FILM
Film noir wordt niet gedefinieerd door rokerige kantoortjes in duistere steden, door gekwelde privé-detectives of blonde stoten met een verborgen agenda. Nee, film noir kan stilistisch en thematisch van alles en nog wat zijn, zolang er maar één constante aanwezig is: een zwarte ziel. Dat bewijst bijvoorbeeld Thieves’ Highway, een intrigerende B-film uit 1949 die nota bene opent met het beeld van een gezapig vorderende hooiwagen in ruraal Amerika waar Nick Garcos thuiskomt na een verblijf bij de krijgsmacht in de Pacific tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het duurt niet lang voordat de eerste barsten in het gemoedelijke tafereel zichtbaar worden. Tijdens zijn afwezigheid verloor Nicks vader immers het gevoel in beide benen, het gevolg van een vrachtwagencrash die al dan niet in scène werd gezet door een corrupte fruitinkoper in San Francisco. Nicks wraakgevoelens brengen hem ertoe zelf met een lading verse appels naar de westkust te rijden om daar de confrontatie met de superslechte Mike Figlia aan te gaan. Hiertoe zet hij alles op het spel: zijn reputatie, zijn gezondheid, zijn nakende huwelijk en zelfs zijn leven.

Thieves’ Highway draagt het feit dat de film een B-productie is niet als een last maar als een trots ereteken. De prent verspilt geen tijd met lange expositie of diepgravende karakterstudie, maar vertelt een verhaal vol pathos met een verademende rechtlijnigheid. De moraal van het verhaal – hoe goede bedoelingen gemakkelijk gecorrumpeerd worden – wordt er bovendien overvloedig en weinig subtiel ingehamerd, terwijl de plot vaak niet meer om het lijf heeft dan een veredelde pulproman. Zelden is in een film zo nonchalant omgesprongen met thematiek en personages, zelden oogden en klonken beelden en dialogen zo evident of overbodig. Juist daarin schuilt echter de grote kracht van Thieves’ Highway: de film is als een wurgslang die zich langzaam en onopvallend om je heen kronkelt en wat eerst niet meer is dan een onopvallende tinteling wordt gradueel omgezet in een verstikkende greep.



De basis hiervoor ligt in het scenario van A. I. Bezzerides die zijn eigen roman Thieves’ Market vooral structureel intelligent bewerkte tot een ongewoon maar verrassend efficiënt script. Hoewel de personages idealistisch en stereotiep geschetst zijn, straalt door hun simpliciteit een realisme dat hen voor de kijker meteen herkenbaar maakt en empathie ontlokt. Maar toch moet het merendeel van de lof aan regisseur Jules Dassin gericht worden. De cineast – 96 jaar inmiddels en vader van de betreurde Franse chansonnier Joe Dassin – die doorheen zijn carrière zou specialiseren in luchtige oplichtersfilms, beïnvloedt meesterlijk de kijker. Wanneer hij tijdens een lange nachtelijke tocht dubbeldruk gebruikt om slaperigheid van de chauffeur te suggereren, krijg je nooit het gevoel dat hij zijn kunde showt. Integendeel: iedere beslissing die hij neemt schijnt ingegeven te zijn door een groot respect voor de personages i.p.v. gemakkelijke, publieksvriendelijke trucjes. Dassin observeert met de camera en geeft haast onopvallend en slechts zeer sporadisch persoonlijke opinies via zijn kadrages. Het is een aanpak die niet zozeer het verhaal of de personages dient maar de moraal die er op deze wijze allesbehalve subtiel maar verrassend onmoralistisch ingelepeld wordt.

Een ander opvallend kenmerk van Thieves’ Highway dat men ook kan koppelen aan de schijnbaar afstandelijke regie, is de verregaande passiviteit van de karakters. Nick Garcos rijdt zijn truck met appels weliswaar eigenhandig naar San Francisco en confronteert daar de snoodaard die zijn vader verlamde, maar doet dat zo naïef dat je nooit het gevoel krijgt dat hij een held is. Idem dito voor fruitmarktsnolletje Rica die enerzijds open kaart speelt tegenover Nick maar ook eerder door het initiatief gemanipuleerd wordt dan vice versa. Het duurt eveneens bijzonder lang eer de antagonist zijn ware gelaat toont en bijna tot de laatste vijf minuten eer het wraakmotief tot volle bloei komt. Thieves’ Highway is dan ook vooral een opbouw van anticipatie, die het meest tastbaar tot uiting komt in een subplot over een truckchauffeur die zeer traag richting San Francisco bolt, een verhaallijn die een uur lang geen bestemming lijkt te hebben tot een brute, onaangekondigde, plotse climax de meest emotionele sequentie van de ganse film produceert. De acteurs zijn in hetzelfde bedje ziek als het script en de regie. Allen dragen het hart op de tong, volgen een ogenschijnlijk voorspelbaar pad en laten weinig ruimte voor interpretatie. ‘In your face’ zouden ze in Amerika zeggen. Doeltreffend en volledig passend in het plaatje dat Dassin voor ogen heeft, zou ik daar nog aan toevoegen.

Thieves’ Highway is een film die je in één zin zou moeten kunnen samenvatten, maar hoe hard je ook probeert, daar zal je niet in slagen. De oppervlakkige simpliciteit transformeert in de loop van de prent immers tot een complexe studie van moraliteit, wraak en liefde. Wanneer je de afzonderlijke scènes bekijkt, zou je onmogelijk vermoeden dat dit een beklijvende, atypische, engagerende film noir is, maar na een volledige visie moet je concluderen dat je de prent niet uit je hoofd kan zetten en dat de thema’s, de performances en de regie nog dagen door je hoofd spoken. Soms is het geheel meer dan louter de som van de delen. Soms is een film noir meer dan stijl over inhoud. En soms is Thieves’ Highway meer dan zomaar een steengoede film.



BEELD EN GELUID
Voor een film van bijna zestig jaar oud ziet de print van Thieves' Highway er bijzonder goed uit. Grain is uiteraard aanwezig, doch nimmer storend, maar de contrasten kunnen zeker bekoren, de zwartniveaus halen een constante kwaliteit en scherpte is nergens een probleem, zelfs niet in de shots met dubbeldruk of achtergrondprojectie. Ook de soundtrack klink oerdegelijk in het originele monoformaat. Heldere dialogen worden prima door de voorste boxen weergegeven en doen het quasi compleet ontbreken van muziek snel vergeten.

EXTRA’S
In regio 1 bracht Criterion deze film op de dvd-markt en kreeg hij dus een aardig setje extra’s. In de Benelux is Fox verantwoordelijk en krijgen we nada.

CONCLUSIE
Thieves’ Highway heeft eventjes de tijd nodig om zich aan je vast te klampen, maar eenmaal dat gebeurd is, word je beloond met een ogenschijnlijk stil water van een film noir die verrassend diepe gronden blijkt te hebben. Beeld en geluid zijn daarenboven van een goede kwaliteit, maar het ontbreken van extra’s is een spijtige zaak.