FILM
Joyeux Noël is gebaseerd op waargebeurde feiten uit de Eerste Wereldoorlog ergens in de loopgraven aan het westelijke front. Het is 1914 en de Grote Oorlog gaat z’n eerste winter in. Duitse, Franse en Schotse soldaten verschuilen zich achter aarden wallen en schrikdraad, op nauwelijks enkele meters van elkaar. Af en toe wordt er gechargeerd en maait de ene partij de andere meedogenloos weg. Dan volgt er een bombardement als wraakactie en vallen er opnieuw doden. De modderige greppels storten in, gewonde soldaten liggen langs de randen van de loopgraven en in het niemandsland stilletjes te sterven in de vrieskou en niemand die nog naar boven durft om hulp te bieden, ook niet als het zachte kreunen en de smeekbeden om hulp nog uren doorgaan.

Aan de Duitse kant leren we Nikolaus Sprink (Benno Fürmann) kennen, een tenor die het Operahaus geruild heeft voor een plaatje aan het front, erg tegen de zin van zijn Deens verloofde en operazangeres Anna Sorensen (Diane Krüger), die er alles aan doet om de kersttijd met haar geliefde door te brengen, en eigenlijk ook tegen de zin van zijn directe overste die het niet begrepen heeft op kunstenaars met een wapen. Aan de overkant heeft de Franse luitenant Audebert (Guillaume Canet) een gesprek met zijn vader, generaal Audebert (Bernard Le Coq), over zijn toekomst. De jonge luitenant vertelt het zijn vader niet, maar hij is een beetje het noorden kwijt omdat hij sinds september niets meer gehoord heeft van zijn jonge zwangere echtgenote. Die is ondertussen bevallen, maar Audebert weet niet of hij vader is geworden van een zoon of een dochter, want de postdienstverbinding met het Franse achterland is afgesneden door de vijandelijke Duitse troepen. Van op de flank krijgen de Fransen steun van een Schotse divisie. Jonathan (Steven Robertson) heeft zichzelf en zijn jongere broer William (Robin Laing) vrijwillig opgegeven voor de dienst, zodat we ook eens wat meemaken, zoals hij beweerde tegen de dorpspastoor, ondertussen de hospik van hun compagnie. William is tijdens de recente schermutselingen in niemandsland door een vijandelijke kogel getroffen en kort nadien gestorven. Z'n broer stuurt een briefje naar huis met de mededeling dat het hun allebei goed gaat en dat ze genoten hebben van het lekkere brood dat hun moeder heeft gebakken.

Aan de Duitse kant van de frontlijn worden massaal kleine kerstboompjes uitgedeeld om het leed in de loopgraven te milderen. In Berlijn gebruikt Anna Sorensen haar invloed om met kerstmis aan het westelijke front voor de officieren te zingen, terwijl het haar feitelijk alleen om een paar uurtjes met Nikolaus Sprink te doen is. Wanneer de Deens aan het westelijke front arriveert, is de hogere militaire staf niet echt opgetogen, maar een vrijgeleide van de hoogste autoriteiten in Berlijn doet uiteraard wonderen: Anna Soerensen mag op kerstavond voor de militairen zingen en de nacht met Sprink doorbrengen. Sprink heeft het evenwel niet zo begrepen en vindt dat hij de kerstnacht bij z’n vrienden in de loopgraven behoort door te brengen. Anna is even uit haar lood geslagen, maart besluit hem te vergezellen.

Aan de frontlijn is het ondertussen rustig. Aan beide zijden proberen de manschappen er het beste van te maken. Aan de Duitse kant arriveert Sprink die zijn kameraden op een 'Stille Nacht, Heilige Nacht' trakteert. Aan de overkant wordt het stil. De Schotten zijn de eersten die reageren: met hun doedelzakken. Bij de Fransen is er twijfel, uiteindelijk zijn de mannen tien meter of minder verderop aartsvijanden. De Duitsers zetten hun verlichte kerstbomen op de rand van de loopgraven. Even later wandelt Sprink door het niemandsland met een kerstboom in de hand, eerst een beetje onzeker en benauwd, dan met overtuiging en overgave. Het is historisch allemaal waar: na wat gegniffel aan Franse en Schotse kant kruipen de soldaten uit hun loopgraven en wandelen naar elkaar toe. Een beetje hulpeloos en ongemakkelijk staan ze elkaar te taxeren, dan komt er eentje naar voren en biedt een Duitser z'n fles wijn aan. Nog even later gaan de schnaps en de whisky van hand tot hand. Mannen wensen elkaar een prettig kerstfeest, wisselen chocolade en sigaretten uit, tonen foto's van hun vrouw en kinderen en proberen met handen en voeten een gesprek te voeren met mannen die op hen lijken. Officieren van de drie eenheden geven elkaar de hand en spreken een staakt-het-vuren af voor 24 uur. Ondertussen zit Jonathan te mokken. Hij doet niet mee, hij verbroedert niet met een vijand die nog maar een paar uur geleden zijn broer heeft vermoord.

Om klokslag twaalf uur celebreert de Schotse priester een mis voor alle soldaten en hun oversten. Anna en Nikolaus zingen het Adeste Fideles van W.A.Mozart. De nacht is zwanger van melancholie en heimwee. De dag nadien worden de lijken uit het niemandsland weggehaald en begraven. Duitsers helpen Fransen, Schotten helpen Duitsers. Spionnen van beide kampen hebben ondertussen niet stilgezeten en de posities van de zware artillerie in kaart gebracht. De Duitse bevelhebber Horstmayer (Daniel Brühl) brengt Fransen en Schotten op kerstdag op de hoogte van een Duitse artillerieaanval in de vooravond. Hij nodigt de officieren en de manschappen uit om in zijn loopgraven beschutting te zoeken. Een paar uur nadien zoeken Duitse soldaten dekking langs de andere kant van de frontlijn voor het Frans artillerievuur dat als wraakactie geldt. Dan wordt er afscheid genomen, soldaten van beide kanten van de vuurlinie wensen elkaar het beste toe en trekken zich terug in hun eigen loopgraven.

Wanneer het bericht over de verbroedering de hogere militaire leiding ter ore komt, worden officieren en manschappen gesanctioneerd: de eenheden worden ontbonden en de soldaten naar nieuw oorlogsgebied gestuurd om er te sterven, zowel aan de ene als aan de andere kant. Generaal Audebert leest zijn zoon de levieten en spreekt over hoogverraad, maar luitenant Audebert blijft kalm onder de dreigende woorden van zijn vader, die sinds een paar maanden grootvader blijkt te zijn, een nieuwtje waarvoor Horstmayer via zijn contacten in het Franse achterland heeft gezorgd. De Schotse priester krijgt een bolwassing van zijn bisschop en wordt naar huis gestuurd: een misviering voor vijandelijke troepen, het is not done.

Regisseur Christian Carion kiest voor zijn vertelling over de Eerste Wereldoorlog een zeer aparte invalshoek: niet de oorlogshandelingen staan centraal, noch de barbaarse tweegevechten met de bajonet op de loop van het geweer, maar een voor de geschiedenis nauwelijks interessante anekdote over hoop en broederlijkheid in zeer barre omstandigheden, in de winter van 1914. De oorlog was op dat moment nog geen jaar oud, maar de tol aan menselijk leed was al bijzonder hoog. Regelmatig verlieten de soldaten hun loopgraven om de vijand – die nauwelijks buiten gehoorafstand in gelijkaardige slechte omstandigheden probeerde te overleven - te lijf te gaan. Daarbij vielen aan beide zijden grote aantallen slachtoffers en zwaar gewonden. Bovenop kwamen de artilleriebombardementen en de gasaanvallen, want W.O.I was vooral ook de oorlog waarin mosterdgas voor het eerst op grote schaal is ingezet, een sterk prikkelend product dat bij aanraking met de huid of de longen blaren veroorzaakt waardoor de vijand uitgeschakeld wordt. Vooral de mostergasaanvallen in en rond Ieper zijn berucht gebleven, vandaar de bijnaam Yperiet. Carion toont de verwoestende kracht van een stellingenoorlog alleen in het prille begin van de film. Daarna verlegt hij de aandacht naar de mannen die in de kerstnachtanekdote een belangrijke rol hebben gespeeld en deelnemen aan wat door hun oversten voor onmogelijk wordt gehouden: een verbroedering op het slagveld. De regisseur kiest met andere woorden voor een bijna puur menselijke aanpak zonder de doelstellingen van de verschillende partijen uit het oog te verliezen: de vijand tot de laatste man uitmoorden en de oorlog winnen. Met flash Backs introduceert hij de kijker tot de voorgeschiedenis van zijn personages en de reden waarom ze ondanks hun atypische kenmerken toch in de Grote Oorlog verzeild raken: vaderlandsliefde, zucht naar avontuur, plichtsbesef, ambitie. Voor de meesten is de confrontatie met de werkelijkheid aan het front evenwel een domper op het aanvankelijke enthousiasme: de opmars is gestuit, het uitzicht op een snelle overwinning louter illusie, het dagelijkse leven een bittere strijd tegen de kou, de modder en de vijandelijke kogels. De meeste soldaten, zijn jongens van gewone komaf, slecht opgeleid en nauwelijks opgewassen tegen de moeilijkheden waarmee ze worden geconfronteerd en in elk geval bitter weinig geïnteresseerd is een oorlog die de hunne niet is. Tijdens de verbroedering merken ze hoe er achter de propaganda tegen de vijand mannen en jongens schuilgaan die hun eigen broers en zonen konden zijn, afkomstig uit een vergelijkbaar milieu en met een vergelijkbare opleiding en mentaliteit. Zelfs de officieren zijn aangedaan door de makkelijke manier waarop ze met elkaar kunnen praten. Carion brengt het met eenvoudige middelen in kleine en korte taferelen in beeld, zonder zich te verliezen in overdreven sentimentaliteit, op één fragment na: de scène waarin Sprink zingend en met een kerstboom in de hand in de richting van de vijand loopt, is net iets te dik aangezet en een té duidelijk aanval op de emoties van de toeschouwer. Voor de rest blijft het allemaal binnen aanvaardbare grenzen en wordt Joyeux Noël een warm pleidooi tegen alle oorlogsgeweld.

Christian Carion laat de soldaten hun eigen taal spreken, de officieren converseren in het Engels en het Frans met elkaar, een zeer ongewone manier van doen, maar een procédé dat de echtheid en de geloofwaardigheid van de film ten goede komt. De acteerprestaties zijn van een goede kwaliteit. Daniel Brühl voelt zich misschien niet helemaal op zijn gemak in een officierskostuum en zijn bevelen klinken ook net iets te zacht voor een Duitser, maar zijn verschijning is op z'n minst oogstrelend en zorgt altijd voor een goed gevoel. Diane Krüger, Benno Fürmann en Guillaume Canet zetten zeer sterke vertolkingen neer, waardoor deze productie ruim boven het gemiddelde uit wordt getild. De muziek is van de hand van Philippe Rombi, de man achter de soundtracks van Swimming Pool(2003), Comme Une Image (2005) en Sous Le Sable (2000).

BEELD EN GELUID
Joyeux Noel moet het overwegend met grauwe kleuren stellen: zwart, grijsblauw en vuile bruine tinten met wit voor de sneeuw. Alleen de lichtpijlen zorgen voor wat gele tonen. De scènes spelen zich overwegend 's nachts af of bij slecht weer en dus is er van frisse kleuren nauwelijks sprake. Die reserveert Carion voor de flash backs, scènes die niets met de oorlog van doen hebben, en voor de salons van de hogere militaire leiding, waar golven van alle soorten warme kleuren de boventoon voeren. De gebruikt master is netjes naar dvd getransfereerd waardoor er geen sprake is van beschadigingen, digitale ongerechtigheden, etc. De vertaling is in orde, zij het dat de blokjes heel af en toe iets te lang zijn waardoor een deel van het laatste woord van een zin wegvalt. Maar het is een kleine onnauwkeurigheid waarmee we kunnen leven. Het geluid staat in 5.1 en DTS en dat komt van pas in de scènes waar geweerschoten, lichtkogels en ontploffende granaten voor effect behoren te zorgen. De stemmen zijn mooi over het midden verdeeld en klinken natuurlijk en duidelijk. De DTS-track zorgt voor een iets ruimer effect voor bezitters van een goed home cinemasysteem.

EXTRA'S
Als supplementen krijgt u een Commentaar van Christian Carion & Christophe Rossignon, regisseur en producer, de Originele Bioscooptrailer en een Fotogalerij.

CONCLUSIE
Joyeux Noël is een atypische oorlogsfilm waarin regisseur Christian Carion de menselijke kant van een oorlog in beeld brengt zonder drammerig of te nadrukkelijk te worden. De haast onvoorstelbare verbroedering tussen vijandige troepen die mekaar dag en nacht naar het leven staan in één van de meest uitzichtloze conflicten van de Eerste Wereldoorlog, werkt hij op een geloofwaardige en innemende manier uit in een pakkende en ontroerende film met sterke acteerprestaties.