DOCUMENTAIRE FILM
218 US Dollar, dat kost het de jonge Texaan, Jonathan Caouette, om uit zijn collectie 8 mm-films, home video’s, opgenomen telefoongesprekken, foto’s, knipsels, geluidsfragmenten, oude kortfilms, filmfragmenten, dagboekvideo's, antwoordapparaatboodschappen, etc. op de iMovie software van zijn Macintosh-computer Tarnation te monteren. Zijn 88 minutenlange film is een documentaire over zijn eigen leven en dat van zijn familie, vanaf zijn prille jeugd tot het moment dat zijn moeder in het ziekenhuis wort opgenomen als gevolg van een overdosis lithium.

Renee LeBlanc, Jonathans moeder, is de dochter van Rosemary en Adolph Davis, zijn grootouders en exploitanten van een kleine kruidenierszaak. Renee is een mooi kind en wordt door een New Yorkse fotograaf ontdekt als kindmodelletje: ze treedt op in commercials en groeit uit tot een mooie jongedame. Na een val uit haar slaapkamerraam is ze maandenlang verlamd. Omdat haar gezondheid te wensen overlaat raden dokters de Davis’ aan om haar elektrische schokken toe te dienen. Renee krijgt er alles bij elkaar zo’n 200 en zal schizofreen blijven voor de rest van haar leven. Jonathan wordt geboren uit een huwelijk dat nauwelijks standhoudt. Hij komt bij pleegouders terecht die hem fysiek en mentaal misbruiken. Later reist hij met zijn moeder naar Chicago en is er getuige van haar verkrachting. Uiteindelijk mag hij bij z'n grootouders opgroeien.

Met Renee komt het nooit meer goed, zij zal een leven leiden van ziekenhuisopnamen, inzinkingen en aanvallen van paniek en hysterie. Volgens Jonathan is dat wellicht het resultaat van de shocktherapie waarover hij z'n grootvader op latere leeftijd harde vragen stelt, maar nauwelijks antwoorden krijgt: het is te lang geleden en de oude man is halfseniel. Voor Jonathan is het lijden van zijn moeder een voortdurende pijn. Want dat hij heel veel van haar houdt, verklaart hij nog onverbloemd op zijn 32ste in zijn laatste dagboekvideo met de woorden mijn moeder zit in mijn lichaam, achter mijn ogen, onder mijn huid.. Vervolgens breekt hij zijn spontane bekentenis tegen zijn videocamera bruusk af; haar verknoeide leven, haar vlagen van depressie en waanzin, ze zijn als een dolk in zijn hart en als hij over haar praat is zijn gezicht vertrokken van pijn, zijn stem beverig, zijn ogen gezwollen.

Tarnation is een onvoorstelbaar productioneel avontuur. Het mag al een klein wonder heten dat Jonathan ongeschonden of min of meer normaal zijn jeugd overleeft, het zal elke toeschouwer op z'n minst verbazen hoe hij zich na de dood van zijn grootmoeder Rosemary in New York, weet te redden als acteur in commercials (waarmee hij in de voetsporen van zijn moeder treedt) en studentenfilms. Hij huurt er een ruime flat en woont er samen met een vriend. Daar begint hij aan de montage van zijn 8 mm-filmpjes dat hij bewerkt, door elkaar monteert, laat samenvloeien, opsplitst in 4 schermen boven en onder elkaar en vervolgens 100 schermpjes als een videowand, verkleurt tot er een psychedelisch effect ontstaat, vertraagt en versnelt, vermengt met filmbeelden uit films en tv-series, foto’s en posters, het beeld door de mangel haalt en het laat ontploffen, op een mix van gesprekken en geluiden uit diverse bron en muziek van de Red House Painters, Low, Sigur Rós, D. Parton, The Magnetic Fields, Glen Campbell, etc. Tarnation is een visueel gekkenhuis waarbij de beelden, hun snelle opeenvolging en crescendo's een metafoor zijn voor de innerlijke pijn die Jonathan doormaakt wanneer hij het materiaal opnieuw bekijkt en de mentale en fysieke pijn ziet van zijn familie in de voorbije twee decennia.

Tarnation is uiteindelijk Jonathans catharsis, zijn definitieve afrekening met zijn verleden, en hoewel hij niet los komt van zijn moeder, biedt het verwerkingsproces hem in elk geval een toekomst en met een beetje geluk een betere en een gelukkigere dan zijn moeder en zijn grootouders hebben meegemaakt. Want Jonathan heeft de nachtmerries, hallucinaties, de zelfmoordpogingen en trauma’s van zijn jeugd achter zich gelaten, zijn drugperiode afgesloten en hij heeft duidelijk talent, misschien niet meteen als regisseur, maar aan creativiteit lijkt het hem niet te ontbreken. Op die manier besluit Tarnation nog min of meer met een positieve noot, want tijdens de film zijn er veel absurde en komische, vooral pijnlijk komische situaties die een sfeer achterlaten van hulpeloosheid, treurnis, miserie en medelijden. Jonathans strakke en hyperkinetische montage voorkomt dat er sprake is van saaiheid of een traag verloop. Zijn techniek is vernieuwend, avant-gardistisch en gedurfd met een overdaad aan beelden en impressies, geluiden en gelaagde indrukken. Na 88 minuten blijf je als kijker aangeslagen achter na een geëngageerd bombardement van gevoelens en een oneindige vloed van ongecensureerde intimiteiten en gevoeligheden. Jonathan Caouette kijkt naar zichzelf en zijn familie als een buitenstaander; spottend, relativerend, soms boos, soms aangeslagen en beschermend als het om zijn moeder gaat, vertederend als het zijn grootmoeder Rosemary betreft, hard als een inquisiteur als het om zijn grootvader gaat, eerlijk en ontwapenend als hij op 11-jarige leeftijd als een ware dragqueen een aantal ongelooflijk spontane en geloofwaardige interpretaties van zichzelf filmt als mishandelde vrouw, of als hoer, met een indringendheid die aan de ribben blijft plakken. Kan hij ons niet vaak doen lachen, emotioneel zijn we als kijker in elk geval elke seconde van deze documentaire film vastgeketend wegens het diepmenselijke karakter, de kwetsbaarheid en de naïviteit van de personages.

BEELD EN GELUID
De finale productie van deze film, onder het toeziend oog van o.a. Gus Van Sant en John Cameron Mitchell heeft heel veel geld gekost om het primitieve materiaal van Jonathan Caouette een upgrade te geven naar 35 mm. De beschadigingen en het vuil op het 8 mm-materiaal zijn behouden om de sfeer van de oude footage niet te schaden. De kwaliteit van de rest van het materiaal is gemiddeld goed, maar op geen enkele manier probeert men ons te laten vergeten dat het hier om unieke amateuropnamen gaat, want dat is grotendeels de kracht ervan. Jonathan had niet de gewoonte om een statief te gebruiken, dus draait de camera alle richtingen uit, met alle gevolgen van dien voor de bekijkbaarheid en het kleurenpalet. Overeenkomsten met The Blair Witch Project zijn wat dat betreft legio.

Het geluid is vaak slecht, in het begin zelfs afwezig op de alleroudste footage. Later is er wél geluid wanneer de videocamera doordringt, maar gebrom en geruis plus omgevingsgeluiden bederven nog vaak de pret. De muziekscore van John Califra is wondermooi, de muziekclips fungeren als glijmiddel voor een niet zo makkelijke en evidente montage, de 5.1-techniek is aanwezig, maar breekt geen potten.

EXTRA'S
Extra's is een colonne van zo’n 10 trailers van andere Lumière-titels plus een still van de hele Heimat-collectie, zeer interessant is de Commentaar van Jonathan Caouette, ingelezen op het moment dat zijn film al op een aantal filmfestivals onder de prijzen is bedolven, wat hem de kans biedt om te reageren op de lof en de kritiek. Er is uiteraard de Originele Bioscooptrailer, er zijn twee Uitgebreide Rushes, opnamen van Caouette die in de film zitten, maar hier in onverkorte versie. Bonus Tracks bevat nog twee compleet gemonteerde sequenties die uiteindelijk de film niet hebben gehaald. Het gaat om niet essentieel materiaal.

CONCLUSIE
Tarnation is een ego-documentaire, een zeer persoonlijk verslag van een leven in de marge, een bombardement van visuele en auditieve prikkels, verpakt in een zelden geziene avant-gardistische stijl, boeiend, ontluisterend, vervreemdend en gewoonweg indrukwekkend, arthouse pur sang die bewijst dat film het verschil kan maken.