ACHTERGROND
Vraag: Wat is het nut om een dvd te kopen waar alleen maar kortfilmpjes op staan die meestal op andere releases al terug te vinden zijn? Ik neem de uitdaging aan en ga proberen daar op te antwoorden.

Het kan pretentieus klinken, maar een mens krijgt niet elke dag de kans om een stukje filmgeschiedenis in huis te halen. Het verhaal van het overleven van Pixar is zo'n onwaarschijnlijk succesverhaaltje waarbij men achteraf makkelijk kan stellen dat de hele zaak compleet overdreven bewierokend is, maar de aanstekelijke combinatie van artistiek talent en het voortdurend bijgeschoold wetenschappelijk inzicht over computeranimatie heeft gezorgd voor één van de grootste succesverhalen van een kleine en onafhankelijke filmstudio in de laatste tientallen jaren. Pixar was oorspronkelijk opgericht als een schilferbedrijfje van de gelijknamige moederholding die zich voornamelijk bezig hield met het verkopen van hardware. Om de kopers, vooral wetenschappers en medici met interesse in wetenschappelijke beeldvorming, te charmeren, lanceerde de afdeling als promotiestunt een paar korte animatiefilms, die eigenlijk in de eerste plaats diende om de concurrentie op de computeranimatie-vakbeurs te overtroeven. Het dochterbedrijf kwam fel onder vuur te liggen omdat het alleen maar geld spendeerde en nooit wat opbracht, maar de aanstekelijke humoristische filmpjes werkten zodanig goed op de funny bones dat de verkoopcijfers er gunstig door beïnvloed werden, en animator John Lasseter en zijn medewerkers, bollebozen met een doctoraat in informatica, mochten voortdoen aan hun liefhebberij. Alhoewel naar hedendaagse maatstaven The Adventures Of Andre & Wally B alleen nog kan afgeschilderd worden als ondermaats prutswerk, zorgde het in 1984 voor schookgolven. De tweede film, Luxo Jr. betekende mogelijk nog een grotere doorbraak en een benchmark voor alle toekomstige filmpjes waarin lichtinval en schaduwintensiteit een rol zouden spelen.



Pixar kwam intussen in handen van Steve Jobs, CEO bij Apple, die het nut van een op het eerste zicht economisch ondermaats presterend spin-off bedrijfje wel zag zitten, al was het maar omdat in het zog ervan de technologie altijd vernieuwender en veeleisender zou worden, en de filmpjes als dusdanig als een toetssteen zouden kunnen fungeren. En alhoewel de manier waarop een eenwieler in Red's Dream zodanig goed werd geanimeerd dat het lijkt alsof een fietszadel een gelaatsuitdrukking heeft, en het filmpje zonder meer oscarwaardig was, zou het nog tot Tin Toy duren vooraleer ook de artistieke erkenning zou volgen.



Tin Toy, met als onderwerp levend speelgoed, zou de onmiddellijke inspiratiebron worden voor Pixar's eerste avondvullende animatiefilm, Toy Story, maar tegelijkertijd zou Pixar het pad van de kortfilm nooit meer verlaten. De kunstvorm is voor Pixar namelijk een perfect medium om de nieuwste technieken in uit te testen die dan weer in hun main features gebruikt kunnen worden, maar vooraleer Toy Story in de zalen kwam, waren de kunstige kortfilmpjes al zodanig uitgegroeid tot het visitekaartje van Pixar dat het quasi onmogelijk zou worden om hier niets meer mee te doen. Vanaf hun eerste lange animatiefilm heeft Pixar een oude traditie bovendien in ere hersteld: waar vroeger voor een traditionele animatiefilm altijd vooraf werd gegaan door één of meerdere cartoons genre Tom & Jerry of Looney Tunes levert Pixar traditioneel vóór elke lange film een korte ludieke cartoon af, een principe dat andere animatiestudio's als Blue Sky schaamteloos na-aapt. Vóór A Bug's Life maakten we zo kennis met Geri, een oude van dagen die schaak speelt tegen zichzelf, en die in Toy Story 2 nog een gastrol zou krijgen. Vooraleer de geweldenaars van The Incredibles de wereld nog maar eens redden, zou een Jackalope - een konijn met een gewei - ons nog wat levenslessen meegeven. Nog voor de hilariteit in de keuken Ratatouille-gewijs losbarst zijn we getuige hoe een alien glorieus buist voor zijn vliegexamen in Lifted. En - veruit de leukste van allemaal, in het bij Monsters Inc. horende For The Birds zien we een bende pestvogeltjes hun verdiende loon krijgen.



Terwijl deze mooie traditie nog steeds wordt voortgezet, is Pixar ook begonnen met "na-filmpjes" te maken, originele shorts met de hoofdpersonages uit de hoofdfilm die nog eens een bisnummer geven, voornamelijk ten behoeve van de dvd-release. Mater uit Cars, Jack-Jack uit The Incredibles, Mike en Sulley uit Monsters, ze maken allemaal nog eens een speciale rentree. Ook hier weer heeft Pixar de concurrentie geïnspireerd, want er gaat geen Shrek voorbij of hij moet een karaoke-party in gang getrokken hebben... In totaal staan op deze dvd 13 filmpjes verzameld, bijna allemaal in originele versie. Bijna, want er zat één steen des aanstoots tussen, en dat was Knick Knack. De welgeproportioneerde Miss Miami Beach en de al even vooruitstrevende zeemeermin moesten langs de digitale chirurg passeren voor een borstverkleining, op dezelfde manier waarop zijn priapisme werd aangepakt in The Little Mermaid. Het is vooral opvallend dat er tussen elke 2 filmpjes 1 of 2 jaar tijdsverschil zit, men op zéér korte tijd de geschiedenis van de computeranimatie-film te zien krijgt aan de hand van de zowat meest voor de hand liggende praktijkvoorbeelden.



Inhoudelijk zijn niet alle filmpjes even leuk: Jack Jack Attack staat niet los genoeg van de hoofdfilm, waardoor het eerder op een deleted scene lijkt, Andre en Wally hebben niet eens een scenario van betekenis, en ook Mater And The Ghost Light is maar een excuus om alle figuurtjes uit Cars nog eens de revue te laten passeren. Daartegenover staat dat one shots zoals One Man Band, Geri's Game, For The Birds en Boundin' op zichzelf staande kunstwerkjes zijn die genoeg merites hebben dan gewoon als waterdrager van een langere film te moeten sieren. Wat betekent dat we toch een ander criterium zullen moeten toepassen om een dergelijk gevarieerd assortiment aan films te kunnen geuren. Het cijfer heeft dan ook meer betrekking op de historische relevantie. Op technisch vlak is élk van de films een pareltje, maar het is vooral de bezieling waarmee ze voorwerpen, zoals een bureaulamp of een eenwieler leven in kunnen blazen, die - en dan geloven we de verklaringen uit de making of-documentaires - het publiek op computerbeurzen spontaan doet applaudisseren. Maar vooral: het gratuite, ongedwongene van deze films maakt de charme eens zo groot. Niemand heeft Pixar ooit verplicht om met deze arbeidsintensieve en amper het zout op de patatten toverende kunstvorm bezig te zijn. Toch doen ze het, en doen ze het goed, daar bij Pixar. En waarom? "Omdat we het graag doen". Laat dat nu net het enige goeie antwoord zijn!



FILMPJES
The Adventures Of Andre & Wally B.
Een clownachtig wezentje heeft een ontmoeting met een steekgrage bij.

Luxo jr.
Een bureaulamp kijkt toe hoe zijn kleintje op een bal staat te springen.

Red's Dream
In de koopjeshoek van een fietsenwinkel staat een gedelapideerde eenwieler die droomt van een circuscarrière.

Tin Toy
Een tinnen muzikantje probeert uit de klauwen te blijven van een alles onderzeverende baby met een drang tot vernielzucht.

Knick Knack
Tussen een hoop souvenirtjes en snuisterijtjes staat een sneeuwbol met een sneeuwmannetje in. Die zou graag zijn bol verlaten om met de meisjes te gaan feesten, maar zelfs met een lasbrander en TNT geraakt hij zijn bol niet uit.

Geri's Game
Een oude van dagen speelt een spelletje schaak tegen zichzelf met wel een heel bijzondere inzet...

For The Birds
Een stelletje rare vogeltjes op een telefoondraad krijgt het gezelschap van een groot en dom exemplaar dat het evenwicht op de draad danig komt verstoren.

Mike's New Car
Mike (Billy Crystal) uit Monsters Inc. heeft een nieuwe auto gekocht waar hij tegen Sulley (John Goodman) mee tracht te pochen, maar hij weet alle technische snufjes niet zitten.

Boundin'
Een schaapje in de Amerikaanse woestijn beleeft elk jaar opnieuw een frustratie als het scheerseizoen eraan komt en hij getransformeerd wordt tot een roze griezel.

Jack-Jack Attack
In deze verwijderde scène uit The Incredibles zien we hoe baby Jack-Jack het leven van de babysitter zuur maakt.

One Man Band
Twee eenmansorkestjes staan zich uit te sloven om de gunst van een jong meisje. Het meisje heeft echter maar één geldstuk bij.

Mater And The Ghost Light
Mater uit Cars probeert eerst zijn vrienden schrik aan te jagen maar heeft daarna een spookachtige nachtelijke ontmoeting.

Lifted
Een buitenaardse bestuurder van een UFO buist feestelijk op zijn rij-examen, pardon, vliegexamen, op het onderdeel "manoeuvers: buitenaardse ontvoeringen"



BEELD EN GELUID
Computeranimatie wordt geacht perfect te zijn. Dat is het ook, zij het dat we moeten opmerken dat de filmpjes uiteraard wisselend qua kwaliteit zijn naarmate de ouderdom verstrijkt. Zo klinkt het syntehsizerdeuntje op de aftiteling van The Adventures Of Andre And Wally B vals (we hebben er geen ander woord voor), en is de animatie - bewust - minder scherp afgelijnd. Voor Luxo Jr. hebben de makers - de valsspelers - expres de achtergronden weggelaten om sneller renderen mogelijk te maken. Evolueren we dan verder in de tijd tot Geri's Game en al wat daarna komt, dan is de beeldkwaliteit perfect. En om even het andere uiterste onder de loep te nemen: Lifted ziet er schitterend uit, met ongekend detail in de emoties van de personages, een soort van dynamische slapstick-humor waarbij de mensen toch voldoende anatomisch correct zijn om toch wel écht pijn te hebben als ze vallen... Alle geluidstracks zijn opgewaardeerd naar 5.1, en voor sommige shorts is dat een welkome vooruitgang. Bovendien zijn ze ditmaal allemaal in de Engelse versie te beluisteren mét Nederlandse ondertitels (indien nodig), wat bijvoorbeeld Boundin' een stuk genietbaarder maakt. De beeldverhouding is ook wisselend: Andre And Wally was uiteraard nog fullscreen, de recentere uitgaven zijn 1.85:1 of 2.35:1, allemaal anamorfisch.



EXTRA'S
Bijna al de filmpjes, met notoire uitzondering Jack-Jack Attack zijn voorzien van een commentaartrack die voor de liefhebbers van het genre deze aankoop nog eens ééns zo verhelderend maakt. Daarnaast vinden we een viertal fimpjes terug waarin de animatie van Luxo Jr. hergebruikt wordt ten bate van het educatieve televisieprogramma Sesamstraat, om kinderen begrippen zoals boven en onder, of voor en achter, aan te leren. De meest in het oog springende extra is een 22 minuten durende voortreffelijke documentaire "The Pixar Shorts: Short History" waarin de geschiedenis van de Pixar-kortfilms uit de doeken wordt gedaan, zij het met de nodige lofbetuigingen, maar het is in dit geval dan ook extreem moeilijk om dit de deelnemers aan deze featurette te laten doen zonder de nodige pluimen uit te laten delen aan de verdienstelijke collega's. Het aanzien dat Pixar nu heeft is er zeker niet altijd geweest, en de "overlevenden" die diverse keren door het oog van de storm zijn gekropen, verdienen de hen toegezwaaide lofbetuigingen. De dvd opent overigens met een onstuitbare reeks trailers.

CONCLUSIE
Elke liefhebber van korte animatiefilms moet The Pixar Shortfilms Collection in huis hebben, want er is denk ik geen enkele release verkrijgbaar die de historiek va CGI zo mooi uit de doeken doet, en een zodanig rijke en complete verzameling voorbeelden kan presenteren. De speelduur is met 53 minuten, waarvan telkens minstens een minuut of zo aftiteling, wat aan de korte kant. Desalniettemin is dit een essentieel stuk filmpatrimonium.