FILM
Voor La Terra Trema verplaatst Luchino Visconti de actie naar het meest zuidelijke deel van Italië, nl. Sicilië, voor één van de neorealistische producties uit zijn oeuvre. In een klein vissersplaatsje varen de mannen 's avonds uit met hun kleine bootjes om in de baai voor de kust hun netten uit te gooien. De hele gemeenschap leeft van de opbrengst van de vis, een opbrengst die nauwelijks volstaat om de grote gezinnen te voeden. De dagelijkse vangst wordt 's ochtends op de kade te koop aangeboden en opgekocht door steeds hetzelfde kleine groepje grossiers en visverkopers. Die vormen één clan en proberen de prijzen zo laag mogelijk te houden om zelf in weelde en luxe te leven met de grote winsten die ze maken bij de doorverkoop.

De familie Valastro woont sinds generaties in het dorp en heeft – net zoals iedereen – altijd van de visvangst geleefd. Van vader op zoon is het beroep doorgegeven zonder dat de familie er in de loop der tijden beter van werd. Hoofd van de familie is grootvader Valastro. Zijn vrouw is overleden evenals een aantal van zijn zoons. Zijn dochter heeft haar man verloren en woont met haar ongetrouwde kinderen, jongens en meisjes, bij hem in. De oudsten, Antonio (Antonio Arcidiacono) en Cola (Guiseppe Arcidiacono), zijn samen met grootvader de kostwinnaars van het gezin. De kleinere jongens spelen scheepsjongen en verdienen al naargelang hun leeftijd de helft of een kwart van de volwassenen. Toch betekent dat niet dat het gezin met nog een drietal jonge dochters en een aantal baby's in huis goed af is. Na de kosten voor het herstellen van de netten, blijft er nauwelijks genoeg over om iedereen elke dag te voeden. Voor Antonio, de beste visser uit het dorp, is de maat vol: hard werken, weinig verdienen, vaak honger lijden zonder uitzicht op verbetering, hij kan er niet meer tegen en klaagt de uitbuiting aan. Hij probeert de andere vissers en hun families te overtuigen om zijn standpunt te delen en actie te ondernemen, maar de meesten knikken wel van ja, maar gaan 's avonds morrend naar het strand voor de nachtelijke taak. Ze hebben nooit een andere situatie gekend. Ze leven zoals hun vaders en grootvaders en leggen zich bij de bestaande toestand neer. Antonio is evenwel niet van plan om zijn verzet op te geven. Hij gaat naar een bank in Catania en neemt een hypotheek op hun armtierige huis om zelfstandig aan de slag te kunnen gaan. Hij koopt z'n eigen materiaal, z'n eigen boot, huurt loonarbeiders in en gaat voor eigen rekening met Cola en zijn grootvader de zee op.

De eerste resultaten zijn goed en Antonio neemt personeel aan om de vis te zouten en in vaatjes te doen. Een gunstige weerssituatie heeft voor een goede ansjovisvangst gezorgd en levert meer dan 30 vaatjes ingemaakte vis op voor de winter. Maar om z'n personeel fatsoenlijk te betalen moet Antonio vaker het water op. Zelfs bij een iets minder rustige zee is hij verplicht om overdag een boot uit te sturen Wanneer er een storm opsteekt loopt zijn boot averij op, gaan z'n netten plus de vangst verloren en zit de familie Valastro zonder inkomen, want geen boot betekent ook geen inkomen. Bovendien wil niemand hem nog in dienst nemen: de visopkopers niet omdat hij hun monopolie heeft willen doorbreken, de andere vissers niet omdat ze de boycot van de opkopers vrezen. De familie Valastro maakt een moeilijke periode door: de voorraad ansjovis wordt tegen een belachelijke prijs aan de opkopers verkocht om eten te kopen. Cola gaat er vandoor om voor een Amerikaan te werken in Catania. Antonio slaagt er in om onder vernederende omstandigheden toch bij de visopkopers aan werk te raken, maar ondertussen is zijn ouderlijk huis door de bank in beslag genomen en verhuist het hele gezin naar een bouwvallige krot op het strand.

Luchino Visconti vertelt in La Terra Trema een episch drama over de leefomstandigheden van een gemeenschap van vissers ergens in een kustplaatsje op Sicilië. Hij doet daarvoor een beroep op de plaatselijke bevolking en verfilmt een scenario dat zich ter plekke zonder meer zou kunnen voordoen. De natuurlijkheid van de acteurs, hun oprechtheid en overtuigingskracht zijn buitengewoon. Ze spelen dan ook hun eigen leven. Nogal wat dialogen zijn het gevolg van overleg en discussie tussen regisseur en acteurs. Het resultaat is een verbluffend professionele film zonder ook maar één grote naam in de hoofdrol, zoals de neorealistische beweging in Italië na de Tweede Wereldoorlog dat voorschrijft. Voor de financiering van de film vindt de regisseur geen geïnteresseerden en hij kan met veel moeite de Communistische Partij ervan overtuigen in het project te investeren. Visconti is evenwel niet bereid om als tegenprestatie zijn scenario aan te passen, maar La Terra Trema is ook in zijn huidige vorm een levensgrote aanklacht tegen uitbuiting en sociale achterstelling van een arme arbeidersbevolking, in dit geval vissers, zonder enig uitzicht op verbetering. Visconti legt evenwel niet alle fouten bij het systeem. Hij heeft ook kritiek op de mentaliteit van de vissers zelf: gebrek aan durf, afwezigheid van solidariteit, haat, nijd, afgunst en ten slotte uitsluiting tegenover lotgenoten die wél risico’s nemen en die zich wel verzetten, die het systeem wél durven aanvallen en in vraag stellen en die, wanneer het verkeerd uitpakt, niet kunnen terugvallen op hun medelijden en medeleven, op de steun van buren en vrienden. De conclusie van Luchino Visconti is bikkelhard: zonder solidariteit bereik je niets, zonder een gevoel van verbondenheid sta je nergens.

In brengt Luchino Visconti via zijn aparte stijl, regie en montage de toeschouwer heel dichtbij het drama van de familie Valastro en de troosteloosheid van hun dagelijks bestaan. Heel veel aandacht gaat naar het leven van de vissers, hun werk op zee, de primitieve omstandigheden thuis, het onverholen cynisme van de visopkopers, de zeer beperkte ontspanningsmogelijkheden van jongeren door gebrek aan faciliteiten en geld, de hiërarchie in de gemeenschap waarbij rijken alle respect en voordelen genieten en de armen zelfs hun dochters niet meer uitgehuwelijkt krijgen. Visconti verblijft met zijn technische ploeg ruim 6 maanden op Sicilië voor het maken van deze film en zijn assistenten leren Siciliaans om betere contact te krijgen met de bevolking. Regisseur en equipe hebben met andere woorden ruim de tijd om het doen en laten van de kleine gemeenschap te doorgronden en in hun productie te integreren.

La Terra Trema is gebaseerd op de roman