FILM
In een lange en gevarieerde carrière is Nashville Robert Altmans sleutelfilm en – volgens velen – zijn opperste meesterwerk. Het is de eerste prent in zijn oeuvre die de interagerende vertelstructuur van twee dozijn personages gebruikt en daarmee de basis legt voor de ensembleproducties die zijn kenmerk zouden worden. Altman had altijd al een voorkeur voor grote casts, maar met Nashville verlegde hij zijn grenzen en ging hij nog een stapje verder dan in het gelauwerde MASH. Zo bekomt de cineast niet enkel een kroniek van het door countrymuziek gedomineerde leven in de stad van de 'Grand Ole Opry', maar neemt hij ook een satirisch standpunt in over het Amerika van na Nixon dat de hardnekkige Vietnamkater tracht door te spoelen.

Maar bovenal is Nashville een film over roem, de aanlokkelijkheid en de vergankelijkheid ervan. Haast ieder personage in de prent zoekt roem, heeft roem, of is het verloren. Altmans camera volgt op zijn geijkte, idiosyncratische manier hoe een pas uit de kliniek ontslagen zangeres een comeback waagt, hoe jonge performers er alles voor over hebben om op een groot podium te staan en hoe de levens van de bewoners van de countryhoofdstad met elkaar en door muziek verweven worden. Veel plot is niet aanwezig: alle actie ontspringt aan de karakters. De enige rode draad zijn de songs, de stad en de politieke campagne van een presidentskandidaat, wiens beleidsopinies MASH-gewijs uit de luidsprekers van een in eeuwige cirkels rijdend busje weerklinken.

Amerikaanse recensenten noemen Nashville vooral één van de belangrijkste films van de jaren zeventig omwille van de thema’s die hij aanhaalt. Ze gaan daarbij echter te vaak voorbij aan wat de basiskwaliteit van de prent is: een quasi-experimenteel technisch hoogstandje dat op verbluffende wijze twee dozijn personages ten tonele voert, empathie voor alle vierentwintig aan de kijker ontlokt én ondanks een gebrek aan plot nooit verveelt gedurende 160 minuten. Men noemt Robert Altman een innovator, die meehielp de zevende kunst uit het glazen huis van backlots en gestroomlijnde scenario's te sleuren door improvisatie aan te moedigen en met één camera de actie te volgen, terwijl een andere los op de set mocht bewegen, zoekend naar foutjes en het onverwachte, dat realisme toevoegt aan de fictie. Maar hij is in de eerste plaats een uitmuntend verteller. Er is immers een vaste hand nodig om tientallen karakters coherent te presenteren aan een publiek.



De cineast wist ook dat hij in zijn queeste naar realisme een cast moest samenstellen die geloofwaardig de Nashvillesfeer en –sound kon vertolken. Daarom duiken naast vaste leden van Altmans troupe – ingetogen gospelzangeres Lily Tomlin, politieke spindoctor Michael Murphy en graatmagere groupie Shelley Duval – ook echte countrysterren op. Karen Black is waarschijnlijk de grootste naam in de cast, maar ook Ronee Blakley en Henry Gibson kunnen een aardig stukje zingen. En acteren. Want vooral Gibson en Blakley tonen zich uitstekende performers, die de emoties van hun personages niet enkel begrijpen maar ook kunnen overbrengen naar de kijker. Best van al lukt dit echter Keith Carradine, een onverbeterlijke vrouwenversierder, wanneer die met enkel zijn gitaar en stem drie vrouwen in het publiek doet denken dat de Oscarwinnende song I'm Easy over hen gaat. Deze sequentie – de ontroerendste van de film – wordt echter haast meteen door de cynische Altman in een ander daglicht geplaatst, in een scène die toont hoe Carradine een liefje in New York opbelt terwijl zijn verovering van die nacht zijn hotelkamer nog niet uit is.

Nashville is zonder meer een film van zijn tijd, die dertig jaar na release een intrigerende blik gunt in het Amerikaanse Zuiden anno 1975 en perfect een sfeer van zowel defaitisme als hoop creëert. Maar de zeer enge tijdsgebonden setting zorgt er ook voor dat de prent in 2006 een deel van zijn kracht inboet. Nashville is immers minder relevant voor het leven dat wij nu leiden en oogt daarom meer als een maatschappij die gevangen zit onder een glazen stolp: herkenbaar maar geïsoleerd. Dat de film desondanks iemand die nog niet geboren was in 1975 bijna drie uur lang kan boeien, entertainen, ja zelfs doen meeneuriën met countrysongs waar hij normaal gezien liever ver vandaan blijft, getuigt van grote klasse.

Ik schrijf deze bespreking één dag nadat het nieuws van het overlijden van Robert Altman bekend werd. Ik ben de eerste om toe te geven dat zijn oeuvre veel wisselvalligheid en vaak te veel excentriciteit vertoonde. Maar de cineast was een meester in zijn vak. Het is aan hem dat ik mijn liefde voor film te danken heb. Na het zien van zijn The Player raakte ik gefascineerd door Hollywood en sindsdien laat de zevende kunst mij niet meer los. Daar ben ik hem eeuwig dankbaar voor. Daarom ook besloot ik Nashville nog eens in mijn dvd-speler te steken. In Europa is deze prent nauwelijks bekend en dat is erg jammer. Er bestaat zelfs geen regio 2 versie van de dvd. Misschien dat deze recensie, gekoppeld aan het heengaan van de regisseur, daar weldra verandering in kunnen brengen en Nashville ook in Europa bij een breder publiek de erkenning zal krijgen die het verdient. Want Robert Altman mag er dan niet meer zijn, zijn films kunnen we nog decennia lang koesteren.



BEELD EN GELUID
Nashville kent zeker geen vlekkeloze transfer naar dvd, maar is niettemin meer dan adequaat. Op vlak van contrast durven de zwak belichte interieurscènes het geduld van de kijker als eens op de proef stellen, en ook sporadische vuiltjes, grain en scherpteproblemen maken dat de beeldkwaliteit niet optimaal is. Gezien de ouderdom van de film en Altmans notoire neiging om zijn print met directe optische effecten hun eigen stijl te geven, oogt de prent echter zo goed als hij waarschijnlijk ooit uit zal zien, een grondige restauratie niet te na gesproken. Geluid is essentieel in Altmans films door het veelvuldig gebruik van overlappende dialogen, daar slaat Paramount de bal mis. Als je de ondertitels niet opzet, is het vaak erg moeilijk te verstaan wat de protagonisten zeggen, omdat de hermixing van de oorspronkelijke vier geluidssporen naar Dolby 5.1 de dynamiek deels teniet heeft gedaan en zelden durft te focussen op aspecten van het globale audiospectrum.

EXTRA'S
Wie al eerder dvd’s van Altmans films in huis haalde weet dat de cineast graag zijn visie uiteenzet d.m.v. een Audiocommentaar. Maar ze weten eveneens dat dit niet noodzakelijk tot een interessante luistersessie leidt. Nashville vormt helaas geen uitzondering: Altman rakelt wat anekdotes op, vertelt over de achterliggende motivaties voor de film, maar laat vooral lange stiltes vallen. Je kan dus veel beter het Interview (12 min.) met de regisseur aanklikken, waarin hij ongeveer dezelfde informatie overbrengt in een tiende van de tijd. Afsluitend is er ook een verrassend goede Trailer, die er in amper twee minuten in slaagt alle personages én hun functie in de prent aan de kijker voor te stellen.



CONCLUSIE
Nashville is een geslaagde, satirische kroniek van de hoofdstad van de countrymuziek. Het is de sleutelfilm in Robert Altmans oeuvre met zijn grote ensemblecast, overlappende dialogen en verweven karakters. De seventiesstijl dateert de prent enigszins, maar het blijft een prachtige, unieke film van een filmmaker op het hoogtepunt van zijn kunnen. De beeldkwaliteit is goed zonder meer, maar de geluidstrack hinkt wat achterop. De bonusselectie verdiende bovendien beter voor een film die door Amerikaanse critici tot de belangrijkste van de jaren zeventig gerekend wordt.