FILM
Frankrijk, 1916. De Eerste Wereldoorlog. Kolonel Dax krijgt het bevel een aanval uit te voeren op de Mierenheuvel, een strategisch belangrijke Duitse positie. Hoewel Dax weet dat hij een zelfmoordmissie zal moeten leiden, verzet hij zich niet tegen het opperbevel. De aanval mislukt grandioos en kost aan tientallen soldaten het leven. Misnoegd over het in hun ogen laffe gedrag van enkele pelotons willen de Franse generaals een voorbeeld stellen. Drie militairen uit elk korps komen voor de krijgsraad, waar hen een doodstraf wegens muiterij en insubordinatie boven het hoofd hangt. Idealist Dax neemt spontaan de verdediging van de drie op zich en bepleit vurig de waanzin van de aanval op de Mierenheuvel, van de reactie van de generale staf en de absurditeit van de oorlog in zijn geheel. Maar hij weet goed genoeg dat hij een verloren strijd vecht. De soldaten zijn reeds veroordeeld nog voor het vonnis is uitgesproken.

Paths Of Glory was de derde lange speelfilm van Stanley Kubrick en toont overvloedig de talenten van een jonge, lak aan conventie hebbende cineast. Visuele thema’s die ook de rest van zijn carrière zouden domineren, steken hier bijvoorbeeld voor het eerst de kop op. Zo is er een lang aangehouden shot van Kirk Douglas, wandelend door de loopgraaf en geflankeerd door zijn soldaten, die de eindeloze Steadycam-shots van het labyrintige Overlookhotel in The Shining voorafschaduwt. Ook de koele berekendheid waarmee Kubrick interieurs en architectuur in beeld brengt, vinden we reeds terug in Paths of Glory. Maar toch is de prent geen typische exponent van het werk van de regisseur. Het zorgvuldig georchestreerde stilisme heeft hier nog een functie buiten de pure esthetiek en de film bezit zowaar zelfs datgene wat Kubrick doorgaans vergeet in zijn producties te steken: een hart.

Hoewel de Tweede Wereldoorlog veel vaker het grote scherm heeft gesierd, ongetwijfeld wegens de eenvoudige opdeling in 'goeien' en 'slechten', is de 'Groote Oorlog' veel fascinerender. Dit is echter een moeilijker te verklaren conflict, zonder echte proto- en antagonisten, met enkel massa’s burgers die voor enkele morzels grond hun leven geven en al lang niet meer weten waarom het vechten ooit begonnen is. Wereldoorlog I is, veel meer nog dan bijvoorbeeld Vietnam, het toppunt van menselijke waanzin, en daarop spelen de filmmakers wijselijk in. Na een vrij saaie opening, volgepropt met expositie en babbelscènes, die adequaat het kader schetsen voor de kijker, komt de prent dan ook pas echt tot leven na tien minuten, in de loopgraven. Het desolate bestaan daar, de eenzaamheid, het gevaar, worden door Kubrick prachtig in beeld gebracht. Paths Of Glory is op zijn best tijdens de voorbereiding op en de aanval naar de Mierenheuvel. In een vijftal, haast volledig dialoogloze minuten sleurt de cineast je mee naar 1916. De scène is een meesterwerk, misschien wel het beste segment dat de regisseur uit aan pellicule toevertrouwde. Er gaat een brute, rauwe kracht van uit, die je meteen naar de strot grijpt. Die een boodschap meegeeft, zonder te willen forceren.

Alles wat volgt na dit scharniermoment gebeurt als in een roes. Je hebt niet meer het gevoel naar een film te kijken, maar naar ware feiten. Je wilt de beeldbuis aan diggelen slaan uit frustratie omdat de soldaten voor de krijgsraad geen eerlijk proces krijgen. Je huilt met hen mee als ze beseffen dat ze nooit nog een zonsopgang zullen meemaken. Je verbijt de wrange nasmaak van een leger dat een dodelijk gewonde man op zijn draagbaar rechtop zet om hem te kunnen fusilleren. Kubrick en zijn co-scenaristen vertellen eigenlijk een zeer simpel verhaal. Een saga over overleven. Een surrealistische anekdote die te absurd is om waar te zijn en waar de bittere spot van afdruipt. Verwacht geen grote plottwists. Geen deus ex machina die de helden op het laatste moment ter hulp schiet. Geen inkeer van de slechterik. De cineast, geholpen door een minimalistische soundtrack, een realistisch, vertakt loopgravendesign en een door duistere schaduwen gedomineerde fotografie, schildert integendeel een verrassend actuele, compromisloze en universele aanklacht tegen oorlog.

Zelfs Kirk Douglas, hij van de glamoureuze heldenrollen, schakelt een tandje terug in Hollywoodiaans sentiment en een tandje bij in ingetogen klasse. Zijn kolonel Dax is een idealist, iemand die niet bang is zijn mening te ventileren, maar ook iemand die gelooft in het leger en de hiërarchie die ermee gepaard gaat. Douglas valt haast niet op in de rol en dat bedoel ik als het grootst mogelijke compliment. Dit mag dan niet zijn allerbeste vertolking zijn (die eer komt toe aan zijn verbluffende rol in The Bad And The Beautiful), ze is quasi perfect. Ook in de nevenrollen duiken getalenteerde acteurs op. George MacReady is venijnig zonder over the top te gaan als de arrogante generaal die weigert zijn eigen fouten toe te geven. En de drie acteurs die de veroordeelde soldaten gestalte geven, weten de hartsnaren van de kijker mooi te beroeren zonder op goedkope sentimentele trucjes terug te vallen.

Paths Of Glory is wat mij betreft dan ook de beste film die Stanley Kubrick ooit heeft gemaakt. Van het esthetische elitisme dat zijn latere prenten om zeep hielp, is hier nog geen sprake. Van een vakkundig geconstrueerd werkstuk van een visueel genie des te meer. De beelden die de regisseur op het scherm tovert worden bovendien ondersteund door een verhaal dat niemand koud zal laten, economisch, ja zelfs sober verteld, maar juist daardoor verbijsterend effectief. Er zijn een aantal kleine minpunten die de film ervan weerhouden tot een ware grand cru uit te groeien, zoals de overdaad aan dialoog en de trage openingsspoel. Maar die worden overvloedig gecompenseerd door de krachtige boodschap, die allesbehalve moralistisch overkomt, mede door een atypische slotsequentie, die zeer ambigu en cru van start gaat, maar eindigt met bitterzoete hoop.

BEELD EN GELUID
Bijna vijftig jaar is de film oud, maar bij MGM hebben ze toch een goede print weten vast te krijgen. Het gaat alvast niet om een transfer van het originele negatief (daar zijn de brandpuntjes van de sigaretten na iedere spoel het bewijs van), maar toch zijn grain en beschadigingen nauwelijks aanwezig. De zwartniveaus zijn eveneens meer dan behoorlijk en ook scherpte is nooit een probleem. Contrast is dat echter wel. In donkere sequenties is het soms moeilijk om details waar te nemen in schaduwzones, hoewel de daglichtscènes vrij degelijk overkomen. Toch verdient een belangrijke prent als deze een betere transfer. Het monogeluid daarentegen is een aangename verrassing. Ruis is nagenoeg volledig afwezig, dialogen zijn steeds helder en goed te verstaan, en de grote actiescène (de bestorming van de Mierenheuvel) komt door dynamische ontploffingseffecten mooi tot leven.

EXTRA'S
Op een Trailer (3 min.) na, die te veel van de plot en de ontknoping weggeeft, bevat de schijf geen bonusmateriaal.

CONCLUSIE
Paths Of Glory is een aangrijpende aanklacht tegen de oorlog, die vijftig jaar na dato nog steeds actueel klinkt. Stanley Kubrick toont voor het eerst zijn gigantische potentieel en mixt atypisch zelfs een flinke dosis pathos met zijn gestileerde, koele beelden. Dat maakt deze prent tot de beste die hij ooit regisseerde. Beeld en geluid zijn degelijk maar blinken niet uit. En op een trailer na bevat de disc helaas geen bonusmateriaal.