DOCUMENTAIRE
In 1934 maakt ze Triumph Des Willens over de Nazi-partijdag in Nurenberg, waarvoor ze in Cannes de Gouden Palm krijgt. Vier jaar later levert ze de documentaires Olympia Teil 1. Fest Der Völker en Olympia Teil 2. Fest Der Schönheit af, een dubbelverslag over de Olympische Spelen in Berlijn in 1936, waarvoor ze ruim 400 km belichte pellicule verzamelt. Sindsdien geldt ze als één der grootse documentairemakers ooit. Haar naam: Leni Riefenstahl, geboren in Berlijn in 1902 als Bertha Helena Amalie Riefenstahl.



Ray Müller, de regisseur, ontmoet Riefenstahl op haar negentigste, op het moment dat ze in de tropen opnamen maakt voor Impressionen Unter Wasser (2002). Samen met haar begeleiders verzamelt ze er beeldmateriaal over de plaatselijke fauna en flora. Voor de crew is ze een bemanningslid zoals ieder ander: ze draagt zelf haar uitrusting, incluis de zware luchtfles en maakt regelmatig onderwateruitstapjes. Door leeftijd laat de Duitse zich niet afschrikken. Ze heeft erger meegemaakt.

Leni Riefenstahl begon haar carrière als danseres, omdat ik wilde weten wat voor een gevoel dat gaf, zegt ze over die tijd. Na een knieblessure moet ze het dansen opgeven en komt in het filmmilieu terecht. Een ontmoeting met filmregisseur Arnold Frank levert haar een rol op in Der Heilige Berg, een zgn. berg-film, een genre dat toentertijd zeer populair was in Duitsland, gedraaid in de Alpen en altijd met een heldin in de hoofdrol. Via Frank gaat ze heel gauw zelf regisseren. Das Blaue Licht, over een meisje dat bij volle maan de kristallen op een nabijgelegen berg ziet schitteren, is een groot succes, wereldwijd. Met een fijne neus voor alles wat in zijn kraam past, ziet Adolf Hitler de mogelijkheden van een figuur als Leni Riefenstahl en hij vraagt haar om een film te draaien over de Partijdag van de NSDAP. Het 61 minutendurende Der Sieg Des Glaubens (1933) is een Nazi-propagandafilm pur sang waarin ze Adolf Hitler portretteert als de langverwachte Duitse Messias. Zelf niet tevreden met het resultaat zal ze de film nadien afdoen als een mislukking, mede door de logistieke tegenwerkingen van SS-kopstuk Goebbels. Hitler geeft haar evenwel vrij spel voor de partijdag van 1934 in Nurenberg. Bijgevolg kan ze als regisseur over onvoorstelbare middelen beschikken en de grootsheidswaanzin van de Nazi-partij via een unieke opnametechniek en een geslaagde montage zichtbaar maken. Ook het buitenland is onder de indruk en bekroont Triumph Des Willens in Cannes. De boodschap van de documentaire is er eentje van vrede en hoop op sociale vooruitgang, zegt ze in 1993 tegen Ray Müller, geen woord over jodenhaat. Na WOII valt Riefenstahl in ongenade, ze heeft te dicht bij de vlam gestaan en is verbrand. Wat bekroond werd als een meesterwerk is nu louter propaganda en in Parijs loopt ze een veroordeling op. Over de fascinatie van de vooroorlogse bekroners rept geen mens...



Deze documentaire die beter bekend is onder zijn originele naam Die Macht Der Bilder: Leni Riefenstahl is een gelaagde film over Duitslands meest omstreden regisseur van de vorige eeuw. Het is het portret van een artiest, van een oude dame die op haar eigen leven terugkijkt. Het is tegelijk de confrontatie van een jonge regisseur met Leni Riefenstahl zelf, haar zgn. apolitieke houding en aan de andere kant haar intieme omgang met het topkliekje van de NSDAP, bij wie ze – ze zal het ontkennen – kind aan huis was. Ondanks haar hoge leeftijd is Riefenstahl nog bijzonder helder van geest. Zo weet ze nog precies welke lens ze destijds bij welke scène gebruikte, met naam en nummer. Voor de moeilijke en soms pijnlijke vragen van Müller heeft ze heel directe antwoorden klaar, maar misschien komt dat omdat ze er zestig jaar over na heeft kunnen denken? Ze blijft bij haar oude versie: ze was apolitiek ingesteld, ze was een kunstenaar, ze maakte films, ze had geen tijd voor politiek en politieke strijd, voor haar maakte het niet uit of het onderwerp een partijdag van de nazi’s, een bloemencorso of een fictiefilm was, alleen het beeld telde en de compositie die ze ermee kon samenstellen. Ik zou hetzelfde gedaan hebben in Moskou of Noord-Korea, zegt ze, zonder vragen te stellen. L'art pour l'art, de kunst om de kunst, daar heeft Leni Riefenstahl zich levenslang achter verstopt: moet een kunstwerk puur op zijn artistieke merites beoordeeld worden of kunnen politieke implicaties roet in het eten gooien? De reactie van de buitenwereld op haar nazipropagandafilms is al even ondoorgrondelijk en onvoorspelbaar geweest als Riefenstahl zelf: kort na de oorlog werd haar werk verguisd, sinds de jaren '60 neemt het respect opnieuw toe, aanvankelijk aarzelend, sinds de jaren '90 is de Duitse aan een ware revival toe.

Waarom heeft ze haar jeugdzonde - geloof in de nazipropaganda – nooit afgezworen, haar vergissing toegegeven en excuses gemaakt, zoals Ray Müller haar in de documentaire voorstelt? Het heeft te maken met haar karakter en daar is deze documentaire het beste voorbeeld van: tijdens de opnamen moeit Riefenstahl zich voortdurend met de voorziene enscenering en probeert de film - waarmee ze ingestemd heeft – in haar voordeel te gebruiken, zowel inhoudelijk als vormelijk. Ze protesteert wanneer Müller blijft doorvragen over haar relatie met Hitler en zijn trawanten, ze stapt zelfs op; ze onderbreekt een opname omdat de achtergrond onvoldoende aandacht krijgt of omdat het licht slecht is waardoor haar gezicht minder fortuinlijk in beeld wordt gebracht. Ray Müller zalft en slaat, probeert haar te paaien met een geveinsde onwetendheid, haalt vervolgens weer scherp uit en bewijst zwart op wit dat ze niet helemaal eerlijk is. Riefenstahl briest en brult, maar was het niet haar voormalige cameraman die eerder al aangaf dat …ze kon huilen zonder aanleiding, om te bereiken wat ze wilde..., duidend op een incident tijdens de Olympische Spelen waarbij ze geen toestemming kreeg voor het uitgraven van een put om de vallende hoogspringers vanuit kikkerperspectief in beeld te brengen. Tranen maakten toen het verschil. Om Riefenstahl uit haar evenwicht te brengen en haar harnas te doorboren is meer nodig. Ze was altijd al zeer eigenzinnig en eigengereid en dat is ze haar leven lang gebleven. Toen ze na WOII wereldwijd geboycot werd wegens haar oorlogsverleden trok ze zich terug bij de Nuba in Sudan, een zwarte stam die ze ging bestuderen en fotograferen voor een fotoboek. Opnieuw verbaasde ze man en paard met een uniek meesterwerk. Liever dan mea culpa te slaan trok ze zich terug in afzondering en zocht ze verbeten naar een uitweg om te overleven en overleven deed ze. Ze werd uiteindelijk 101 jaar oud.



BEELD EN GELUID
De documentaire van Ray Müller is mooi van kleur en vormgeving. Verwacht geen Riefenstahliaans kunstwerk, want daar is het de regisseur niet om te doen. Als hij Riefenstahl toont, dan doet hij dat met fragmenten uit haar eigen werk, uit Triumph Des Willens en Olympia in eerste instantie, maar ook uit Das Blaue Licht, Die Weisse Hölle vom Piz Palü (1929) en Der Heilige Berg (1926), films waarin ze te zien is als filmdiva in de stijl van Marlene Dietrich. De kwaliteit van de oude films uit de jaren’20 en ’30 is redelijk van kwaliteit, met grote vlakken zwart en wit en theatrale acteerprestaties. Het oude materiaal heeft z'n bekende gebreken, de kleurenfilm van Müller daarentegen is ongerept, zonder vuil of beschadigingen. Het geluid staat in 2.0 stereo, maar het gaat hier om een bewerkte versie, want de Duitse uitgave van distributeur Film 101 München heeft alleen een mono-track. Bovendien is de Duitse versie (1 dvd) 8 minuten langer dan de Benelux-release (2 dvd)!

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
The Wonderful, Horrible Life Of Leni Riefenstahl of Die Macht Der Bilder: Leni Riefenstahl, zoals de film origineel heet, is een bij momenten heftige confrontatie tussen de maker en zijn onderwerp. Het is niet de definitieve film over leven en werk van Leni Riefenstahl, maar door de aparte aanpak is er hier zeer zeker sprake van een veelzeggend portret van de artieste die tegelijk een onschuldig en naïef kind was, meeloopster en heldenvereerster zoals 90 procent van de Duitsers. Ze was niet intelligenter dan de rest van de bevolking, ze kon alleen beter om met camera en montagetafel. We vragen ons beter niet af wat er van Riefenstahl was geworden mocht Hitler de oorlog hebben gewonnen. De koppigheid waarmee ze zes decennialang geweigerd heeft om afstand te nemen van een foute keuze en een verdacht gedrag is tekenend voor haar eigenzinnige aard. Als ze al ontgoocheld is geweest over de val van Hitler en de ineenstorting van het Derde Rijk, heeft ze dat altijd goed verborgen gehouden en zich op moeilijke momenten verscholen achter haar kunst. Als Ray Müller haar vertelt dat hij de indruk heeft dat het Duitse volk van haar een schuldbekentenis verwacht, zegt ze aan het einde van de documentaire: ... Wat bedoelt u daarmee? Waar heb ik schuld aan? Ik betreur het dat ik in 1935 Triumph Des Willens heb gemaakt... Ik heb nooit een antisemitische uitspraak gedaan of geschreven. Ik ben nooit antisemitisch geweest en nooit partijlid... Waar heb ik schuld aan? Zeg het me dan... Ik heb geen atoombom gegooid, ik heb nooit iemand aangegeven, waaraan ben ik dan schuldig?