FILM
Munich van regisseur Steven Spielberg is het verhaal van de aftermath van de Olympische Spelen in München in 1974. Een Palestijnse commando van de verzetsbeweging Black September, ontevreden over de interesse en de aandacht van de rest van de wereld voor de Palestijnse zaak, gijzelde er een aantal Israëlische atleten en eiste van Israël de vrijlating van 200 Arabische gevangenen. De Israëlische premier Golda Meir weigerde met de terroristen te onderhandelen en de Duitse politie sloeg haar aanbod af om anti-terreur-specialisten te leveren die ervaring hadden met dit soort situaties. De Duitse diplomatie en de Duitse politie, onvoorbereid op een dergelijke situatie, faalden over de hele lijn. De elf Palestijnen werden op het vliegveld van München doodgeschoten. De Duitsers konden niet voorkomen dat twee helikopters met alles bij elkaar 9 joodse gijzelaars aan boord door de terroristen werden opgeblazen.



Spielberg toont de feiten van toen als inleiding. Hij draait wat niemand heeft gezien omdat er geen beelden van bestaan (het binnendringen van het Olympisch dorpen, de gewelddadige overval op de appartementen van de atleten, de aftocht naar de luchthaven, het gevecht op het tarmac en de ontploffing van de helikopters) en gebruikt de originele footage van televisiezender ABC over de feiten om het verhaal rond te maken. Heel de wereld kijkt met ingehouden adem naar de live-verslaggevers van de Amerikaanse zenders: in Israël wordt er gehuild, in Palestina scanderen jonge militanten politieke leuzen op het uit Zuid-Amerika overgewaaide revolutionairenversje un pueblo unido…

In Jeruzalem heerst grote verslagenheid. Dat dit drama uitgerekend in Duitsland moest gebeuren, is uiteraard een wrange grap van het noodlot waarmee Golda Meir niet kan lachen. Het feit dat de Spelen na een paar dagen gewoon doorgang vinden, maakt het alleen maar erger. Dit kunnen we niet laten passeren, zegt ze, we moeten tonen dat we sterk zijn. De Israëlische premier is vastberaden en strijdvaardig en ze trommelt meteen een aantal militairen en leden van de Mossad (de geheime dienst) op een vergeldingsplan uit te werken. Ze stellen een lijst samen met daarop elf namen van elf mannen die betrokken zouden zijn bij de voorbereiding en de uitvoering van de gijzelingsactie in München. Avner (Eric Bana), voormalig lijfwacht van Meir en lid van de Mossad, wordt uitgekozen om een vijfkoppig team te leiden dat in West-Europa de Palestijnen zal vermoorden.



Het team ontmoet elkaar in Duitsland: Steve (Daniel Craig), een Zuidafrikaan, is de chauffeur en hij zorgt voor de transportmidddelen, Robert (Mathieu Kassovitz) is van Franse afkomst en is een bommenspecialist. Hij zorgt voor de ladingen en de ontstekingsmechanismen. Hans (Hanns Zischler) is een Duitse jood. Hij zorgt voor de perfect vervalste pasjes en documenten waardoor het team zich vrij en ongestoord in West-Europa kan bewegen. Carl (Ciaran Hinds) is degene die voor de nazorg instaat. Hij ruimt de sporen op en zet de politie zoveel mogelijk op het verkeerde spoor. Avner is hun teamleider. Hij is de zoon van een ex-Mossadagent, was twee jaar een voorbeeldig lijfwacht van de premier, is getrouwd en wordt over twee maanden voor het eerst vader. In de buurt van Parijs vindt hij een informant die voor de nodige inlichtingen kan bezorgen. Elke naam op de lijst kost 200.000 Dollar. Met een dodelijke precisie ruimen de vijf mannen de verantwoordelijken van het München-drama op, waarbij ze te allen prijzen collateral damage (onschuldige slachtoffers) vermijden. Black September reageert met aanslagen tegen Israëlische ambassades en diplomatieke vertegenwoordigers als represaillemaatregel, maar de opdracht van het team gaat gewoon door. Het milieutje van informanten en spionnen is evenwel klein en voor geld danst elke beer: Carl wordt vermoord en kort daarna verdwijnt ook Robert. De Palestijnen hebben ook niet stilgezeten en zijn via dezelfde informanten op zoek naar Avner en zijn mannen. Of is het de CIA die stokken in de wielen probeert te steken? De Mossad die zich gepasseerd voelt? De KGB misschien?

Munich biedt ruim twee en een half uur spannend en opwindend entertainment. Het is een thriller naar waargebeurde feiten, zo staat het op de begingeneriek van de film. Het verhaal van de afrekening werd in 1984 te boek gesteld, maar het was pas op het moment dat Tony Kushner (Angels In America) zich over het scenario ging buigen, dat Spielberg – zelf een jood – de stukjes van de puzzel in elkaar zag passen. Het tempo ligt ontzettend hoog. Steven Spielberg laat de voorbereiding en de uitvoering van de aanslagen ruim aan bod komen, maar stopt af en toe onderdelen van zijn succesformules in het drama: het dochtertje van een terrorist dat onverwacht opduikt terwijl de bom voor haar vader al op scherp staat, Avners eigen dochtertje dat aan de telefoon een paar woordjes brabbelt, terwijl hij het meisje sinds haar geboorte niet meer heeft gezien, de onmeedogenloze vastberadenheid van de Avners teamleden en vervolgens hun twijfels over het legitieme van de hele operatie, twijfels over hun eigen rol en de zin van de moordpartij wanneer blijkt dat de slachtoffers al lang vervangen zijn door nieuwe radicale Palestijnen die zo mogelijk nog extremistischer en nog professioneler zij dan hun voorgangers. Spielbergs Munich toont het extremisme langs joodse én Palestijnse kant, toch kiest hij nauwelijks partij. De verwijten die hem van joodse kant zijn gemaakt slaan in werkelijkheid op de nuancering die hij bewust maakt, op de legitieme klachten van de Palestijnen die ooit de klachten waren van de joden zelf, nl. het niet hebben van een vaderland, een eigen grond, een plaats waar men thuis is. Een Palestijns militant verwijt het Avner in Rome en later in de film vertelt zijn moeder hem dat zij en haar generatiegenoten alleen daarvoor hebben gevochten en dat die strijd legitiem was.



Spielbergs aanpak zorgt voor een zeer aantrekkelijk ogende film met afwisselend spanning en emotie, met moeders en vaders, oma’s en opa’s die het goed met elkaar en met de hoofdfiguur menen. De vraag blijft in hoeverre het allemaal met de realiteit te maken heeft: de planningsvergadering van de volgende aanslag bij Avner thuis, gemoedelijk en aan de eettafel, een onverwachte confrontatie met Palestijnse commando’s in Rome in een zgn. safe house, een dubbele boeking blijkt, waarbij Avner en de leider van de tegenpartij op de gang rustig met elkaar hun standpunt staan af te wegen. En dan een paar compleet foute keuzen: de vader van de Parijse informant die Avner vraagt om hem papa te noemen; Avner die klaarkomt terwijl het helikopterdrama in München op zijn netvlies staat; fietsende joden in Nederland en een slachtoffer op een woonboot in Amsterdam. Tja.

Grote en bekende namen zitten er niet in Munich. De prima acteerprestaties zijn eerder het gevolg van goed teamwerk dan van sterke individuele performances. Eric Bana (Hector uit Troy en Bruce Banner in de The Hulk) is beslist een mooie jongen, maar van de gevoeligheid die Steven Spielberg in zijn ogen meent te zien, blijft op het witte doek niet veel meer over dan een grimas. Michael Lonsdale, papa informant, is een compleet overbodig en ongeloofwaardig personage en dient alleen maar Spielbergs drang om familiefilms te maken. Moritz Bleibtreu, Valeria Bruni Tedeschi en Meret Beker, de Duitse cast, moeten zich tevreden stellen met tweederangsrolletjes.



BEELD EN GELUID
Aan visueel vuurwerk is er in Munich geen tekort. Als geen ander weet Spielberg hoe hij decor, belichting, kleuren en digitale trucage moet gebruiken om een spetterend effect te bereiken. Als in de beste gangsterfilm zijn de straten van München over Parijs en Rome natgespoten waardoor het tarmac er heel zwart uitziet met een prachtig spiegeleffect in de nachtelijke scènes. Pure Elliot Ness. De auto's rijden niet, ze gieren, in Rome door een stad vol grauwe renaissancistische monumenten, in Amsterdam langs de groene berm van de waterkant. In Londen valt het water dan weer met bakken uit de lucht en in Libanon hangt de broeierige sfeer tot in de slaapkamers van de copulerende Palestijnen. Het geluid staat in een 5.1-versie met muziek van John Willams, de huiscomponist van Spielberg. Vooral in de gewelddadige scènes profiteert de home-cinema van de registers die de regisseur opentrekt om ontploffingen, slippende banden en het geluid van vuurwapens in de huiskamer realistisch weer te geven.

EXTRA'S
Weinig extra's voor een dergelijke release: een Inleiding door S. Spielberg himself, waarin hij zich verdedigt tegen de kritiek die vooral van joodse kant is geuit; een Commentaarband van S. Spielberg voor wie het scène per scène allemaal nog eens wil zien en horen en een korte film Munich: The Mission, waarin de acteurs zichzelf voorstellen en over hun personage praten. Steven Spielberg praat over zijn keuze van de acteurs, de samenwerking met Tony Kushner en producent Katheen Kennedy zet even de problemen op een rijtje voor en tijdens de eigenlijke opnamen.



CONCLUSIE
Munich blijft ook na meer dan 30 jaar de Palestijnse aanslag die het meest tot de verbeelding spreekt. Wat begon als een gijzelingsactie om aandacht – volgens Palestijnse bronnen zonder het doel om te doden – draaide uit op de grootste joods-Palestijnse slachtpartij in Europa ooit. De Olympische Spelen van 1974, toonbeeld van vrede en broederlijkheid onder alle volkeren, gaan de geschiedenis in als de bloedigste van de 20ste eeuw. Sindsdien hebben de amateuristische hekken en de algemene gemoedelijkheid qua bewaking en controle plaats moeten maken voor Olympische concentratiekampen, een rigoureuze pasjescontrole en een organisatiecampagne die op de voorbereidingen van een Derde Wereldoorlog lijkt. Steven Spielberg vertelt in zijn film over de afrekening tussen joden Palestijnen die op de Spelen volgde, een afrekening die pas in 1979 werd afgerond met de moord op Ali Hassan Salameh, de grote man achter Black September en de aanslag in München. München is een film over wraak en weerwraak, een thriller pur sang en tegelijk een Spielberg pur sang, die ondanks de vraagtekens die men bij het scenario en de acteurs kan plaatsen, opnieuw getuigt van Spielbergs grote verteltalent en het belang dat hij hecht aan menselijkheid, kameraadschap, vriendschap, familiebanden, liefde, vriendschap en emoties.