TV-SERIE
In Nicholas Nickeby toont de Engels auteur Charles Dickens z'n grote meesterschap als verteller, dramaturg en chroniqueur van kleine en grote menselijke emoties. In een melodramatische en humoristische stijl vertelt hij op een geanimeerde en prettige manier over het gevecht van de zwakken tegen de sterken, de armen tegen de rijken en de strijd van goed tegen kwaad met als achtergrond het Engeland van het begin van de 19de eeuw. Dickens stamde zelf uit een arbeidersmilieu en wist zich door hard knokken op te werken tot medewerker op een advocatenkantoor in Londen vooraleer hij een aanvang maakte met zijn schrijverscarrière. In zijn werken krijgt de sociale strijd van de arbeiders en de minder fortuinlijken op een redelijk stuk van de rijkdommen van hun land een belangrijke plaats. Oliver Twist is ver uit zijn belangrijkste werk over de armoede in de Londense achterbuurten, de sociale achterstelling en het onbegrip van de gegoeden voor hun zwakkere medeburgers. In Nicholas Nickleby, een roman die Dickens in dezelfde periode (1837-1839) schreef, verlegt hij het accent naar de lotgevallen van een verarmde burgerij die evenmin ontzien wordt door de rijken in een maatschappij die gestoeld is op macht, sociale uitsluiting en uitbuiting. Dickens hanteert een luchtige en prettige stijl. Zijn aanklacht zit verstopt in spannende en begeesterende verhalen vol intriges en grapjes, romances en luchtige anekdotes, vlijmscherpe confrontaties en sarcastische portretteringen, genoeg om de massa te amuseren en de elite van zijn tijd een mistige spiegel voor te houden, eerder dan ze te choqueren. Zijn aanpak is tegelijk meesterlijk en humanistisch en zijn analyse accuraat en beschuldigend.

Nicholas (Nigel Havers) en Kate (Kate Nicholls) blijven na de dood van hun vader straatarm achter. Om te overleven moet hun moeder, Mrs. Nickleby (Hilary Mason), een beroep doen op de goodwill van haar zwager, een egoïstische en hebzuchtige notaris die elke opportuniteit in zijn eigen voordeel probeert te benutten. Ralph Nickleby (Derek Godfrey) laat er tijdens zijn eerste ontmoeting met de familie van zijn broer geen twijfel over bestaan dat ze op hem niet hoeft te rekenen. Hij bezorgt Nicholas een slecht betaald baantje als leraar in een weeshuis en Kate kan in Londen aan de slag als kleedster bij een mode-ontwerpster. De beide jonge mensen zijn blij dat ze voor hun eigen onderhoud en dat van hun moeder kunnen voorzien, maar feitelijk is hun situatie alles behalve benijdenswaardig: in Yorkshire stelt Nicholas vast dat het niet om een weeshuis, maar eerder om een kindergevangenis gaat waar de harteloze Mr. Squeers (Derek Francis) de jongens mishandelt en uitbuit. Wanneer hij tussenbeide komt tijdens een handgemeen ziet hij zich genoodzaakt om te vluchten. In het mode-atelier van Madame Mantalini (Patricia Routhledge) heeft Kate meer geluk, alhoewel het salaris belachelijk laag is, maar na een conflict met een collega en het faillissement van de zaak door de verspilzucht van Madame Mantalini's verwijfde Italiaanse echtgenoot, staat ze na een korte tijd op straat. Kate en haar moeder kunnen de kamers bij Miss La Creevy in hartje Londen niet meer betalen en verhuizen naar een kleine krot in de East End die ze van Ralph Nickleby huren.

Ondertussen is Nicholas terug in Londen, in het gezelschap van Smike (Peter Bourke), een jongen die hem is gevolgd vanuit het weesthuis in Yorkshire. Samen nemen ze hun intrek bij Newman Noggs (Robert James), de secretaris van Ralph Nickleby, die de verarmde familietak in bescherming neemt tegen de duistere plannen van zijn werkgever. Een conflict tussen Ralph en Nicholas Nickleby is evenwel niet te vermijden want de vijandige confrontaties stapelen zich op: Ralph Nickeby steunt Mr. Squeers, de weeshuiseigenaar, in zijn poging om Smike bij Nicholas weg te halen, Kate wordt op een verplicht etentje bij haar oom door diens zakenvrienden beledigd en Madeline Bray (Patricia Brake), een meisje waartoe Nicholas zich aangetrokken voelt, wordt met medeweten van zijn oom uitgehuwelijkt aan een oude grijsaard die op de hoogte is van een fortuin dat ze bij haar huwelijk zal erven. In zijn poging om de plannen van Ralph Nickleby te dwarsbomen en het dreigend onheil voor hemzelf en zijn familie af te wenden, vindt Nicolas steun bij zijn nieuwe werkgevers Charles en Frank Cheeryble (David Griffin & Raymond Mason), gefortuneerde weldoeners, die via Newman Noggs en een zekere Mr. Brooker (Luciano Pigozzi) op de hoogte raken van een aantal onfrisse ondeugden uit Ralph Nickeblys vroegere leven.

Regisseur Christopher Barry vertelt het verhaal van de Nickeblys in zes afleveringen van elk ruim 50 minuten. Om de figuren uit Dickens’ roman tot leven te brengen doet hij een beroep op een grote schare acteurs, stuk voor stuk perfect gecast voor de rol die ze in dit period dramazullen spelen. Nicolas en Kate zijn aantrekkelijke en warme figuren die de toeschouwer/kijker meteen in zijn hart sluit. Hun lot is weinig aantrekkelijk en de moeilijkheden die ze moeten overwinnen na de dood van hun vader om hun oude status terug te krijgen, zijn schijnbaar onoverkomelijk. Hun moeder, Mrs Nickleby, is beminnelijk, maar tegelijk naïef en beïnvloedbaar door de macht en de kuiperijen van haar zwager. Ralph Nickleby, een fatterige, zelfingenomen en betweterige vijftiger, is de boeman, de rücksichtsloze geldwolf en machtsgeile oom, onaangedaan door het noodlot dat de familie zijn overleden broer treft en bereid om met iedereen in zee te gaan die de opgang van zijn jonge opstandige neef kan en wil dwarsbomen. Rond hem verzamelt de regisseur een aantal figuren van twijfelachtig allooi, kleine criminelen, dronkaards, mankepoten, lichamelijk gedegenereerden en aan lagerwal geraakte figuren die uit de samenzwering voordeel hopen te halen. Christopher Barry kiest Boschiaanse types met een boosaardige tronie, haviksneuzen en vuile vingers om ze tot leven te wekken. Voor de heren uit de hogere kring selecteert hij goed uitziende mannen met knevels en verzorgde bakkebaarden in perfect zittende pakken en hoge hoed, goedgemanierd en een dikke sigaar na elke maaltijd, maar niet altijd welopgevoed en hoffelijk in het gezelschap van dames van lagere afkomst. Ze gedragen zich vaak net zo schofterig als de sloebers die voor Ralph Nickeby het vuile werk doen: soort zoekt soort.

Christopher Barry wisselt de grote thema's van Dickens' roman af met kleine grappige en humoristische nevenverhalen waarvoor hij een bont gezelschap van artiesten en kunstenaars laat opdraven: tweederangsacteurs in het Theatre Royal in Portsmouth, wezens die ook in het gewone leven een act opvoeren waarbij ze zinnen uit grote meesterwerken citeren alsof ze die zelf ter plekke bedenken, lachwekkend en riekend naar namaak en amateurisme; de groteske en melodramatische liefdesperikelen van Madame Manalini (Patricia Routledge, alias Hyacinth Bucket) en haar weinig mannelijke Alfred; de scherpneuzige Mrs. Squeeze en haar éénogige dochter Miss Fany Squeezer, sadistisch en harteloos in de omgang met de weesjongetjes en de goedhartige en knuffelbeerachtige tweeling Cheeryble, rijk maar vrijgevig en zich voortdurend verkneukelend in het geluk van hun omgeving. Barry maakt van Nicholas Nickleby een veelzijdige visuele productie die op geen enkel moment gaat vervelen en die via regelmatige cliffhangers en onverwachte evoluties de aandacht van de kijker moeiteloos vasthoudt.

BEELD EN GELUID
Nicholas Nickleby is een BBC-tv-serie uit 1977. Het materiaal is 30 jaar oud, maar door een doorgedreven digitale restauratie is de kwaliteit meer dan acceptabel. Onregelmatigheden en ongerechtigheden zijn grotendeels weggewerkt, zij het dat er een lichte korrel voor in de plaats is gekomen met soms een vage mistvorming. Eén keer is er sprake van een kleine beeldstoring, maar over een tijdsspanne van zes uur valt dat erg goed mee. De kleuren zijn vaak oververzadigd in donkere bruinachtige fragmenten, wellicht een gevolg van de restauratie, op andere momenten – vooral buitenopnamen – zijn de kleuren vrij realistisch. Het geluid staat in stereo en presteert goed zonder uitschieters. Van het surroundeffect is evenwel weinig of niets te merken. De stemmen zitten in het midden en de bijgeluiden én de muziek zitten mooi over het midden verspreid. De stemmen klinken duidelijk en helder, wel is er sprake van ruis wanneer de geluidsknop een extra ruk naar rechts maakt, waarvoor nauwelijks aanleiding is, gezien het overwegend rustige karakter van deze productie.

EXTRA'S
De dubbele dvd bevat geen extra's. De zes afleveringen zijn apart selecteerbaar (drie per disc) en onderverdeeld in zes scènes.

CONCLUSIE
Nicholas Nickleby is de ultieme feel good-tv-serie van de moeder aller televisiestations. Gezien de reputatie van de BBC terzake bestaat er over de kwaliteit van deze productie niet de minste twijfel. Als familiefilm doet Nicholas Nickleby het bovendien uitstekend, want het materiaal bevat noch geweldscènes noch seks of vuile taal. Dit is uitstekend ouderwets entertainment voor lange winteravonden met de gloed van de openhaard of een rustig borrelend aquarium op de achtergrond. Bovendien is het verhaal spannend, meeslepend en onderhoudend. En de traan, die bewaart Charles Dickens zoals alle grote schrijvers voor de eindscène. Warm aangebevolen.