FILM
Een groepje huismoeders uit de Japanse hoofdstad Tokio gaat zich beklagen bij het gemeentebestuur over de modderpoel in hun straat. Ze willen dat de overheid de plek saneert en er een park of een speelplein aanlegt. Het water trekt muggen aan en besmet de kinderen en hun ouders met moeraskoorts. In Tokio is de heropbouw in volle gang en de fondsen zijn beperkt. Ze gaan prioritair naar woonprojecten en wegenbouw. De rest moet wachten, ook al zijn er speciale budgetten voorzien voor buurtsanering. Ze komen bij de dienst Publieke Zaken terecht - de dienst die in eerste instantie klachten, vragen en suggesties van de bevolking moet beantwoorden - maar ze worden doorgestuurd naar een ander loket en vandaar naar nog een ander en nog een ander...

Kenji Watanabe (Takashi Shimura) is gemeentelijke ambtenaar en hoofd van de dienst Publieke Zaken. Wanneer hij de aanvraag van de huisvrouwen krijgt, werpt hij een blik op het formulier en legt het bovenop een stapeltje van een halve meter. Kenji Watanabe heeft 30 jaar dienst op de gemeente en hij is een harde werker. Toch verveelt hij zich en doet in feite van de hele dag niks. Hij bekijkt de aanmeldingen, zet er een stempeltje op ‘voor behandeld’ en kijkt vervolgens op zijn horloge, want hij wil naar huis. Hij is één van de vele duizenden Japanse ambtenaren die na de oorlog op post zijn gebleven. De Amerikanen hebben het land bezet en de democratie ingevoerd, maar de administratie is nog altijd die uit de vooroorlogse tijd, de tijd van het keizerrijk: men schikt zich zogenaamd naar de nieuwe regels, maar op het terrein is de macht van het ambtelijke apparaat nog totaal, de corruptie tiert welig, het onbegrip is groot, de chefs en hun personeel likken ganse dagen aan hun pen en gaan ’s avonds met een gerust geweten naar huis. De ‘ambtelijke cultuur’ heet dat in het Japan van na de Tweede Wereldoorlog.

Kenji Watanabe is een typisch product van die mentaliteit en hij voedt zijn ondergeschikten in dezelfde sfeer op: zijn woord is wet en kritiek wordt niet geduld. Wie zich teveel in de kijker werkt is wellicht uit op een carrière, dus gevaarlijk en wordt aan de kant gezet. Maar op een dag verschijnt Kenji Watanabe niet op het werk. In zijn 30-jarige carrière is dat niet één keer gebeurd. Zijn collega’s verbazen zich over zijn afwezigheid en speculeren over de mogelijke reden. Ondertussen is Kenji in het ziekenhuis waar zijn arts hem vertelt dat hij een onbelangrijk maagprobleem heeft. Kenji kent het ziekenhuisjargon ondertussen: hij heeft maagkanker en hooguit nog een halfjaar te leven. Zijn hele wereld stort in elkaar en bovendien hoort hij thuis een gesprek tussen zijn zoon en schoondochter die op zijn geld uit zijn. Hij beseft dat de opofferingen die hij gebracht heeft om de jongen alleen op te voeden en een goede opleiding te geven geen blijvend respect opleveren. 30 jaar lang is hij alleen gebleven, zonder vrouw, trouw aan zijn saaie job op de gemeente en over een paar maanden zal zijn leven voorbij zijn.

Kenji Watanabe revolteert en wil de verloren tijd inhalen. Maar drinken kan hij niet en de jonge vrouwelijke collega waar hij een paar avonden mee gaat stappen – en die zegt ook alleen maar te leven om te werken en te slapen – biedt ook geen oplossing. En dan herinnert hij zich de aanvraag van de huismoeders en komt tot het besluit dat er nog wél een taak voor hem is weggelegd. De volgende dag gaat Kenji opgeruimd als nooit te voren naar zijn werk.

Akira Kurosawa, bekend als de regisseur van samuraifilms, verlaat slechts af en toe dat genre om een eigentijds onderwerp te behandelen. Ikiru is een aandoenlijk film over leven en dood, lijden en gelukkig zijn, een treurig en tegelijk hoopgevend verhaal over een man die op latere leeftijd de rekening opmaakt van zijn leven, vaststelt dat hij niet geleefd heeft en zichzelf dwingt om daar alsnog iets aan te doen. Eén blik op Kenji Watanabe is voldoende om vast te stellen dat hij een klein en oninteressant mannetje is, een schrikschijter van formaat, bij wie het nooit is opgekomen buiten de lijntjes te kleuren of de loop der dingen in vraag te stellen. Maar ook hij ontkomt niet aan de cruciale vragen van zin en onzin als Piet Hein aan zijn deur klopt. Met een scheut cynisme en sarcasme borstelt Kurosawa zijn held Kenji Watanabe als de proleet die prediker wordt, met een vlaagje verwondering over die eerste en laatste krachttoer, die plotse energie. Voor Kurosawa betekent leven zoveel als lijden en de dingen kunnen alleen maar veranderen door te vechten, al de rest is vegeteren en dus oninteressant. Wie lijdt en vecht die leeft, geeft zin aan z’n leven. Verdriet en vreugde zijn in die zin niet elkaars tegengestelde, maar elkaars complement.

BEELD EN GELUID
Ikiru is in zwart-wit opgenomen en staat in 4:3. De voor deze transfer gebruikte kopie heeft nogal wat nadelen waarvoor jammer genoeg geen oplossing is gezocht: het beeld trilt heel regelmatig, er is sprake van beeldsprongen omdat er stukken film ontbreken, er zitten vrij grote krassen op de filmpellicule, veel witte stippen, vuil en verticale witte strepen. Het geluid staat in mono en is vrij helder, maar er is sprake van heel veel ruis. Door de ontbrekende filmpellicule maakt ook het geluid af en toe een flinke sprong. Het gaat om een film die meer dan 50 jaar oud is en dat heeft uiteraard consequenties, maar een grondige restauratie - vóór de release – is het minste wat je kan verwachten van een dvd die uiteindelijk vrij duur wordt aangeboden.

EXTRA’S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Ikiru is het zoveelste hoogtepunt in het oeuvre van de Japanse meester Akira Kurosawa. Wellicht sentimenteler dan ooit, maar daarom niet minder boeiend en interessant, vertelt hij een verhaal dat uit het leven gegrepen is met voor het eerst ook vocale muziek wanneer Kenji Wanatabe op de schommel zit na de voltooiing van zijn levensproject. Aandoenlijk, eerlijk en tijdloos.

Ikiru maakt deel uit van de Akira Kurosawa box 1.