DOCUMENTAIRE
De Argentijnse cineast Fernando Solanas maakt in december 2001 in Buenos Aires digitale opnamen van protesterende burgers in en rond de Plaza de Mayo tegen het bewind van president De la Rúa wegens vergaande corruptie, uitverkoop van de nationale natuurlijke bronnen aan het buitenland en het niet nakomen van zijn verkiezingsbeloften. De la Rúa laat de veiligheidstroepen hard optreden, maar moet uiteindelijk zijn ontslag aanbieden en plaats maken voor een opvolger. Of die het beter zal doen, ook al is hij van linksere signatuur is onduidelijk en niet te voorspellen, want de conservatieve krachten in Argentinië zijn machtig en houden de politieke kaste in hun ijzeren greep via de interne en buitenlandse schuld, kopen politici doodgewoon om of laten ze verongelukken of vermoorden. Van het eens rijke en voorspoedige Zuid-Amerikaanse land dat beschikt over aardolie en enorme gasvelden, is anno 2003 nog maar weinig overgebleven: 60 procent van de bevolking is behoeftig, 13 miljoen inwoners leven onder de armoedegrens, jaarlijks sterven 35.000 kinderen, volwassenen en bejaarden aan ontbering, de werkloosheid ligt bij 25 procent, de gezondheidszorg is in elkaar geklapt en de gepensioneerden zijn verarmd door inflatie en een desastreuze koppeling van de Peso aan de Dollar in de jaren '80 en '90 waardoor de concurrentiepositie ten opzichte van het buitenland verslechtert en honderdduizenden mensen hun werk verliezen.

Uit de paar digitale opnamen van straatrellen en confrontaties tussen betogers en ordediensten rijpt bij Solanas het idee om een film over Argentinië te maken sinds het einde van de dictatuur en het begin van de democratisering. Hij doet research, bestudeert krantenartikels, praat met specialisten en getuigen en vormt zich op die manier een nauwkeurig beeld van Argentinië in het laatste kwart van de 20ste eeuw.
Het grootste probleem van Argentinië vandaag is de buitenlandse schuld van 700 miljard Dollar en een niet-officiële van nog eens dat bedrag, een zware last voor een ontwikkelend land, maar niet onoverkomelijk gezien zijn natuurlijke rijkdommen. De wortels van het probleem worden in de jaren '20 gelegd en nemen tijdens de 7-jarige militaire dictatuur toe. In 1983 bij het herstel van de democratie is er een uitstaande schuld van meer dan 40 miljard Dollar die de bevolking nauwelijks ten goede is gekomen. De militairen hebben zwaar geïnvesteerd in wapens en vliegtuigen en hebben een zware tol betaald voor het verlies van de Falklandoorlog tegen Engeland. De nieuwe president Alfonsín belooft veel, maar ziet zich verplicht om met het IMF te onderhandelen over schuldaflossing en herschikking. De lasten nemen toe en de belastingen stijgen. In de jaren’90 komt president Menem op democratische wijze aan de macht en hij belooft opnieuw een radicale ommezwaai, maar hij zet de politiek van zijn voorganger gewoon voort, privatiseert de nationale sectoren en laat zich door het IMF de regels dicteren. Wat voorgesteld wordt als een redding voor het land ontaardt in een regelrechte uitverkoop: het spoorwegennet wordt gedecimeerd waardoor tienduizenden gezinnen moeten verhuizen, de luchtvaartmaatschappij komt in handen van het Spaanse Iberia dat meteen met een sanering begint, het Spaanse Telefonica neemt de communicatiemiddelen over voor een habbekrats en de gezonde en sterke gas- en olieraffinaderijen worden voor een fractie van hun waarde aan Amerikaanse concerns verkocht. De koppeling van de Peso aan de Dollar verzwakt de concurrentiepositie van de Argentijnse economie en maakt honderdduizenden werklozen. Tegen het einde van de jaren '90 is Argentinië teruggevallen tot het niveau van de jaren’60 en is er sprake van hongersnood op grote schaal. De kinderziekenhuizen kunnen de toevloed van uitgehongerde en verzwakte kinderen niet meer aan en bij tieners wordt een achterstand in de groei en de mentale capaciteiten vastgesteld. De gezondheidszorg boet drastisch aan kwaliteit in, de spaarders verliezen hun geld wanneer de buitenlandse banken weigeren om niet alleen rente maar ook gespaard kapitaal aan de bevolking terug te betalen. Naast de bergenhoge buitenlandse schuld heeft Argentinië af te rekenen met een sociale genocide: de middenklasse is verdwenen, er blijft nog alleen een kleine groep superrijken over en een leger van miljoenen armen en hongerigen. Het geleende geld is verdwenen in de zakken van politici en ambtenaren, de infrastructuur is grotendeels vernield, de watervoorziening barslecht, de voedselvoorziening in crisis.

Fernando Solanas vertelt het verhaal over de teloorgang van de Argentijnse maatschappij in tien hoofdstukken volgens een scenario dat hij al in 1968 hanteerde om een gelijkaardige documentaire te maken. Voor de nieuwe reportage reist hij maandenlang met zijn cameraploeg door het land en filmt situaties die hij kan gebruiken ter illustratie van zijn commentaar. De beelden zijn schrijnend: ondervoede en zieke kinderen, slechte behuizing zonder stromend water of elektriciteit, straten zonder verlichting of rioleringen, kinderen die door zwarte plassen waden en hun leeftijdgenootjes in kleine kisten te graven dragen, verkommerde fabriekshallen, lange rijen werklozen op zoek naar een slecht betaalde baan, afvalstortplaatsen met kinderen op zoek naar eetbare resten, veel armoede en veel verdriet, een fatsoenlijk land onwaardig. Aan de hand van interviews worden de beelden en de beweringen van Solanas door insiders (journalisten, veldwerkers, rechters, oppositieleden) bevestigd. Allemaal schuiven ze de schuld op een corrupte kaste van politici en ambtenaren, buitenlandse financiers en een onverbiddelijk IMF dat voorwaarden stelt maar niets onderneemt om de misbruiken aan banden te leggen. In buitenlandse kranten laat Menem door bevriende journalisten lange stukken schrijven over het economische wonder dat in Argentinië plaatsvindt en de voorzitter van het IMF komt hem persoonlijk feliciteren voor de vorderingen die zijn land maakt. Niemand is geïnteresseerd in het failliet van de publieke dienstverlening en de mensonterende omstandigheden waarin een groot deel van de bevolking leeft. Menem gebruikt zijn buitenlandse populariteit om zijn neo-liberaal beleid ongestoord uit te voeren. Hij krijgt daarvoor schouderklopjes van George Bush senior en de Rolling Stones komen hem de hand schudden alsof hij de nieuwste popster is van Zuid-Amerika; de Queen gaat op officieel bezoek naar Buenos Aires.

Na het verdwijnen van Menem groeit de Argentijnse economie de eerste paar jaar nauwelijks. Sinds 2003 is er sprake van een heropleving, een spectaculaire groei van ruim 8 procent in 2004 en 2005. Argentinië likt zijn wonden en probeert weer aansluiting te vinden bij de wereldeconomie. Maar de aangebrachte schade van 25 jaar wanbeheer en verduistering hangt om de hals van iedere Argentijn. Het IMF, het machtige apparaat in handen van de 7 rijkste landen, is nog niet klaar met Argentinië. De weg is nog lang.

BEELD EN GELUID
Memoria Del Saqueo is een zeer aantrekkelijke documentaire. Fernando Solanas maakt gebruik van footage (journaalbeelden), eigen opnamen te velde, interviews met experts en betrokkenen, animatie, foto’s, documenten en tussentitels en probeert het ingewikkelde verhaal van Argentinië op een zo duidelijk mogelijke manier te vertellen, zonder te veel uit te wijden over procenten en statistische cijfers. Hij neemt zijn toevlucht tot 10 hoofdstukken om de problematiek overzichtelijk uit de doeken te doen. Zijn documentaire is ondertussen door tienduizenden Argentijnse schoolkinderen gezien en won in Berlijn de Speciale Gouden Beer voor documentaires. Het beeld is uitstekend van kwaliteit en de footage is vaak digitaal bewerkt om ze in het geheel in te passen. Technisch is er sprake van een productie van hoog niveau met een goedlopende montage waardoor de documentaire nooit langdradig en altijd visueel interessant is. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de bekroning in Berlijn de eerste was in een lange rij onderscheidingen. De muziek voor Memoria Del Saqueo is gecomponeerd door Gerardo Gandini, een vooraanstaand Argentijns musicus. Hij heeft een zestal verschillende melodieën ontwikkeld voor koor en klassiek orkest die systematisch terugkomen wanneer het over armen, rijken of corruptie gaat. Aan de orkestratie is veel zorg besteed en het stereo-effect van deze documentaire komt dan ook het best tot uitdrukking wanneer de muziek de overhand neemt of het koor weerklinkt in barokaandoende Zuid-Amerikaanse toonzettingen.

EXTRA'S
De extra's zijn beperkt, maar goed voor ruim 55 minuten extra informatie omtrent deze niet onbelangrijke documentaire. Interview met Fernando Solanas is een ruim gesprek met de regisseur over zijn bedoelingen en zijn manier van werken, waarin hij vertelt over de moeilijkheden en de mogelijkheden die hij tijdens de realisatie van het project is tegengekomen. In het Hart van de Herinnering is het best te omschrijven als een Making of met setopnamen en beelden van de prijsuitreiking in Berlijn, zijn ontmoeting met Fidel Castro, de voorstelling van de film op Zuid-Amerikaanse festivals en het tonen ervan aan Argentijnse schoolkinderen. Solanas vertelt ook over zijn project om in totaal een viertal documentaires aan Argentinië te wijden zodat de wereld kan zien dat zijn land meer te bieden heeft dan Buenos Aires en tango. De dvd besluit met de Originele Bioscooptrailer.

CONCLUSIE
Memoria Del Saqueo is een indrukwekkende documentaire over de neergang van Argentinië in de voorbije 25 jaar. Enige voorkennis van de politieke constellatie in het Zuid-Amerikaanse land is nuttig, doch niet noodzakelijk. Regisseur Fernando Solanas beschrijft uitgebreid, gedetailleerd en op zeer begrijpelijke manier hoe een lang proces van corruptie en zelfverrijking zijn land aan de rand van de afgrond heeft gebracht. Daarbij aarzelt hij niet om de buitenlandse medeplichtigen aan te wijzen: de banken, de multinationale ondernemingen die de geprivatiseerde bedrijven gestolen hebben van het Argentijnse volk, het IMF, het Internationale Muntfonds, dat als machtige wapen in handen van de rijke westerse landen, met name de Verenigde Staten van Amerika en Europa, het land harde regels heeft opgelegd zonder zich te bekommeren om de nood van een verarmende en hongerlijdenden bevolking. Tenslotte zet hij ook vraagtekens bij de rol van het democratische westen dat er voortdurend op uit is om de democratie naar andere landen te exporteren, maar zich nauwelijks iets aantrekt van de consequenties indien de kersvers verkozen politici hun verplichtingen niet nakomen en niet rijp zijn voor democratie in een maatschappij die daar evenmin rijp voor is.