FILM
Toen in juni 2005 de MTV Movie Awards werden uitgereikt, ging dat gepaard met de normale mix van vreemde categorieën en extravagante showperformances die we in het voorbije decennium van de ceremonie gewend zijn geraakt. Toch verdient de editie van dit jaar speciale aandacht. Niet omwille van controverse of opmerkelijke presentatoren. Maar omwille van een kleine film, gedraaid voor amper 400.000 dollar, die in de belangrijkste categorie van allen grote Hollywood blockbusters als Spider-Man 2 en The Incredibles het nakijken gaf. Deze prent, Napoleon Dynamite, werd overigens niet enkel tot beste film uitgeroepen, maar ging met nog twee andere gouden popcornemmers naar huis, en was bijgevolg de grote winnaar van de avond. En dan heb ik het nog niet over de veertig miljoen dollar die de prent aan de Amerikaanse bioscoopkassa’s binnenrijfde.

De titel van de film is ontleend aan het hoofdpersonage, een eersteklas nerd op een Amerikaanse humaniora, die zijn dagen vult met tekenen, opschepperige verhaaltjes verzinnen en zich schamen voor zijn bizarre familieleden. Een sociaal leven heeft Napoleon Dynamite nauwelijks en de zoektocht naar een danspartner voor het schoolbal verloopt dan ook moeizaam. Bovendien moet hij lijdzaam toezien hoe zijn beste, en enige, vriend Pedro zijn beste, en enige, vriendin Deb mee uitvraagt. Toch stemt Napoleon erin toe om Pedro te helpen tot klaspresident verkozen te worden. Tijdens de campagne oefent de nerd stiekem een speciaal talent, dat in de eindafrekening onverwacht een beslissende rol zal spelen.

Het succes van Napoleon Dynamite proberen te verklaren is een beetje als zoeken naar de zin van het leven: je kan er zo lang over doorbomen als je wil, maar een zinnig antwoord zal je nooit kunnen formuleren. De troeven van de prent zijn immers op de vingers van één hand te tellen. De hand van een vuurwerkslachtoffer dan nog. De problemen beginnen al met het scenario, of beter, het gebrek daaraan. De prent is nauwelijks meer dan een incoherente opeenstapeling van nonsensscènes. De schrijvers doen niet de minste moeite om plots of subplots over de lengte van de film uit te werken. Dingen gebeuren zonder aanleiding, kabbelen een tijdje voort en verdwijnen dan weer zonder een noemenswaardige pay-off. Het lijkt wel alsof de scenaristen begin en einde van iedere scène hebben weggelaten en enkel de middenstukken hebben gefilmd, waardoor elke betekenis van een ‘plotlijn’ meteen irrelevant wordt. Ook het tempo heeft te lijden onder deze aanpak. Pas op het uur (in een film van nauwelijks negentig minuten!) vindt de eerste dramatisch interessante wending plaats. En zelfs dat is een momentopname, want de laatste twintig minuten sleurt de film zich tandeloos naar zijn einde.

Op zich is er niets tegen producties die iets nieuws willen proberen. De saaiheid van het leven van de protagonist trachten te vatten in dit geval (veronderstel ik). Maar als je daarmee je publiek ook in slaap wiegt, zit je met een torenhoog probleem. Ook de regie slaagt er trouwens niet in de mediocriteit te overstijgen. Regisseur Jared Hess is zo’n beetje de USA-variant van Lieven Debrauwer. Zijn filmische ‘stijl’ is vastgeroest in een oubollig verleden, vol statische kaders, dimensieloze beeldcomposities en een totaal gebrek aan meeslepend ritme. Dat hij slechts schaars gebruik maakt van muziek helpt de film daarenboven helemaal niet vooruit. Als je de muzakprobeerselen van componist John Swihart als muziek kan benoemen tenminste. De rest van de technische aspecten zijn ongeveer zo goed als je van een very low budget product mag verwachten: degelijk op zijn best, onopvallend door de regel.

Misschien dat de acteurs de zaak nog wat kunnen redden, hoor ik een enkeling reeds opperen. Helaas: ook daar valt Napoleon Dynamite grandioos door de mand dankzij een collectieve meesterklas in enerverend overacteren. Primus inter pares is op dat vlak hoofdrolspeler John Heder. Zijn personage is weliswaar op papier reeds als een onbeminnelijke, ergerlijke rol geschetst, maar de acteur (een griezelig accurate look-alike van de jonge Jan Verheyen) doet er nog een schepje bovenop. Zelden zal je zo snel de neiging hebben gehad om het titulaire karakter van een film een bloedneus te boksen. De parade van weinig talentvolle nevenspelers blinkt bovendien uit in het wegschrapen van dimensies van hun om te beginnen al zerodimensionale karakters. De enige die een vleugje warmte en emotie bij de kijker kan losweken is Efren Ramirez, in de rol van Pedro. Maar zijn goede pogingen verzinken in een omringende zee van talentloos drijfzand.

Napoleon Dynamite zal ongetwijfeld een publiek hebben. Mensen die plaatsvervangende schaamte verwarren met humor of die net een vierde of vijfde jointje hebben geïnhaleerd. Of misschien dat deze prent zo op en top Amerikaans is, dat wij Europeanen hem gewoon niet kúnnen snappen. Ook dat is een mogelijkheid. Toch valt niet te ontkomen aan het feit dat de film nauwelijks een verhaal heeft, dat de wél aanwezige plots slaapverwekkend, cliché en ergerlijk zijn en dat hij er, zelfs voor een 400.000 dollar film, bespottelijk goedkoop uitziet. Je kan zelfs niet zeggen dat de film zo slecht is dat hij goed wordt. Napoleon Dynamite is een stinker van formaat, als je het mij vraagt. Maar ongetwijfeld een culthit in wording.

BEELD EN GELUID
Zowel beeld als geluid werden goed op de dvd geperst. Dit is een film van nauwelijks een jaar oud en dus blijft de print verstoken van vervelende beschadigingen. De kleuren zijn niet altijd optimaal en ook de zwartniveaus zijn oneven in kwaliteit, maar dat valt waarschijnlijk aan het lage budget van de productie te wijten. Scherpte en contrast vormen trouwens nergens een probleem. Een degelijke transfer m.a.w., zoals je die mag verwachten van een film uit 2004. Het geluid kreeg een 5.1-mix, maar breekt zelden uit de veilige zone van de voorste speakers. De sporadische muziek klinkt warm en helder door de boxen en de dialogen zijn steeds goed verstaanbaar.

EXTRA’S
Het Audiocommentaar met de belangrijkste leden van cast en crew biedt veel inzicht in het hoe en waarom van de film, maar geeft geen verklaring voor de soms onverklaarbare creatieve keuzes van scenaristen en regisseur. Ook jammer is dat de track stopt vóór het nieuwe einde (geschoten een jaar na principal photography met een budget dat de helft bedroeg van de originele prjs voor de ganse film), dat na de eindgeneriek opduikt. Een korte featurette over deze epiloog, Wedding of the Century (4 min.) brengt ook geen uitsluitsel over de beweegreden achter de inclusie van het nieuwe einde. Een viertal ongrappige Deleted Scenes (8 min.), met optioneel commentaar, rondt de bonussectie van de disc af. Tot slot wil ik trouwens signaleren dat niet enkel het audiocommentaar stopt vóór de epiloog van de film. Ook de ondertiteling is missing in action gedurende de laatste vier minuten.

CONCLUSIE
Napoleon Dynamite is een draak van een film: niet in het minst grappig, doodsaai, bevolkt door overacterende personages en embryonale creatieve ideeën. Hoe de prent zo is kunnen aanslaan in de Verenigde Staten is een raadsel. Mijn gevoel zegt dat Europa minder snel overstag zal gaan. Beeld en geluid zijn goed van kwaliteit, maar de extra’s zijn schaars. Enkel aanbevolen voor mensen met twijfelachtige smaak en masochisten.