FILM
De film opent met een twintig jaar oude sequentie waarin professor Charles Xavier/Professor X (Patrick Stewart), toen nog met zijn vriend Eric Lensherr/Magneto (Ian McKellen) op bezoek gaat bij een jonge Jean Grey (Haley Ramm) . Jean zou wel eens de meest perfecte mutante kunnen zijn, sterker nog dan Xavier en Lensherr samen, maar door haar gespleten persoonlijkheid is het nodig dat de professor eerst enkele metalen blokkeringen in haar hersenstructuur inbouwt omdat haar "goede" persoonlijkheid nooit de kwade zou kunnen overnemen... of toch? Op het einde van X-Men 2 zagen we hoe Jean Grey zich opofferde om de andere levens in veiligheid te stellen. Haar verloofde, Scott Summers/Cyclops (James Marsden) is de klap nooit helemaal te boven gekomen, en hij besluit naar Lake Alkali te reizen om naar sporen van Jean op zoek te gaan. Zijn vreugde om haar er levend en wel aan te treffen is echter van korte duur, want de donkere kant van Jeans persoonlijkheid, die zich Phoenix noemt, vermoordt hem. Logan/Wolverine (Hugh Jackman) en Ororoe Munroe/Storm (Halle Berry) vinden het totaal uitgemergelde lichaam van Jean, en brengen het terug naar de school. Wanneer ze terug wakker wordt, breekt de hel los, en wil haar kwade persoonlijkheid zich wreken tegen alle invloeden die haar maximale capaciteit al die jaren hebben ingeperkt, professor Xavier op de eerste plaats.



Maar er is nog meer onheil op komst voor de mutanten op de school van professor Charles Xavier (Patrick Stewart). De farmaceutische grote speler Worthington Labs heeft naar eigen zeggen een antivirus ontwikkeld waardoor de X-genen die zorgen voor de mutatie, definitief ongedaan worden gemaakt. In een streng bewaakt laboratorium op Alcatraz experimenteert men met Jimmy/Leech (Cameron Bright), een mutant die als eigenschap heeft dat alle mutante gaven in zijn buurt ongedaan worden gemaakt. Een definitieve anti-mutatiebehandeling vergt een antivirus gemaakt van zijn DNA. De regering in eerste instantie belooft deze "genezing" enkel aan te bieden aan de mutanten die zulks zelf willen. Onder meer Marie/Rogue (Anna Paquin), die nog altijd geen normale fysieke relatie kan aangaan met iemand omwille van haar gave, zou maar wat graag de behandeling volgen al was het maar omdat ze lijdzaam moet toezien hoe haar (ex-)vriendje Bobby Drake/Iceman (Shawn Ashmore) meer en meer toenadering zoekt tot Kitty Pryde/Shadowcat (Ellen Page). Een eerste test met het antivirus loopt echter fataal af: uitgerekend de zoon van inspirator Warren Worthington (Michael Murphy), Warren Worthington III/Angel (Ben Foster) blijkt een mutant te zijn met engelenvleugels, en na een leven van psychische tormentatie omwille van zijn "anders zijn" krijgt hij op de operatietafel toch zijn twijfels.



Xavier gaat de ultieme confrontatie aan met Jean Grey, proberend om haar terug naar de stabiele zijde van haar persoonlijkheid te kletsen, maar dat loopt jammerlijk af, en Magneto kan haar inlijven bij zijn Brotherhood of Mutants. Daarmee is hij intussen bezig om, samen met zijn getrouwen, waaronder John Allerdyce/Pyro (Aaron Stanford), een leger op poten te zetten dat de oorzaak van het "geneesmiddel", de jonge Leech, deinitief moet neutraliseren. Magneto krijgt onbedoeld een demonstratie van de kracht van het middel wanneer tijdens een spectaculaire reddingsactie Raven Darkholme/Mystique (Rebecca Romijn) door een pijltje uit een anti-mutantenwapen wordt geraakt, en ze plots haar krachten kwijt is. Hierdoor valt ze uit de gratie van Magneto, die net weer enkele prachtige aanwinsten voor zijn leger heeft verworven, zoals Multiple Man Jamie Madrox (Eric Dane) en de onstuitbare gevaarlijke crimineel Cain Marko/Juggernaut (Vinnie Jones), een kolos die ééns hij op gang is gekomen, zoveel momentum ontwikkelt dat hij niet meer te stoppen valt. En Magneto krijgt gelijk, want er is een versie van het antivirus als wapen zoals hij had voorspeld. Wanneer hij het bestaan van de anti-X-gen wapens onthult aan zijn volgelingen, besluit hij dat de tijd rijp is voor een drieste aanval op het Alcatraz-complex.



De rangen van de X-men zijn intussen flink uitgedund: na Wolverine - die nog niet helemaal ervan overtuigd is dat Jean geestelijk verloren is, Storm, die de leiding over Xavier's school heeft overgenomen, en studenten Kitty Pryde, Iceman, Peter Rasputin/Colossus ( Daniel Cudmore), en samen met de minister voor mutantenzaken, doctor Hank McCoy/Beast (Kelsey Grammer) waagt het zestal een ultieme poging om Leach te redden en het leger van Magneto te stoppen.



Regisseur Brett Ratner (Red Dragon, Rush Hour) nam ter elfder ure de regisseursstoel over van Bryan Singer, die voor héél véél geld was weggekocht door concurrent Warner, die Singer per sé in de regisseursstoel voor Superman Returns wilde zien. We kunnen ons echter niet ontdoen dat één en ander ook een georchestreerde poging was om de redelijk succesvolle franchise van Fox te kelderen. Nu, dat is niet gelukt. De film scoort een beetje minder op karakteruitwerking, wat vooral bij de nieuwkomers zoals Angel en Beast wat stoort, maar alle acteurs geven het beste van zichzelf, vooral de anciens, waardoor de film naadloos aansluit bij de vorige twee delen. Zij het met één kapitaal verschil: het is een laatste film uit de reeks (voorlopig toch), en laten we het erop houden dat zeker met een plot die draait om een serum dat van mutanten weer gewone mensen maakt, niet iedereen er ongeschonden uit gaat komen. Zo worden in totaal zes redelijk belangrijke hoofdrolspelers aan de kantlijn geschoven: drie verliezen al dan niet vrijwillig hun krachten, en drie andere verwisselen het tijdelijke met het eeuwige, alhoewel zelfs zoiets niet definitief is in een superhelden-franchise, en worden enkele van de nieuwe, best interessante karakters, zoals Shadowcat, Colossus en het zooitje ongeregeld dat de rangen van Magneto heeft vervoegd, namen die bij de doorwinterde X-Men-fan wel een belletje zullen doen rinkelen, zoals Phat, Callisto, Flea en Arclight, maar niet echt scherp uitgewerkt zijn.



Waar in de vorige delen de body count redelijk beperkt bleef omdat - uiteraard, wie anders? - de verzamelde X-mannen en vrouwen op het einde hun superheldenrol waarmaken en de mensheid redden, vloeit er in dit derde deel rijkelijk bloed, en vliegen er afgehakte ledematen rond; niet alle mutanten hebben regeneratie-gaven. Wel een constante in de drie films is dat er eigenlijk geen ondermaatse acteerprestaties worden geleverd; zelfs de - gelukkig redelijk beperkte - rol van dommekracht Vinnie Jones als Juggernaut kan in het geheel worden geplaatst, net omdat hij niet te veel schermtijd krijgt - als Jones in totaal tien regels tekst heeft zal het veel zijn, maar hij mag wel redelijk wat muren in frut lopen. Na Red Dragon en Prison Break kan regisseur Brett Ratner alleszins zijn bizarre voorliefde voor de meest wereldvreemde tatoeages nog eens botvieren op de soldaten van Magneto's bij elkaar geharkte leger; Ian McKellen, die in de film een zeer goeie reden noemt om zich niet (meer) te laten tatoeëren, herneemt met brio zijn rol als karakteristieke maar evenzeer begrijpelijke en genuanceerde schurk, die het eindprodukt is van wat de maatschappij uiteindelijk heeft gemaakt. Ondanks zijn concentratiekamp-ervaringen straalt zijn personage misprijzen uit voor de untermenschen die niet met de gave van het X-gen gezegend zijn, wat zijn karakter des te tragischer maakt. Ook was er tijdens de productie even opschudding omdat Halle Berry door haar gestegen marktwaarde haar aandeel in de film drastisch wou uitgebreid zien, maar gelukkig voor ons is de ensemble-cast nog altijd in evenwicht gebleven, alhoewel het merendeel van de geestige one-liners toch nog altijd op het lijf van Wolverine geschreven worden. De enige toegeving die uiteindelijk aan de casting werd gedaan is het redelijk vroegtijdig in de film verscheiden van één welbepaalde acteur die samen met regisseur Bryan Singer naar de Superman-franchise is verkast.



Brett Ratner levert in elk geval die film af die de fans willen: het reeds in het tweede deel klaargestoomde duel tussen Pyro en Iceman vindt eindelijk zijn beslag - alhoewel het best nog wat langer had mogen duren - fans van de comics zullen hun hart ophalen wanneer ze zien hoe elementen als de Danger Room, de Sentinels en personages als Beast, Shadowcat en Colossus eindelijk op de voorgrond treden; zelfs al is elk van die elementen afzonderlijk redelijk onbeduidend, het is eens te meer de combinatie van al die kleine dingen die van de X-Men-films nog altijd met overschot tot onze favoriete superheldensaga maakt. Even lijkt het er op dat de verhaallijn rond Jean Grey nergens naartoe gaat, wanneer haar (her)optreden blijkbaar alleen tot doel heeft om als een uitgelebberde zombie zowel letterlijk als figuurlijk naast Magneto te staan, in die mate dat je je afvraagt waarom ze na deel 2 feitelijk was gerecupereerd in de cast. Wanneer in de spetterende finale haar duivels dan eindelijk ontbonden worden, wordt haar tegenwoordigheid echter méér dan vergoelijkt, en krijgt het geheel er zelfs een zeer morbide trekje door.



Is er dan helemaal niets slechts te melden over X-Men 3: The Last Stand? Een dingetje toch: de film zal als absolute nonsens overkomen bij mensen die de eerste twee delen niet hebben gezien. Het is zeker niet dé film waarin de karakters gevormd worden, en het zal, gezien de Wolverine- en Magneto-spinoff die in de steigers staan, allerminst de laatste zijn. Ratner kleurt nergens buiten de lijntjes die Singer - en uiteraard de maatschappij met hem - heeft uitgetekend. Maar het actiespektakel dendert voort als een trein, en brengt de verhaallijn die in de vorige films werd opgebouwd tot enkele zeer dramatisch geladen conclusies. Wat superhelden-drama's betreft laat de X-Men-trilogie de concurrentie ver, héél ver, achter zich.



BEELD EN GELUID
Voor deze derde X-Men worden alle registers opengetrokken. Naast een Dolby Digital 5.1 EX-track krijgen we een daverende DTS 6.1 ES-track voorgeschoteld die - toegegeven, de film leent er zich toe - de hoogtepunten op auditief vlak aan elkaar rijgt. Vanaf de eerste spektakelscène in de Danger Room tot de finale showdown tussen de X-Men en de Brotherhood of Mutants volgen de zware klappen elkaar in hoog tempo op. De DTS-track heeft daarbij misschien net een beetje dieper resonerende bassen, maar de tracks moeten eigenlijk niet voor elkaar onderdoen. De anamorfische transfer met 2.40:1-verhouding lijdt ook niet onder de ruimte die door het geluid wordt ingenomen. De kleuren zijn realistisch, op een paar zeer kleine compressiefoutjes na is er weinig reden tot klagen, en de details zijn bij momenten haarscherp; de scène waarin Magneto een brug naar beneden haalt en de kabels één voor één naar beneden tuimelen is exemplarisch.



EXTRA'S
En oh yes, er zijn extra's te vinden! Zelfs de eerste disc is al redelijk goed voorzien: via een keuzemenu waarbij je moet kiezen tussen het symbool van de Brotherhood of Mutants of het gekende X-teken, kom je in twee sets menu's terecht waarbij je zoals op de extra's-disc van The Chronicles Of Narnia: The Lion, The Witch And The Wardrobe via een symbool in het extra's-menu naar de andere onderverdeling kan switchen. De extra's zelf zijn over de twee submenu's verdeeld: elk bevat één audiocommentaartrack, eentje van regisseur Brett Ratner en scenaristen Zak Penn en Simon Kinsberg, de andere door producenten Lauren Shuler Donner, Ralph Winter en Avi Arad. Daarnaast is er bij elk menu een stel verwijderde scènes terug te vinden, en de twee collecties zijn zowaar nog verschillend ook! Hieronder vallen drie alternatieve eindscènes, alsook een paar nieuwe en verlengde duels tussen de mutanten, een versie van Magneto met baard, én de slechtste one-liner van Vinnie Jones ooit. Het is wel jammer dat deze niet zoals de eerste X-Men-film via seamless branching weer in de film te zetten zijn, want de scènes zijn volledig afgewerkt. In de hoofding "First Look" bevat de film ook nog cross-promotionele trailers voor The Simpsons Movie en Eragon.



Disc twee is een feest voor X-Men-aficionado's. De eerste sectie met documentaires bevat drie substantiële werkstukken. Is de eerste documentaire, Brett Ratner's Production Diary (41 min.) nog wat aan de matte kant, en vooral gebaseerd op wat losse handycam-beelden van Ratner, dan is de 43 minuten durende X-Men: Evolution Of A Trilogy een uitgebreide en diepgaande documentaire over hoe het sluitstuk in het geheel past, en wat de essentie van de film is. Veel interviewfragmenten, stukjes uit deze en de twee vorige films en materiaal van achter de scènes wordt tot een uiterst genietbaar geheel gekneed. Ook enkele karakters die in de derde film niet meer meespelen, zoals senator Kelly en Nightcrawler, komen even terug in beeld. X-Men: The Excitement Continues (20 min.) is een iets beter gestoffeerde maar kortere documentaire over de derde film, waarin we zien welke richting de regisseur met zijn film uit wilde gaan, en vooral hoe de nieuwe personages, vooral dan Angel en Beast, een uitdaging vormden voor het productieteam. Stan Lee laat ook zijn neus nog even zien - net als in de film overigens - en we zien onder meer hoe onder meer de scène waarin Beast op het plafond een boekje zit te lezen letterlijk uit de strips is gelicht. De sectie featurettes begint met een Interactive Gallery, zeg maar een galerij met een overzicht van de personages aan beide zijden van het conflict en hun voorgeschiedenis. De fiches zijn vooral gebaseerd op de verschijning in de stripverhalen, maar worden telkens toch ook geïllustreerd met een aardig setje beelden uit de drie films. In de tekstballonnetjes van de strips zijn een hoop zaken aanklikbaar, waardoor er nog meer filmfragmenten, stukjes interview en diens meer verschijnen. In Anatomy Of A Scene: The Golden Gate Bridge (12 min.) zien we hoe de speciale effecten van Magneto's grootste stunt totnogtoe zijn verwezenlijkt. Previz animatics omvat twintig voorstudies van meestal spektakelrijke scènes, gedaan met rudimentaire CGI-animatie, samen ongeveer 25 minuten lang. Zeven Vignettes, samen 26 minuten lang, bevatten nog kortere bijdragen over de kleding, de stunts en het politieke engagement waar de X-Men in de film voor staan. Vervolgens krijgen we vier videodagboeken, samen 14 minuten, die eerder op internet terug te vinden waren. De Galleries bevatten enkele statieportretten van de hoofdrolspelers in hun X-Menkostuums, en nog een hoop conceptuele schetsen. Om af te sluiten krijgen we nog drie trailers te zien, waarvan één redelijk uitgebreide van tegen de zeven minuten. Op de eerste disc zijn er ook nog easter eggs terug te vinden.



CONCLUSIE
Niet iedereen zal het met deze conclusie eens zijn na het afhaken van Bryan Singer, maar X-Men 3 loste voor mij de beloften na meer dan een half jaar nagelbijten na het zien van de eerste trailer ruimschoots in. De 2-discversie is in navolging van zijn twee voorgangers weer een uitmuntend voorbeeld van waar het dvd-medium allemaal toe in staat is.