FILM
Charles 'Pittsburgh' Markham (John Wayne) en zijn vriend John ‘Cash’ Evans (Randolph Scott) werken in een steenkoolmijn. De job is hard en slecht betaald. Rijk zullen ze nooit worden. Tijdens een ongeluk in gang 7 dalen ze af om hun beider vriend J.M.’Doc’ Powers (Frank Craven) te redden die tijdens het verzorgen van een gewonde zelf onder het puin is terechtgekomen. Daar stellen ze vast dat een jonge aantrekkelijke vrouw die zich voor gravin uitgeeft, maar in werkelijkheid Josie 'Hunky' Winters (Marlene Dietrich) heet, de dochter van een ex-mijnwerker die jaren geleden in gang 15 om het leven is gekomen, niet bang is om haar handen vuil te maken. Pittsburgh, welbespraakt en een haantje als er leuke vrouwtjes in de buurt zijn, maakt haar zonder veel komaf het hof en kust haar. Josie heeft het evenwel niet zo op mijnwerkers begrepen. Ze kent het leven van vuile nagels en weinig salaris voor hard werk maar al te goed. Zij zoekt het hogerop, bij kerels met invloed, macht en geld. Pittsburh maakt geen enkele kans.

Maar Pittsburgh geeft het niet meteen op en 'Hunky' vertelt hem dat ie maar moet proberen om iets van zijn leven te maken. Wanneer hij beweert daar aan te werken belt ze z'n ploegbaas op en deelt mee dat hij én zijn vriend ontslag nemen. Beide mannen zijn nu wel verplicht om wat anders te doen. Pittsburgh bedenkt een plan om het 'cooksen' van het zwarte goud tegen een concurrentiele prijs uit te voeren en met wat bluf en small talk een contract te versieren met een verdeler. Vanaf dan stroomt het geld met bakken binnen en zijn ze in geen tijd rijke en belangrijke zakenlui. 'Hunky' en 'Doc' delen in het succes, 'Hunky' als wegbereidster en 'Doc' als degene die in zijn lab uit het restant van het steenkoolstof nieuwe derivaten probeert te ontwikkelen.

Pittsburgh heeft de smaak van zakendoen en macht te pakken en trouwt met de dochter van een belangrijke leverancier tot grote ontgoocheling van 'Hunky'. Die voelt zich verraden en in de steek gelaten. Wanneer Pittsburgh in conflict komt met de vakbonden over slechte werkomstandigheden in de mijnschachten en het niet uitbetalen van beloofde salarisverhogingen, krijgt hij bonje met 'Cash'. Tijdens een confrontatie diep onder de grond daalt 'Hunky' met een defecte lift af naar gang 5 en maakt een gevaarlijke val wanneer de remmen niet blijken te functioneren. Zij ontsnapt op het nippertje aan de dood. Voor Pittsburgh is dat het begin van een langzame zakelijke en persoonlijke ondergang.

Pittsburg met in de hoofdrol Marlene Dietrich en John Wayne bereikt de Amerikaanse bioscopen na de Japanse aanval op Pearl Harbour. De stemming in Amerika is omgeslagen: het land heeft zich tot dan afzijdig weten te houden in het Europese conflict waardoor de oorlog buiten de deur is gebleven. Na de verrassingsaanval van de Japanners staan de States met één klap midden in de Tweede Wereldoorlog. Jongemannen melden zich als vrijwilliger voor het leger, de verkoop van war bonds neemt een aanvang, de industrie gooit zich op de productie van wapentuigen, Hollywood doet een duit in het zakje door films af te leveren die in het tijdsgewricht passen, uit noodzaak, want het publiek lust de wollige comedies vol humor en bevolkt met oppervlakkige figuren niet meer. Pittsburgh is in de eerste filmhelft een verhaal over de onverwoestbare American dream, het aloude liedje over de arbeidersjongen die het tot big boss brengt en later een ode aan diezelfde goede burger die zich volledig inzet voor de Amerikaanse oorlogsmachine en zo meewerkt aan het veiligstellen van vrijheid en democratie. De luxe kleren zijn vervangen door strakke mantelpakken, kostuums en legeruniformen en de bedwelmende sfeer van de vooroorlogse producties maakt plaats voor chauvinisme en propaganda voor de goede zaak.

Marlene Dietrich wordt door regisseur Lewis Seiler aanvankelijk nog opgevoerd als de mondaine en dure madame met het veren hoedje en de verleidelijke gelaatstrekken, in een volgend stadium wordt ze een gewone vrouw die vecht voor de liefde, daarna de vriendschap tussen Pittsburgh en Cash, vervolgens de gezamenlijke strijd voor het vaderland. Gezien haar afkomst maakt ze met de rol van 'Hunky' een bijzonder statement: de voormalige Duitse die achter de Amerikaanse zaak gaat staan, die onverbloemd kiest vóór vrijheid en democratie en tegen het nazi-fascisme, terwijl haar oude moeder nog in Berlijn woont. Het is wellicht het meest gedurfde standpunt dat Dietrich ooit heeft ingenomen. Die vastberadenheid legt ze helemaal in haar acteerprestatie en terwijl John Wayne in de loop van de film uitgroeit tot de centrale figuur is het Marlene Dietrich die het meeste respect afdwingt. Haar optreden is sober, realistisch en gemeend. Wayne daarentegen heeft de bedding van zijn latere talent nog niet helemaal gevonden en kan alleen bij momenten overtuigen. Het verhaal op zich is lichtvoetig en niet helemaal geloofwaardig. Pittsburghs doortastendheid om in geen tijd een succesvol industrieel te worden gaat met veel hocus-pocus gepaard. Van de kijker wordt een mate van welwillendheid gevraagd om die nonsense in het scenario te slikken.

BEELD EN GELUID
Over de beeldkwaliteit kunnen we gerust zijn. Universal heeft een goed bewaarde kopie gebruikt voor de restauratie en de transfer en op enkele foutjes na is er geen sprake van storende elementen die het kijkplezier bederven. Het contrast is behoorlijk en ook niet té groot door het vermijden van heel donkere en heel lichte kleuren in decor en kostumering. Het geluid heeft last van ruis, vooral wanneer de volumeknop in een hoge stand wordt gezet; in normale omstandigheden blijft dit euvel binnen de perken van het aanvaardbare. Uiteindelijk is deze film meer dan 60 jaar oud. De stemmen klinken goed met af en toe een scherp kantje, het stereo-effect is te verwaarlozen.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Pittsburgh is ondanks het totaal nieuwe genre dat wordt aangesneden en de gedaanteverwisseling die Marlene Dietrich ondergaat, niet echt een zwaargewicht. Er is sprake van een min of meer geloofwaardig scenario, maar het alles-komt-weer-goed-effect wanneer Pittsburgh en Cash zich achter de Amerikaanse oorlogsindustrie scharen heeft té veel weg van pure propaganda en een goedbedoelde patriottische geste vanwege de productiemaatschappij. In die zin zegt Pittsburg meer over Hollywood dan over Marlene Dietrich.