FILM
Tijdens hun bewind richten de Nazi's een keten van elitescholen op waarvoor ze kandidaten rekruteren. Zoontjes van partijleden die genoeg hersenen en spierballen hebben komen in aanmerking, plus de mannelijke gezinsleden van Duitsers die het regime goed gezind zijn. Het is de bedoeling om jonge mannen op te leiden die hondstrouw zijn aan de Führer en die later – na de overwinning op de Geallieerden en de definitieve vestiging van het Duitse Duizendjarige Rijk - gouwleiders worden, bestuurders van de door de Nazi's onderworpen niet-Duitse gebieden. In totaal zijn zo'n 15.000 jongeren door de diverse elitescholen opgeleid. Tijdens het eindoffensief van WOII worden ze tot de laatste man in de strijd geworpen, slecht voorbereid, vaak nog heel jong en slecht bewapend. De helft van de jongens komt daarbij om het leven.

Friedrich Weimer (Max Riemelt) is 17 jaar oud als hij van school gaat. Zoals zijn vader is hij voorbestemd om arbeider te worden. In zijn vrije tijd gaat hij naar een boksschool en behaalt er goeie resultaten. Tijdens een succesvolle kamp tegen de leerlingen van een Nazi-eliteschool trekt hij de aandacht van hun leider en krijgt een uitnodiging om te studeren op slot Napola, het Nazi-onderwijsinstituut in de buurt. Friedrich is in de wolken. De aanbieding is een unieke ontsnappingsroute uit de ellende van Wedding (Berlijn), de arbeiderswijk waar hij is geboren. Ze biedt hem een unieke kans om vooruit te komen in het leven: wie daar afstudeert heeft onbeperkte mogelijkheden nadien, meent hij. Maar Friedrichs vader is resoluut tegen. Met dat uitschot willen wij niks te maken hebben, brult hij, alvorens de deur met een ruk dicht te gooien. Friedrich vervalst dan maar de handtekening van zijn vader, pakt zijn boeltje en biedt zich aan op slot Napola waar zijn faam hem al vooruit is gehold.

De opleiding is zwaar, fysiek en psychologisch, met dagelijks gymnastiekoefeningen, marcheersessies, zware militaire trainingen door de modder, schietoefeningen en nadien indoctrinatielessen over de toekomst van het Groot-Duitse Rijk, de ideologie van de leider en de minderwaardigheid van de Joden. De discipline is totaal en afwijkingen worden niet geduld: wie gaat bedplassen wordt gestraft, wie de zenuwen niet onder controle heeft, gesanctioneerd. Napola is een systeem van ieder voor zich en allen voor de Führer. Wanneer de jonge en frêle Albrecht Stein (Tom Schelling), zoon van een hooggeplaatste regionale politicus en nazi-gouwleider op Friedrichs kamer terechtkomt, groeit er tussen beide jongemannen een discrete vriendschap.

Toch zijn Friedrich en Albrecht totaal verschillend: de ene verheerlijkt het systeem dat unieke mogelijkheden belooft, de andere verafschuwt het wegens een ongebreideld militarisme en een onredelijke tucht. Albrecht is in Napola omdat zijn vader hem daartoe verplicht, opdat men er van een zwakke zoon een keiharde nazi zou maken. Hun vriendschap lijdt onder de misverstanden en toch worden ze op een mysterieuze wijze tot elkaar aangetrokken. Friedrich keurt Albrechts negatieve ingesteldheid af, Albrecht verwijt zijn vriend onmenselijke brutaliteit tijdens de bokskampen. Wanneer ze op een nacht worden opgetrommeld door gouwleider Stein (Justus von Dohnanyi) om jacht te maken op een groep ontsnapte krijgsgevangenen, betekent dat voor beide jongens een ommekeer in hun leven.

Napola heeft niet mee kunnen profiteren van de toegenomen interesse voor Duitse films die sinds Good Bye Lenin!, Der Untergang en The Edukators op gang is gekomen. Ondertussen heeft Sophie Scholl met wisselend succes in de bioscoop gedraaid en wordt het duidelijk dat de interesse van het publiek voor alles wat met Duitsland in de Tweede Wereldoorlog te maken heeft, zich hoofdzakelijk beperkt tot de rol die de BNs, de Bekende Nazi's gespeeld hebben. De moedige verzetslieden uit Sophie Scholl, de Joodse echtgenoten van Duitse vrouwen in Rosenstrasse en de jonge Duitse slachtoffers in Napola spreken veel minder tot de verbeelding. En dat is jammer, want ook Napola vertelt over een harde realiteit uit de Nazi-tijd die een deel van de Duitse bevolking heeft getroffen, in dit geval jonge adolescenten en kinderen. Het verhaal van de kinderen is lang onbekend gebleven. Onze eigen Lydia Chagoll, die zelf als kind in een concentratiekamp heeft geleefd in Azië, moet zo wat de eerste geweest zijn die zich het lot van de kinderen in de kampen en onder het Nazi-regime aantrok. Haar documentaire In Naam Van De Führer is een uniek en origineel meesterwerk dat niet genoeg onder de aandacht kan worden gebracht in deze context.

Napola is de eerste belangrijke Duitse poging om deze wrede realiteit van het Hitler-regime opnieuw in de belangstelling te brengen. Regisseur Dennis Gansel vertelt een fictief verhaal, maar eentje dat zeer dicht aanleunt bij wat er zich in de Nazi-elitescholen afspeelde. Onder het motto Mannen maken de geschiedenis, wij maken de mannen, is een systeem in het leven geroepen dat de Nazi-partij een betrouwbare groep bestuurders moest leveren die de fascistische boodschap over heel Europa en later heel de westerse wereld zou uitdragen. Dat men daarvoor niet alleen steunde op de partijleden, maar ook de rest van de verarmde bevolking een wortel voorhield met beloften van een goed leven en een prachtige toekomst, wordt door de regisseur verteld aan de hand van de arische sporter Friedrich, een brave en onschuldige jongen die ambities heeft en niet aan de verleiding kan weerstaan, en bij wie pas na verloop van veel tijd en veel verontrustende incidenten de ogen opengaan.

Gansel toont de toeschouwer zowel de overtuigde nazi-jongeren als degenen die om andere redenen tot de groep toetreden. Niet alle Duitsers waren Nazi's, zoveel maakt hij duidelijk. Eens tot het systeem toegetreden was er geen weg terug, of nauwelijks, en werd de druk desnoods onrechtstreeks, via het bedreigen van familie en kennissen, uitgeoefend. Friedrich heeft geluk. Zijn vader krijgt het bezoek van de Gestapo, wordt overgeplaatst, maar voor de rest met rust gelaten. Hij kan zich wijden aan de bokssport, zijn techniek verbeteren, zijn lichaam trainen en zijn geest afharden zodat hij in de komende winterspelen z’n opponenten meedogenloos kan uitschakelen in heftige gevechten tot één van de partijen knock out is. Albrecht heeft slechtere kaarten. Hij zit op Napola door zijn vader en hij is bang, want hij beseft dat hij ooit zijn vader zal tegenspreken, dat hij ooit zijn afkeer zal uiten. Dennis Gansel tekent de personages van Friedrich en Albrecht heel behoedzaam en in detail. Met lichaamstaal en korte dialogen laat hij ons toe tot hun geest, maar niet helemaal, een deel van hun gevoelsleven blijft verborgen achter een waas van insinuaties en schijnbewegingen. Hun verhaal is persoonlijk en staat tevens symbool voor wat de rest van de 15000 jongeren in hun geval mogelijk hebben meegemaakt. Napola is een indringend en verdienstelijk portret van een fenomeen, tot menselijke afmetingen teruggebracht via een stel doorleefde acteerprestaties, een goed verhaal en een prachtige fotografie.

BEELD EN GELUID
Met het beeldformaat is voor de transfer naar dvd geknoeid. De oorspronkelijke verhouding is 2.35:1. Op de dvd blijft daar 1.85:1 van over. Een stuk van de beeldinformatie gaat op die manier verloren en – het is al eerder gezegd en geschreven – dat is een heel slechte gewoonte. Just Entertainment is bezig een mooie catalogus op te bouwen, maar het respecteren van het originele beeldformaat is een basisvoorwaarde, geen luxe. Het beeld is overigens netjes zonder storende beschadigingen. Het kleurenpalet is beperkt. Om de sfeer van de tijd op te roepen is er veel gebruik gemaakt van grijs en blauw met geel- en sepia-achtig licht op de voorgrond waar de actie zich afspeelt. Het rood van de Nazi-vlaggen valt nog het meest op. Voor de rest zijn de tinten van kostuums, jurken en decor zoveel mogelijk kleurloos of grauw gehouden. Het effect is realistisch. De muziek is van Angelo Badalamenti en doet denken aan Twin Peaks, met dezelfde rustig voortkabbelende warme stroom van geluiden en klanktapijten die op kritieke en spannende momenten terugvallen op een minimalistisch staccatopatroon waardoor een sfeer van dreiging en opgejaagdheid opsteekt. Mooi maar niet echt nieuw. De rest van het geluid is veelzijdig een gedetailleerd. De 5.1-track (in feite geüpgrade stereo-track) is vooral goed in het verre geluid van vrachtwagens, ontploffingen, vuurwapens en achtergrondgeluid in het slot Napola, in details met andere woorden, in stil geluid. Dat zorgt voor een mooi en vol effect in de huiskamer via de surround. De stemmen zitten in de center-spreaker, de muziek zit vooraan op de uiteinden met zacht uitwaaierende echo’s achteraan.

EXTRA'S
Deze dvd heeft geen extra's. Het selectiescherm bevat 6 hoofdstukken wat voor beperkte selectiemogelijkheden zorgt in deze 110 minutenlange film.

CONCLUSIE
Napola is een vrij eenvoudige dvd-uitgave zonder toeters en bellen en in het foute beeldformaat. Dat laatste is een doodzonde, zonder meer, niet dat het de film onbekijkbaar maakt, maar een Mercedes prak je ook niet samen tot de lengte van een Golf omdat je garage te klein is. Het gaat om respect voor de keuze van de maker.
De film zelf is een beklijvend drama: goed geacteerd, prachtig van kleur en intiem van geluid met een bijzonder aantrekkelijk scenario dat de toeschouwer tot inleving dwingt. Napola belicht een aspect van het Nazi-tijdperk dat bij ons onbekend en toch belangwekkend is. Nu nog een S.E.-versie met extra’s graag!