hij ervoor dat de georganiseerde misdaad zijn alcohol kan slijten aan bars en cafés, op een meedogenloze manier, gewelddadig en onverzettelijk. Powers lijkt geen moraal te kennen, enkel de wet van de sterkste, en jaagt zelfs zijn eigen broer tegen zich in het harnas. Maar in zijn job maak je al snel vijanden. En als zijn baas, een invloedrijke gangster, het leven laat in een banaal ongeluk, staan er al snel nieuwe troonpretendenten op, die de oude garde uit de weg willen ruimen…

The Public Enemy geniet naam en faam omwille van zijn voortrekkersrol in het lanceren van het klassieke gangstergenre, samen met Little Caesar, dat in het zelfde jaar uitkwam. Maar als je het eerste half uur van de film bekijkt, valt daar nog weinig van te merken. Regisseur en scenarist kiezen namelijk voor een verkapte biografie-structuur, die je eerst doorheen de jeugdjaren van het centrale karakter loodst. Dit levert een goed gedocumenteerde achtergrond op, van zowel Tom Powers als het veranderende Amerika rondom hem, maar heeft eveneens een negatief effect op het aandachtspatroon van de kijker. Er is m.a.w. te veel voorspel alvorens de regisseur de échte gangstermomenten aansnijdt. Pas rond de vijftigste minuut krijgt The Public Enemy een broodnodige doorstart, dankzij een brutale, zinloze moord. Vanaf wint de film met elke voorbij tikkende minuut aan kracht en spanning. Zonder overdrijven kan je zelfs stellen dat de laatste dertig minuten van The Public Enemy een van de belangrijkste meesterwerken van de misdaadfilm zijn.

Dat is niet in het minst te danken aan de bravoure-vertolking van James Cagney. Zijn Tom Powers is een man zonder moraal, een psychopaat bijna, die niet denkt, maar doet. Een vleugje waanzin is immer aanwezig in Cagney’s kijkers en zijn sardonische glimlach staat voor eeuwig gegrift in het cinefiele geheugen van deze reviewer. Ook zijn stemgebruik springt er uit, met korte, venijnige oneliners, die aan een sneltreinvaart van zijn lippen rollen. De vertolking is zo overweldigend dat al de andere acteurs slechts pionnen zijn in het schaakspel waarvan Cagney koning is. Toch mag je zeker niet naast de verdienstelijke rollen van de ondersteunende cast kijken. Als Toms boezemvriend weet Edward Woods bijvoorbeeld vervangende sympathie op te wekken voor het hoofdpersonage, iets wat weinigen gegeven is. En Jean Harlow mag dan een grotendeels triviale rol spelen in de film, ze heeft één fenomenale monoloog, die geboekstaafd mag worden als haar ultieme moment van glorie. Daarnaast ook nog een goed woordje voor Beryl Mercer, die aandoenlijk de veel te goede en naïeve moeder van Tom Powers vertolkt.

Niet alleen op vlak van verhaal, maar ook op vlak van visualiteit blijf je in de eerste vijftig minuten van The Public Enemy grotendeels op je honger zitten. De fotografie is weliswaar overal van een uitstekend niveau, maar regisseur Wellman kan initieel de stempel van director-for-hire niet van zich afschudden. Pas vanaf de vijftigste minuut, en de eerder vermelde moord, drukt hij zijn stempel op de film. In het laatste half uur gebeuren meerdere misdaden, maar geen ervan is in beeld te zien. Wellman zwenkt de camera weg net voor het geweerschot weerklinkt, of laat de kijker buiten op straat wachten, terwijl de protagonist een bar binnenstapt en daar een bloedbad aanricht. Als je wil weten waar Tarantino de mosterd haalde voor zijn beroemde, subtiele Reservoir Dogs scène, zoek dus niet verder. Andere memorabele momenten zijn de aanslag op een café, in één korte, continue vloeiende camerabeweging getoond, en de finale, die het lot van Tom Powers op treffende wijze illustreert.

Er valt ontzettend veel te genieten aan The Public Enemy, alleen moet je je daarvoor eerst door vijftig middelmatige minuten sleuren. Eenmaal die voorbij zijn, word je echter getrakteerd op een klassieker van jewelste. Een maalstroom van harde, realistische misdaden, verheven boven andere films dankzij een majestueuze centrale vertolking, compromisloze noir-fotografie, dialogen die van het scherm spatten en een vastberaden, intelligente, bijwijlen oogverblindend mooie regiestijl. Voor een standaarddefinitie van gangster hoef je de dvd van The Public Enemy maar in de speler te steken, door te spoelen naar minuut vijftig en met open mond en van emotie tranende ogen naar dertig perfecte filmminuten te kijken.

BEELD EN GELUID
Dit is een revelatie. The Public Enemy dateert uit 1931, maar, in tegenstelling tot Little Caesar, valt dit niet af te leiden uit de beeldkwaliteit. Personages en decors ogen uitermate scherp, zwartniveaus en contrasten zorgen nergens voor problemen en zelfs filmgrain blijft binnen aanvaardbare normen. Natuurlijk is niet iedere scène van even goede kwaliteit en zo’n dozijn sequenties valt op door grotere problemen met beeldruis, beschadigingen en scherpte. Maar op de keper beschouwd mogen we Warner op onze blote knieën danken voor zulk een goede transfer van een film die volgend jaar zijn 75-jarig jubileum viert. Het geluid slaagt er jammer genoeg niet in gelijke tred te houden met het beeld. Ruis is weliswaar niet echt een probleem (hoewel steeds aanwezig), maar qua helderheid en verstaanbaarheid laat de audiotrack soms wat te wensen over. Dit is deels te wijten aan de acteerstijl van Cagney en de gebrekkige technische mogelijkheden van het nog prille geluidstijdperk, maar dit monospoor kan zeker wat opfrissing gebruiken.

EXTRA’S
De extra’s liggen in lijn met die van de andere delen van de Warner Bros. Gangsters Collection. Dat betekent in de eerste plaats de aanwezigheid van een Warner Night at the Movies, die een bioscoopervaring uit 1931 simuleert. Een Introductie door Leonard Maltin (3 min.) doorloopt vluchtig het programma dat je hierin te wachten staat, maar vermeldt curieus genoeg ook de aanwezigheid van de trailer voor Blonde Crazy, die ik nergens op de disc terugvond. Een Newsreel (2 min.) uit 1931 staat echter wel op de dvd. Het behandelde item is ditmaal de voorbereiding van Amerikaanse atletes op de Olympische Spelen van het komende jaar. Vervolgens krijg je de korte film The Eyes Have It (10 min.) voor je kiezen, een pijnlijk ongrappige en amateuristische sketch over een buiksprekerpop die een bezoekje aan de oogarts brengt. De Merrie Melodie cartoon Smile, darn ya, smile (7 min.) oogt minder amateuristisch, maar haalt zeker niet het niveau van andere vroege producties uit de tekenfilmreeks. Ter afsluiting van de Warner Night volgt uiteraard de hoofdattractie: The Public Enemy.

Als je iets meer te weten wil komen over productie en casting van de film, is de korte documentaire Beer and Blood: Enemies of the Public (20 min.) een goed vertrekpunt. Diverse filmprofessoren en wandelende cinema-encyclopedie Marty Scorsese vertellen honderduit over interessante weetjes, zoals het feit dat oorspronkelijk Cagney voor Woods’ rol gecast was en vice versa. De docu gaat niet echt in de diepte, maar is vermakelijk, niet in het minst omwille van Scorsese’s verhaal over een speciale screening van The Public Enemy voor cast en crew van zijn huidige film The Aviator. Het Audiocommentaar van filmkenner Robert Sklar is nooit minder dan interessant, maar nogal droog, en de man heeft helaas de neiging af en toe oncomfortabele stiltes in te lassen. De Trailer (1 min.) voor de film is eerder een teaser, want geen enkel shot uit de productie wordt getoond, enkel wat geanimeerde, sensationele titelkaarten. Afsluitend staat ook een Re-release Voorwoord (1 min.) uit 1954 op de disc, dat nagenoeg identiek is aan eenzelfde extra op de dvd van Little Caesar.

CONCLUSIE
The Public Enemy stond aan de wieg van de klassieke gangsterfilm, maar is niet die tijdloze klassieker die je zou verwachten. Het duurt immers tot de vijftigste minuut eer de film écht op gang komt, maar vanaf dat moment zie je dan ook dertig van de meest beklijvende minuten die ooit het witte doek deden oplichten, met een fenomenale James Cagney in zijn eerste grote rol. Beeld en geluid zijn voor een film uit 1931 van een meer dan prima niveau en de selectie bonussen doet de goede reputatie van Warner alle eer aan.