SERIE
Is er na duizend-en-één variaties op de tv-detective nog ruimte voor originaliteit in het populaire genre? Wel degelijk, zo bewijst David Renwick met Jonathan Creek, een mysterieserie die het even veel van zijn humor moet hebben als van zijn intrigerende plots. Het titulaire personage heeft een ongewoon beroep: hij bedenkt goocheltrucs voor de pompeuze illusionist Adam Klaus. Als er dus iemand is die oplossingen kan vinden voor de meest onverklaarbare moorden en verdwijningen is hij het wel. Toch moet Maddy Magellan, een onscrupuleuze onderzoeksjournaliste, steeds moeite doen hem te overhalen mee in het avontuur te stappen. Want de timide Jonathan Creek staat er niet om te springen zijn rustige leventje zomaar in te ruilen voor een wereld voor reëel gevaar en bedrog.

Creatief brein David Renwick balanceert in Jonathan Creek voortdurend op een slappe koord tussen drie genres. Enerzijds is er het mysterie. Door een magie-assistent als protagonist te kiezen, injecteert hij de serie met een aangename ouderwetsheid. Hij transporteert je a.h.w. terug naar een tijd toen mensen zich nog met plezier door simpele trucjes om de tuin lieten leiden. Het contrast met de vrij cynische jaren negentig zorgt dan ook voor een fascinerend, quasi anachronistisch vertelraam. Structureel gezien grijpt de schrijver terug naar de beproefde Columbo-methode: een moord om mee te openen, een middendeel vol hypotheses en tenslotte een confrontatie waarin in de waarheid aan het licht komt. De focus ligt echter niet op wie het heeft gedaan (de lijst met verdachten is meestal belachelijk klein) maar hoe. De ‘onmogelijke’ mysteries – een moord in een van binnenuit gesloten atoombunker, een vers lijk in een kleerkast die kort tevoren nog leeg was en nooit uit het zicht verdween – leveren prachtige puzzels op, die net onverklaarbaar genoeg zijn om de kijker te prikkelen.

Een tweede belangrijk aspect van de serie is de humor. David Renwick heeft immers een achtergrond als sitcomschrijver – hij creëerde o.a. One Foot In The Grave. In Jonathan Creek moet je dan ook niets te serieus nemen, wat de reeks zeer gemakkelijk laat weghappen. Het blijft bovendien niet bij grappige oneliners of humoristisch uitgewerkte onhebbelijkheden van de karakters. Af en toe schuwt de serie zelfs de pure slapstick niet. De symbiose tussen deze lichtvoetigheid en de ernst van het mysterie is iets waar velen zich reeds aan hebben mispakt. Niet David Renwick. Hij vindt de juiste balans, voorkomt dat de serie een flauwe parodie wordt en geeft zowel de gniffelaars als de bulderlachers iets om naar uit te kijken.



De derde pijler van Jonathan Creeks succes werd dan weer schaamteloos afgekeken van die andere, lichtjes afwijkende detectiveserie, Moonlighting. Jawel, ik heb het over de voortdurende seksuele spanning tussen de hoofdpersonages. Al in de eerste aflevering, bij hun eerste ontmoeting, spreken Jonathan en Maddy af dat ze in de verste verte geen romantische verwikkelingen wensen. Maar de twee voelen zich ontegensprekelijk tot elkaar aangetrokken, hoewel geen van beide dat openlijk durft toe te geven. In één aflevering delen ze zelfs het bed, waar op een zedige kus na echter niets gebeurt. En zo hoort het ook. De seksuele spanning moet namelijk zo lang mogelijk worden volgehouden: het publiek heeft liever de mogelijkheid dat er iets gebeurt dan de gebeurtenis zelve die niets meer aan de verbeelding overlaat. Bovendien laat de net-niet-romance toe de maximale hoeveelheid humor uit het samenspel van de hoofdacteurs te persen.

Die acteurs verdienen overigens een pluim voor de wijze waarop ze hun personage pretentieloos gestalte geven. Komiek Alan Davies, in zijn eerste grote acteerrol, straalt de perfecte mix van naïviteit, vriendelijkheid en onervarenheid uit. Je voelt dat hij zich nog niet honderd procent thuis voelt in zijn nieuwe huid, maar dat past nu eenmaal goed bij zijn karakter. Caroline Quentin daarentegen is van begin tot einde de zelfverzekerde, ervaren journaliste, een goed tegengewicht voor Davis en een reflectie van haar grotere expertise in het acteren. De chemie tussen de twee is overigens uitstekend, waardoor je des te gemakkelijker meegaat in de verhaallijnen. Voor het overige zijn er geen terugkerende acteurs. Anthony Stewart Head speelde in de pilootaflevering illusionist Adam Klaus, maar vertrok daarna naar Amerika om in Buffy The Vampire Slayer zijn opwachting te maken. Zijn personage zou pas in reeks twee opnieuw worden ingevuld, door een andere acteur. Daarnaast zijn er nog amusante gastoptredens van de Hollandse Saskia Mulder, ex-Young One Nigel Planer en Fast Show humorist Simon Day.

Voeg aan al dat moois nog een prima setdesign toe – de protagonist woont in een prachtige gerestaureerde molen – en een aanstekelijke begintune, toepasselijk gebaseerd op Danse Macabre van Camille Saint-Saëns, en je hebt een detectiveserie die je iedere episode weer aan het scherm kluistert. Het enige wat Jonathan Creek er anno 2006 van weerhoudt is het feit dat de reeks inmiddels bijna een decennium oud is. Het tempo kan immers niet meer mee met de gezwindheid van moderne tv. Ook is het voor zowel de scenaristen, regisseurs als acteurs nog wat aftasten om de juiste toon te vinden. Maar de aanzet voor een van de meest memorabele reeksen die de BBC de voorbije tien jaar programmeerde wordt al gegeven in deze eerste serie.



AFLEVERINGEN
1. The Wrestler’s Tomb
In deze tweedelige pilootaflevering maken Jonathan Creek en Maddy Magellan voor het eerst kennis met elkaar. Zij voert een onderzoek naar de dood van een beroemde schilder. Diens vrouw is de voor de hand liggende verdachte, maar heeft een sluitend alibi. Ze was immers aanwezig op haar kantoor op het moment dat haar echtgenoot in hun huis werd neergeschoten en zijn minnares gekneveld. Het is aan Jonathan om uit te zoeken hoe de vrouw er toch in slaagde op twee plaatsen tegelijk te zijn.

2. Jack In The Box
Een oude komiek wordt aangetroffen in zijn van binnenuit vergrendelde atoombunker met een gat in het hoofd en een revolver in de hand. Maar zelfmoord is uitgesloten, want de man leed aan artritis in beide handen, zodat hij onmogelijk de trekker kon overhalen. De vraag die rijst is niet alleen wie de moord heeft begaan, maar ook hoe hij uit de bunker kon ontsnappen, terwijl de enige uitweg een nauwe WC-pijp in de grond is.

3. The Reconstituted Corpse
Een aan plastische chirurgie verslaafde vrouw schetst een onflatteus beeld van haar dokter in een onthullend boek. Wanneer de man niet veel later wordt vermoord, is zij de hoofdverdachte. Een videoband van een stalker lijkt haar echter vrij te pleiten, hoewel Jonathan niet overtuigd is van haar onschuld. Als de vrouw een paar dagen later dood wordt aangetroffen in een pas geleverde kast van Maddy’s huis, is het mysterie compleet.

4. No Trace of Tracy
Een ex-rockster wordt ervan verdacht een tienermeisje naar zijn huis te hebben gelokt. Getuigen zagen haar naar binnen gaan, maar de rocker beweert het kind nooit gezien te hebben, ook al was hij op hetzelfde moment vastgeketend aan een radiator na een overval in zijn huis. Maddy en Jonathan proberen niet enkel het vermiste meisje op te sporen, maar ook een verklaring te vinden voor het feit dat de rocker haar nooit zag binnenkomen.

5. The House of Monkeys
Een wetenschapper wordt in een afgesloten kamer fataal doorboord met een samoeraizwaard. Niemand kon de ruimte in of uit en zelfmoord is uitgesloten. Op verzoek van de weduwe bemoeien Jonathan en Maddy zich met de zaak. Dat betekent echter ook dat ze moeten logeren in het huis van het slachtoffer, waar een tiental apen vrij rondlopen. En de bizarre omgeving doet de twee amateurdetectives naar elkaar toegroeien.



BEELD EN GELUID
De technische kwaliteit van deze dvd is een grote teleurstelling. Het ontbreekt het beeld aan scherpte, de kleuren ogen dof en diffuus, de zwartniveaus schommelen regelmatig en het contrast is al niet veel beter. Voeg daar nog aan toe dat grain en printvuiltjes ook niet afwezig blijven en je krijgt een zwakke presentatie van een reeks die nog geen tien jaar oud is. Het geluid staat op de schijf als een stereospoor dat meestal duidelijke dialogen oplevert, maar waarvan de mix de achtergrondgeluiden te prominent naar voren schuift, waardoor de audiotrack balans ontbeert.

EXTRA’S
Geen schatkist aan extra’s op deze dvd, wel een aantal leuke featurettes. In Jonathan Creek: Long Hair & Duffel Coat (25 min.) leggen o.a. schrijver David Renwick en ster Alan Davies uit hoe de genese van het project in elkaar zat en welk effect de serie voor ogen heeft. Opvallend is de afwezigheid van Caroline Quentin. De tweede extra toont een Screentest (13 min.) van de twee hoofdacteurs. Waarom ze de rol kregen is niet evident want de test blijft vrij mak. Voor één keer wil ik bovendien de ondertitelaars eens op de vingers tikken. Hun vertaling mist regelmatig de essentie van een dialoog of slaat de bal zelfs af en toe compleet mis. Vooral de consequente vertaling van de befaamde Bafta-award door ‘Bafter’ in de making of documentaire blijft bij als een onvergeeflijke fout. Dat moet beter bij volgende releases!

CONCLUSIE
Het eerste seizoen van Jonathan Creek zoekt en tast tot de juiste formule gevonden is. Het resultaat is een serie die nog niet alle registers opengooit, maar de solide basis legt voor een superieur tweede seizoen. De combinatie humor-mysterie-romantiek zorgt er echter voor dat niemand zich zal vervelen bij het bekijken van de afleveringen. Helaas zijn beeld en geluid ondermaats op de discs. De extra’s zijn dan weer informatief maar schaars.