Als U op dit ogenblik nog niet op de hoogte bent van het feit dat de Nieuw-Zeelandse regisseur Peter Jackson een poging doet om de wereld te verbazen met zijn adaptatie van het wereldberoemde werk "The Lord Of The Rings", dan hebt U waarschijnlijk het laatste jaar doorgebracht op wetenschappelijke missie op Antarctica om het paringsgedrag van de pinguïns te bestureren, of toch zoiets. De eerste reacties van de critici zijn alvast erg lovend, en ook het grote publiek schijnt de weg naar Midden-Aarde gevonden te hebben. Als neveneffect proberen alle maatschappijen die op dit ogenblik nog iets in de lade hebben liggen dat ook maar in de verste verten een verband heeft met Tolkien, te profiteren om een graantje mee te pikken van het succes van de blockbuster. Zo werd onder meer door Warner recent nog de geanimeerde versie van Ralph Bakshi uit 1978, die maar half is afgeraakt wegens geldgebrek, op de markt gegooid.

Ons oog viel op deze bijzonder mooie regiovrije Engelstalige release van Eagle Vision, een mooi gestileerde documentaire over het leven en werk van de in 1895 in Bloemfontein, Zuid-Afrika geboren Tolkien. Om te beginnen is het misschien nuttig te weten dat deze documentaire niet het minste uitstaans heeft met de recente verfilming van Jackson, dit om alle misverstanden te voorkomen. De documentaire belicht de omstandigheden waarin de in 1973 overleden fantasy-grootmeester Tolkien zijn magnum opus heeft geschreven, daarbij uitvoerig uitwijdend over het feit dat hij een wees was, de onvoorwaardelijke liefde voor zijn jeugdvriendin en latere echtgenote Edith, zijn bekering van protestantisme tot katholicisme en zijn vriendschap met C.S. Lewis. Het geheel wordt aan elkaar gepraat door ene Robert Di Napoli. Wat onmiddellijk opvalt is dat de makers hun huiswerk grondig gemaakt hebben, en o.a. hebben kunnen putten uit unieke beeld-en geluidsopnamen, zoals Tolkien die voorleest uit eigen werk. Men heeft enkele experts in literatuur gevraagd om de betekenis van het werk van Tolkien te schetsen, waaronder naast de onvoorwaardelijke Tolkien-fans van de Tolkien Society zoals Ian Collier, enkele interessante bijdragen van een literatuurdocent aan de militaire academie, Aryk Nusbacher, en een literair criticus, Helen Kidd. Ook komen er enkele artiesten aan het woord die muziek hebben geschreven of schilderijen hebben gemaakt, geïnspireerd op Tolkiens visies, zoals Rick Wakeman van de formatie Yes. Het geheel wordt mooi opgesmukt met 3D-computeranimaties van Midden-Aarde, de door Tolkien geconcipieerde wereld, en een paar mime-toneeltjes, waarin de synopsis van Tokiens trilogie op een 20-tal minuten tijd wordt verteld. Er wordt uitvoerig geput uit het oeuvre van de gebroeders Hildebrandt, die eertijds bijna even beroemd als Tolkien zelf zijn geworden door hun magnifieke illustraties met scènes uit The Hobbit, The Lord Of The Rings en zelfs The Silmarillion. Een puntje van kritiek is echter wel dat sommige illustraties wel drie of vier keer de revue passeren, en een zeker punt van verzadiging bereiken, want er bestaan toch nog meer dan genoeg kunstwerken over Tolkiens wereld dan alleen dat van de Hildebrandts. Ook wordt er uitvoerig ingegaan op Tolkiens verleden als oorlogscorrespondent, en in hoeverre het boek een allegorie is op de Tweede Wereldoorlog; Tolkien is echter nooit in de val getrapt om bepaalde rassen van wezens uit Midden-Aarde te verbinden aan welbepaalde ethnieën, maar heeft eerder een verhaal willen vertellen van hoe een coalitie van erg verschillende wezens, waarvan bijvoorbeeld de Hobbits alles behalve oorlogszuchtig zijn, door samenwerking tot grotere daden in staat zijn dan de som van de individuele inspanningen.

Uniek aan deze release zijn twee zaken: ten eerste heeft men nog een paar oude filmpjes gevonden waarop Tolkien zelf - in een onverstaanbaar Oxfords koeterwaals, akkoord - aan het woord is. Dit is in die zin uitzonderlijk, dat Tolkien wars was van alle vormen van moderne technologie, het naar verluidt zelfs op zijn zenuwen kreeg van een bandopnemer, en de hoeveelheid gefilmd materiaal van Tolkien uiterst schaars is. Ironisch genoeg is het juist de vooruitgang in de technologie die de huidige verfilming en de daarmee gepaard gaande Tolkien-mania een zetje in de rug heeft gegeven. Ten tweede wordt aan de disc meegewerkt door twee van de kinderen van wijlen Tolkien, zijn zoon John jr. en zijn dochter Priscilla, wat ook uitzonderlijk is, omdat deze de media erg schuwen. Per slot van rekening heeft het succes van de boeken onder meer tot gevolg gehad dat de familie Tolkien in het holst van de nacht werd opgebeld door hen compleet onbekende Amerikaanse fans die nog nooit van tijdzones hadden gehoord, en ze op de duur zelfs zijn moeten verhuizen om aan alle media-aandacht te ontsnappen.

BEELD EN GELUID
Beeld en geluid bij deze release zijn okee maar uiteraard niets meer dan dat. Een 5.1-track of breedbeeld moet je op deze productie niet verwachten. De dialoog is overal helder verstaanbaar en het beeld zuiver, met de notoire uitzondering van de oude filmpjes van de onverstaanbaar murmelende Tolkien zelf, die eruit zien alsof ze net uit een vochtige kelder komen, maar we zijn ervan overtuigd dat dit niet de schuld van de makers is. De mime-spelen die het verhaal moeten illustreren bestaan wel uit redelijk vage beelden, maar ook dat is ongetwijfeld intentioneel. Het cijfer voor de beeldkwaliteit is dus voornamelijk geënt (excuseer de bijzonder flauwe woordspeling) op de stukjes toelichting door de Tolkien-experts.

EXTRA'S

Naast een klein anderhalf uur aan hoofddocumentaire was er op deze single layer-disc nog wel wat plaats voor een paar extra's, alhoewel deze ook weer niet zó talrijk zijn. Er is een fotogallerij met de tekeningen van de broers Hildebrandt, maar deze komen in hun piepkleine formaat niet tot hun recht. Enkele reproducties worden wel hernomen in het begeleidend boekje, maar wie deze in al hun finesse wil bekijken zal een Tolkien-kalender moeten kopen. Er staat een sectie interviews op met nog conversaties met literaire experts en kunstenaars, waarin specifieke vragen omtrent de relevantie van Tolkiens werk worden uitgediept, maar deze werden al gedeeltelijk in de hoofdfilm gebruikt, en hebben hier en daar een iets te grote overlappingsgraad. Er worden ook enkele artistieke fragmenten toegevoegd, onder andere van een Gaelische folkgroep die Mostly Autumn heet, beweren dat hun werk erg door Tolkien is geïnspireerd, maar waar we nog nooit van gehoord hadden. Relevanter is dan weer de inbreng van leden van enkele rockbands uit de jaren '60 en '70, zoals Uriah Heep en Yes. Van de toetsenist van Yes, Rick Wakeman, zit er bij de DVD bovendien nog een CD met door Tolkien geïnspireerd werk, maar wie de kleine lettertjes leest, merkt dat deze tracks al op andere CD's van Wakeman hebben gestaan onder een andere naam, zodat je je soms toch gaat afvragen hoeveel van deze bijdragen niet simpele gelegenheidsnummertjes zijn om mee op de kar te kunnen springen.

CONCLUSIE

Dit is een redelijk informatieve DVD met een goede beeld-en geluidskwaliteit die eerder een publiek zal aanspreken dat zich in het literaire aspect van Tolkiens werk wil verdiepen, eerder dan in de recente verfilming. De extra's zijn een beetje bij elkaar geschraapt, maar de echte Tolkien-fan zal dit document ongetwijfeld in huis willen hebben. De aanschafprijs is, als je wat uit je doppen kijkt, overigens meer dan redelijk. En bovendien is de afwerking van het geheel ontzettend mooi.