FILM
Na een aantal reclamespotjes en kleine bijrolletjes in films als The Day The Earth Stood Still en Fixed Bayonets ruilde acteur James Dean Hollywood voor New York. Toneel zou zijn medium worden, maar het duurde niet lang eer hij zijn weg naar het witte doek zou terugvinden. Zijn vertolking in het stuk The Immoralist leverde hem een Tony Award en een screen test bij Warner Brothers op. Het resultaat daarvan was een rol in de film East of Eden, een moderne interpretatie van het bijbelverhaal van Kaïn en Abel gebaseerd op het laatste deel uit een boek van John Steinbeck.



We bevinden ons in het jaar 1917. De Noord-Californische Santa Lucia Mountains staan als een muur tussen het rustige, agrarische dorpje Salinas en de ruwe vissershaven van Monterey waar we kennis maken met Cal Trask (James Dean), een tiener met gedragsproblemen. In de strijd om de gunst van zijn vader Adam (Raymond Massey) moet hij het afleggen tegen zijn broer Aron (Richard Davalos), die op het punt staat te trouwen met Abra (Julie Harris). Al snel wordt duidelijk waarom de jonge Cal zich zo vreemd gedraagt: Adam heeft zijn zoons namelijk jarenlang verteld dat hun moeder Kate (Jo Van Fleet) kort na hun geboorte om het leven kwam, maar Cal denkt daar het zijne van en laat het niet na om zijn vader daarmee te confronteren. Cal heeft zijn moeder immers opgespoord en de dame blijkt er een carrière op na te houden als eigenares van een bordeel in Monterey. Cal is van mening dat Adam ertoe heeft gedreven hen te verlaten, maar de lokale sheriff weerlegt dat. De idee dat zijn vader dan toch een goed man is, die geen vlieg kwaad zou doen, inspireert Cal om de brokken te lijmen. Wanneer de zaak van Adam failliet gaat, doet de jongen er alles aan om het verloren geld terug te verdienen. Hij lijkt in zijn opzet te gaan slagen en tegelijkertijd ook de gunst van Abra, naar wie hij stiekem verlangt, voor zich te winnen. Jaloezie krijgt de overhand en wakkert de strijd tussen de twee broers aan.



East of Eden is een intrigerend drama, maar heeft zijn gebreken. Gelukkig gaat men niet te diep in op het mysterie rond de identiteit van Kate. Dat onderdeel speelt men net voldoende uit om de kijker te lokken en zich vervolgens te concentreren op de relaties tussen de verschillende personages. De verhaallijn ontrafelt zich langzaam zonder je te lang aan het lijntje te houden. Het voornaamste probleem zit in de razendsnelle transformatie van de personages. Het vreemde gedrag van Cal slaat te drastisch om en ook de houding van Aron verandert tamelijk abrupt. De persoonlijkheid van een mens kan best veranderen, maar dat het zo snel gebeurt, komt ongeloofwaardig over. Ook de secundaire personages evolueren opvallend snel. Waar Abra aanvankelijk niet moest weten van de grillen van Cal, is ze er plots als de kippen bij om hem met open armen te ontvangen. Die drastische veranderingen zijn mogelijk te wijten aan het feit dat deze film zich baseert op een lijvig boek wat geleidelijke veranderingen niet altijd even makkelijk maakt. Terwijl het verhaal zich meer en meer concentreert op de driehoeksverhouding tussen Cal, Aron en Abra, verliezen we de anderen te veel uit het oog. Zo houden de personages van Adam en Kate nog maar weinig betekenis over.



Ondanks die tekortkomingen blijft dit een sterke film met uitstekende acteerprestaties in uiteenlopende stijlen. Zo wordt de confrontatie tussen vader en zoon uitgespeeld door de klassieke aanpak van Raymond Massey tegenover de method-acting stijl van James Dean te plaatsen. Ook Richard Davalos en Julie Harris dragen hun steentje bij tot het eindresultaat. Actrice Jo Van Fleet wist met haar vertolking van Kate de oscar voor beste actrice in een bijrol in de wacht te slepen, terwijl James Dean himself zich tevreden moest stellen met een nominatie voor beste acteur. Niet alleen de acteurs en actrices, maar ook regisseur Elia Kazan kunnen trots zijn op hun werk. Hij maakte gebruik van de carte blanche van Warner Brothers om de toen onbekende James Dean en de ondergewaardeerde Julie Harris op het voortoneel te plaatsen. Ook de afgunst die Dean en Massey in werkelijkheid tegenover elkaar hadden, kwam hem ten goede om een geloofwaardig vader-zoon conflict te creëren.

BEELD EN GELUID
50 jaar na datum verdient de transfer voor een speciale uitgave van een klassieker als East Of Eden een stevige opknapbeurt en die boodschap heeft men bij Warner goed begrepen. De film wordt anamorfisch gepresenteerd in het originele 2.55:1 formaat met een gemiddelde bitrate van 6,31 mb/s. Een kleine hoeveelheid film grain blijft zichtbaar, maar doet geen afbreuk aan het uitstekende detail, de levendige kleuren en het sterke zwartniveau. Ook het geluid werd opgepoetst met een nieuw Dolby Digital 5.1 geluidsspoor als resultaat. Die remix lost probleemloos alle verwachtingen in, zeker als je rekening houdt met de leeftijd van de film. Surrounds dienen hoofdzakelijk ter ondersteuning van de prachtige muzikale score en de atmosfeer, terwijl de dialogen helder en duidelijk door de centrale speaker weerklinken. Het grootste gemis voor de puriteinen onder ons is de afwezigheid van het originele 4-kanaals geluidsformaat.



EXTRA’S
Het Nederlands ondertitelde bonusmateriaal staat gespreid over twee schijfjes met het merendeel op disk 2.

Disk 1
De voornaamste extra op het eerste schijfje is een audiocommentaar door criticus Richard Schickel ter gelegenheid van het 50-jarige jubileum van de film. Hoewel de man niet de meest levendige vertelstijl erop nahoudt, werpt hij toch een gefundeerde blik op de film, de regisseur en de hoofdrolspeler. Daarnaast kun je ook een heerlijk ouderwetse bioscooptrailer (2 min. 44) bekijken waarbij het melodrama van het scherm druipt.

Disk 2
Het tweede schijfje gaat van start met de documentaire Forever James Dean (59 min. 48). Deze documentaire uit 1988 biedt een gedetailleerd overzicht van het leven van de ster, zijn kortstondige carrière en zijn overlijden. Je ziet onder andere interviews met zijn vriend William Bast en Kenneth Kendall. Die laatste kreeg van James Dean de opdracht een standbeeld van hem op te richten; een taak die hij vervulde na het overlijden van de legendarische acteur. Een nieuwe documentaire met de titel East Of Eden: Art In Search Of Life (19 min. 29) gooit het over een andere boeg en legt de nadruk bij de film zelf. Interviews met Susan Schillinglaw, directrice van het Center of Steinbeck Studies, en Tom Steinbeck, zoon van John Steinbeck worden afgewisseld met filmfragmenten en foto’s en fragmenten uit gesprekken met Richard Schickel, Elia Kazan, William Bast, Julie Harris en Lonny Chapman.

Volgende op het menu is een zwart-wit screen test (6 min. 19) met James Dean en Richard Davalos op het voortoneel. Wel in kleur, maar zonder geluid zijn de kledingtesten (22 min. 15). Je ziet de acteurs duidelijk praten, maar hebt er dus geen idee van wat ze allemaal zeggen. De verwijderde scènes (19 min. 13) bevatten twee opnames van een scène waarin Cal en Aron het over hun vader hebben en een 6-tal opnames van het verjaardagsfeest. Het geluidsspoor van die scènes bevat een duidelijk hoorbaar gesis, maar we kunnen het zeker appreciëren dat men dit soort materiaal weet op te vissen. Tot slot kan je nog genieten van tv-beelden die men maakte tijdens de wereldpremière in New York (14 min. 41). Presentator Martin Block slaat een praatje met enkele vooraanstaanden zoals Raymond Massey, John Steinbeck en Eva Marie Saint. De oplettenden kunnen ook nog een glimp opvangen van Marilyn Monroe. Opvallende afwezigen bij die gesprekken zijn James Dean en Julie Harris.



CONCLUSIE
Zelfs al was James Dean niet vroegtijdig gestorven, dan nog zouden we zijn grote filmdebuut koesteren en appreciëren. East Of Eden is misschien de meest gedateerde van zijn films, maar blijft nog steeds een ijzersterk drama met uitstekend regie- en acteerwerk. Beeld en geluid ondergingen een stevige opknapbeurt ter ere van deze speciale uitgave. Dat uitstekende technische plaatje wordt aangevuld met een mooie selectie extra’s.