FILM
In This Word begint in een arm en stoffig dorp in Noord-Pakistan, een plek waar haast de helft van de bevolking uit Afghanen bestaat die in vluchtelingenkampen wonen. De mensen zijn er straatarm, leven van de rantsoenen die ze krijgen van de hulporganisaties en stellen hun hoop op het westen. Zo ook de familie van Enayatullah, een twintiger, die zijn geluk in Londen wil zoeken. Zijn vader maakt een deal met mensensmokkelaars en Enayatullah vertrekt naar Peshawar, vergezeld van de veel jongere Jamal, een jongen van 14 die een mondje Engels praat. Enayatullah en Jamal U. Torabi beginnen het avontuur van hun leven, zonder papieren, zonder enig idee over wat ze te wachten staat, met weinig geld op zak en vooral van de kant van Enayatullah veel wantrouwen ten opzichte van de onbekende tussenpersonen aan wie hij zijn leven moet toevertrouwen. De tocht gaat via West-Pakistan naar de Iraanse hoofdstad Teheran, vervolgens door de onherbergzame Koerdische bergen naar Turkije en van daaruit per schip naar Triëste (Italië). De tocht is psychisch en fysiek zwaar en gevaarlijk en overal loeren sjacheraars die een centje willen meepikken. Alleen Jamal zal uiteindelijk Londen bereiken en van daar naar huis bellen om het goeie nieuws – maar ook het slechte – mee te delen.

In This World is een film gebaseerd op ware feiten. Scenarist Tony Grisoni trok samen met Michael Winterbottom naar een opvangkamp in Sangatte aan de Franse kant van de Kanaaltunnel waar illegalen worden opgesloten die naar Engeland willen. Ze luisterden er naar de verhalen van mensen uit Azië en Afrika en noteerden hun reiservaringen. Uit dat materiaal distilleerden ze een scenario over twee mannen die van Peshawar in Pakistan de lange reis naar het Walhalla van West-Europa (Londen) ondernemen op zoek naar een betere toekomst. Voor de film zijn geen decors gebouwd. De filmcrew volgt de hoofdpersonages op hun barre tocht door Azië, het Midden-Oosten en Oost-Europa en Michael Winterbottom monteert het materiaal achteraf met voice overs en een zeer directe cameravoering zonder veel franje. De film krijgt daardoor een zeer hoog documentaire-gehalte, wat de geloofwaardigheid ten goede komt. Tegelijk gaat het wel degelijk om een spannende productie met leuke anekdotes op het traject, onvoorziene moeilijkheden en grappige momenten. De schrik voor ontmaskering, de voortdurende onzekerheid over de betrouwbaarheid van de tussenpersonen, de ontberingen en de weinig comfortabele schuilplaatsen zorgen de hele film door voor een onderhuids gevoel van gevaar en onheil. De climax wordt gevormd door de bootreis tussen de Turkse haven en Triëste, een oversteek van meer dan 40 uur waarbij de hoofdpersonages samen met een jonge familie Iraniërs in een metalen kooi worden opgesloten tussen gevulde kratten. De temperatuur onder het zeil klimt peilsnel en de lucht is bedompt waardoor paniek ontstaat. De overeenkomsten met het illegale transport van zo’n twee jaar geleden toen 40 Chinezen stikten in de aanhanger van een vrachtwagen, zijn overduidelijk. Het noodlot wordt getart en Winterbottom gaat de rampspoed niet uit de weg.

Het draaien van de film gebeurde helemaal legaal. De BBC-producers gingen met Enayatullah en Jamal naar de Afghaanse hoofdstad Kaboel (hun geboorteland) om er een paspoort te halen en zorgden ook voor de nodige vergunningen en visa. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de Iraanse autoriteiten een toelating gaven om te filmen, maar net die waren erg enthousiast en maakten voor Winterbottom vrije baan. Achteraf werden Anayatullah en Jamal naar hunfamilies in Noord-Pakistan gevlogen, maar Jamal – voorzien van keurige documenten – keerde op eigen houtje terug naar Londen. Daarmee voegde hij aan de fictieve film een effectief gegeven toe. In Londen werd zijn verblijfsverzoek afgewezen, maar omdat hij minderjarig was (hij was toen 16) mocht hij blijven tot zijn 18de verjaardag. Daarna moest hij terug. Inmiddels is hij in Engeland in het illegale circuit gestapt.

In This World kreeg de Prijs van de Oecumenische jury (de Vredesprijs) op het Filmfestival van Berlijn in 2003 en won er tevens de Gouden Beer voor Beste Film.

BEELD EN GELUID
Michael Winterbottom heeft zijn film verschillende kleurtinten meegegeven. De opnamen in Pakistan baden in een vuilgroen, gelig licht, broeierig en heet zoals de omgeving, met oranje en roodbruin voor de behuizing en de stoffige, grauwe straten. De tillende lucht is mistig en vettig. In Iran wordt de kleur meer helder, maar gele en beige filtering blijft overheersen onder een zinderende zon. Wanneer de reizigers in Turkije aankomen, worden de kleuren donkerder en realistischer. De rest van het traject verloopt in het halfduister. Lichtinval en camerabewegingen hebben de onstabiele kwaliteit van een documentaire: werkelijkheid en fictie zijn niet meer van elkaar te onderscheiden. Het geluid komt op dezelfde manier tot stand en biedt in 5.1 toch heel wat nuances en een breed stereobeeld: de directe geluiden zitten vooraan links en rechts met de karige stemmen in het midden, de geluiden van de soeks en van de straten die niet worden getoond, achteraan. De kijker wordt midden in de drukte en het rumoer geplaatst.

EXTRA'S
In de afdeling extra's biedt het interview met Tony Grisoni, de scenarist, veel meerwaarde. Hij legt uit hoe het script tot stand is gekomen en hoe de beide hoofdpersonen werden geselecteerd. Hij legt de nadruk op het feit dat Enayatullah vrouw en kind heeft en dus niet geïnteresseerd was in een effectieve emigratiepoging en dat Jamal, een scholier met een basiskennis Engels in z'n bagage, op het moment van de screentests evenmin van plan was om zijn vertrouwde omgeving te verlaten. Dat het uiteindelijk anders uitdraaide, zorgde achteraf voor verbazing, ook bij Michael Winterbottom, maar plaatste de film uiteraard veel meer in de realiteit. Het gesprek met de voorzitter van de Liga voor de Mensenrechten is interessant, maar eerder geschikt als lesmateriaal. Het is vooral jammer dat men niet naar een Nederlandstalige gesprekspartner heeft gezocht, wat het interview wellicht beter verteerbaar had gemaakt. Nu zit het niet helemaal op z'n plaats.

CONCLUSIE
In This World verenigt de kwaliteiten van een bioscoopfilm met die van een interessante documentaire. De grens tussen werkelijkheid en fictie is op sommige momenten haast compleet onzichtbaar en Winterbottom doet er alles aan om het realisme zo rauw en werkelijkheidsgetrouw als maar mogelijk weer te geven. Daarin slaagt hij waar anderen zich te buiten gingen aan overdrijvingen en sensatie. Hij toont aan dat wat sommigen onder ons profiteurs en uitschot noemen in werkelijkheid ook maar mensen zijn op zoek naar een beetje geluk en een betere wereld en die daarvoor hun leven en dat van hun dierbaren op het spel zetten. In This World is een les in nederigheid.