FILM
De vijf zusjes Bennet bereiken het grote scherm grotendeels met hun charme intact, ook al is Pride and Prejudice niet de luchtige triomf die hij had kunnen zijn. Jane Austens beroemde boek, dat de basis vormt voor de prent, geniet groot respect in literaire kringen voor het haast naïeve realisme waarmee de zoektocht naar een man voor de Bennetzusjes anno 1810 uit de doeken gedaan wordt. Net dat speelse karakter komt er niet uit in de Hollywoodversie, die op zijn best is wanneer de personages door de prachtige, Oscarwinnende sets kunnen wandelen, maar tekortschiet telkens de machinaties van de plot een vleugje milde zelfrelativering vereisen.

Dat de frivoliteit vaak vervangen wordt door melodramatisch kostuumdrama heeft diverse redenen. Zo vormde niet Austens boek zelf het onderwerp van de filmadaptatie, maar een theaterbewerking ervan, die de subtiliteiten van de roman niet allemaal integreert in het verhaal. Ook moet de keuze van Aldous Huxley als scenarist in vraag gesteld worden. De schrijver van het cynische, zakelijke Brave New World lijkt op voorhand immers al een rare combinatie met Austens luchtigere, komische stijl. En inderdaad: een gebrek aan humor plaagt Pride and Prejudice gedurende lange periodes. Natuurlijk is ook de Hollywoodcultuur van 1940 aansprakelijk voor het ontbreken van een coherente, waarachtige toon en sfeer. Kostuumdrama werd immers steevast in een welbepaald hokje gedrongen, als een genre waarin weinig variatie mogelijk was en de pracht van decor en kostuums de bovenhand haalden op plot en karakter.



De vergelijking met de meest recente adaptatie van Pride and Prejudice, met Keira Knightley in de rol van de eigenzinnige jonge Elizabeth ‘Lizzy’ Bennet, maakt meteen duidelijk hoe Austens verhaal behoefte heeft aan ademruimte, persoonlijke interpretatie en referentiepunten naar het moderne leven. De versie uit 2005 beseft dat, en levert daardoor een echte crowdpleaser af, de adaptatie uit 1940 zit vastgeroest in 19de-eeuwse spinnenwebben en kan dus nooit de harten van de kijker in vervoering brengen. Niettemin heeft de prent zijn goede momenten: een uitstekend voorbeeld van hoe Jane Austens bronmateriaal zelfs een middelmatige adaptatie moeiteloos overleeft. Eenmaal een warrig middensegment gepasseerd is, en typische thema’s als eer, trouw en vooroordelen meer in de diepte behandeld worden, leeft de film zelfs op, en valt er – binnen de beperkingen van het genre – best te genieten van de belevenissen van de Bennetfamilie.

Als Lizzy moet actrice Greer Garson een aantal obstakels overwinnen voor je haar als protagoniste van de prent aanvaardt. In de eerste plaats is er haar leeftijd: Garson was 35 ten tijde van de opnames, wat maar liefst 15 jaar ouder is dan het personage dat door Austen beschreven wordt in haar roman. Ook is Garson acteerstijl allesbehalve frivool: ze is een goede vertolkster, maar met een inherente houterigheid, die ingaat tegen alles waar Lizzy Bennet voor staat. Toch groeit haar performance naarmate de film vordert, en in het laatste kwartier herken je zelfs karaktermomenten die zo uit het boek konden komen. Een andere houten klaas in het acteervak, Laurence Olivier, verrast met een Darcy die vakkundig de dunne lijn bewandelt tussen arrogantie en charme. Het personage is notoir moeilijk om juist en genuanceerd neer te zetten – zoals Matthew Macfayden in de 2005-versie mocht ervaren – maar Olivier lapt het hem, in een rol die een grote stap voorwaarts betekent t.o.v. zijn ongeïnspireerde, te dramatische interpretaties uit Rebecca (ook 1940) en Wuthering Heights (1939). In de bijrollen zijn de Bennetzusjes behoorlijk goed gecast, met een eervolle vermelding voor Maureen O’Sullivan, wiens Jane – what’s in a name – sprankelt op het scherm. Edna May Oliver is bovendien een verrukkelijk venijnige Lady de Bourgh, en Edmund Gwenn is de ideale zorgzame vader Bennet.

Dat Pride and Prejudice een van de beste boeken aller tijden is, zullen weinigen betwisten. Helaas maakt dit een vertaling naar het witte doek des te beangstigender, iets wat de adaptatie uit 1940 aan den lijve mag ondervinden. Dat de film ondanks enkele vreemde castingkeuzes, een overdreven aandacht voor setdesign en kostuums, en een te zakelijke regie van Robert Z. Leonard overeind blijft, mag op het conto geschreven worden van Jane Austen, wiens roman zo ingenieus en frivool is, dat eender welke adaptatie sowieso een degelijk niveau haalt, net zoals dat bij bijvoorbeeld Dickensverfilmingen het geval is. Voor liefhebbers van kostuumdrama en Austenfanatici durf ik deze Pride and Prejudice dan ook ten zeerste aanbevelen, hoewel de modale filmliefhebber er misschien beter aan de doet de BBC-reeks uit de jaren negentig en vooral de Keira Knightleyversie in zijn dvd-speler te steken.



BEELD EN GELUID
Een redelijk goede kopij werd uit de MGM-archieven opgevist, en dus oogt Pride and Prejudice zeer behoorlijk op dvd voor een film die de pensioengerechtigde leeftijd bereikt heeft. Brandpuntjes en krassen duiken weliswaar op bij de overgangen tussen de bobijnen, en ook de scherpte en het contrast zijn niet altijd optimaal, maar dat draagt net bij tot de charme van zo’n oude film. De geluidstrack – in origineel monoformaat – bevat geen opvallende defecten en brengt de dialogen steeds goed verstaanbaar naar voren.

EXTRA’S
De korte film die ditmaal in de bonussectie wordt vertoond, is Eyes of the Navy (20 min.), een verheerlijking van het pilotenleven in de Amerikaanse strijdmacht, die in 1940 een Oscar won als beste kortfilm. In MGM-cartoon The Fishing Bear (8 min.) tracht Barney de Beer dan weer een vis aan zijn haak te slaan, maar hij wordt gedwarsboomd door een eend met de speelsheid van een hond. Ten slotte bevat de dvd een Trailer (3 min.) voor Pride and Prejudcie, waarvan de geluidstrack echter niet optimaal is.

CONCLUSIE
Pride and Prejudice is zeker niet de beste verfilming van Jane Austens prachtige boek, maar de prent betert zienderogen in de laatste helft, zodat je alsnog met een goed gevoel achterblijft. De statige, melodramatische sfeer van een typisch Hollywoodvehikel anno 1940 zal echter niet iedereen plezieren. Beeld en geluid zijn van een zeer degelijke kwaliteit, en de bonussectie wordt opgefleurd door een aantal korte films en een trailer.