FILM
Pane, Amore E Fantasia is een heerlijke Italiaanse komedie die zich afspeelt in het begin van de jaren '50 in het imaginaire dorpje Sagliena, ergens halfweg tussen Napels en Rome. Het is een arme boerengemeenschap die leeft van wat de schrale bodem oplevert, zeer gelovig en vooral bijgelovig, een plek ook waar niets geheim blijft en waar discreties over ieders privé leven tot de dagelijkse realiteit behoren. Aan het hoofd van de 700-koppige bevolking van Sagliena staat Don Emidio (Virgilio Riento), de parochiepriester. Hij waakt over de zielen van zijn kudde, zalft de goeden en bezweert de afvalligen indien nodig en probeert over het algemeen een goede herder te zijn voor zijn schapen. Voor de handhaving van de openbare orde zorgt een klein korps van politiemannen dat aan het begin van de film zén nieuwe maresciallo, Antonio Carotenuto (Vittorio De Sica) welkom heet. Luitenant Carotenuto is een goedgemutste, goeduitziende oudere man die sinds kort in dienst is getreden bij de Carabiniere na een leven als Don Juan in zijn geboorteplaats Sorrento. Hij is vrijgezel, maar de manier waarop hij naar de jonge boerendochter Maria De Ritis, bijgenaamd La Bersagliera (Gina Lollobrigida), lonkt, spreekt boekdelen: politiechef Carotenuto is een vrouwenjager pur sang. Het zal dan ook maar even duren voor hij het probeert aan te leggen met de veel jongere en beeldmooie jonge vrouw die zich tot zijn spijt niet zo maar gewonnen geeft en spot met zijn mooie praatjes en goedkope liflafferij. La Bersagliera heeft nl. de jonge carabiniere Pietro Stelluti (Roberto Risso) op het oog, een stille jongen en zoon van bemiddelde boeren uit het noorden. Carotenuto verlegt zijn aandacht dan maar naar zijn rijpere buurvrouw Annarrella Mirziano (Marisa Merlini), sinds zeven jaar vroedvrouw in Sangliena en volgens Coratenuto's huishoudster Caramella (Tina Pica) een vrouw met een geheim: elke maand verdwijnt de vroedvrouw voor een paar dagen naar Rome en als ze terugkomt ziet er elke keer heel gelukkig uit.

Daarmee zijn alle ingrediënten aanwezig voor een onderhoudende en bij momenten zeer grappige liefdeskomedie die haar beslag zal krijgen niet in één maar in twee langspeelfilms, want Pane, Amore E Fantasia werd twee jaar na de release gevolgd door Pane, Amore E Gelosia, een sequel die naadloos op het verhaal aansluit met opnieuw de liefdesperikelen van Antonio Carotenuto en Maria De Ritis, bijgenaamd La Bersagliera, alsonderwerp. Daarmee mag Luigi Comencini zich bij de uitvinders van het soapgenre rekenen, want z'n films bevatten alle ingrediënten van het genre dat in onze tijd z'n hoogdagen beleeft als televisiesoap. Ook Comencini speelt met extreme tegenstellingen, misverstanden en menselijke gevoelens als leed en verdriet om z'n verhaal over te brengen. Gelukkig neemt hij zichzelf niet altijd even au sérieux en wordt uitgerekend degene die tot elke prijs z’n naam en faam wil hooghouden, nl. luitenant Antonio Carotenuto, regelmatig het slachtoffer van zijn venijnige en sarcastische grapjes. Alleen de toeschouwer en La Bersagliera lijken te merken wat voor een opgeblazen kikker de maresciallo wel is, want de rest van de cast reageert nauwelijks op z’n opschepperigheden en pronkzucht, waardoor Pane, Amore E Fantasia én de sequel af en toe redelijk surrealistisch worden en extra op de lachspieren werken. Het Italiaanse politiesysteem wordt in Comencini’s dubbelfilm te kijken gezet met de nadruk op de kleine kantjes van de overheidsdienaars die zgn. een voorbeeldfunctie hebben, maar die in werkelijkheid niet hoeven onder te doen voor de ondeugd en de boertigheid van de gewone Italiaanse man en vrouw.

Gina Lollobrigida steelt helemaal de show in Pane, Amore E Fantasia en misschien nog meer in de opvolger: ze is bloedmooi, naturel en heeft de brutaalste mond van het hele dorp. Als een combinatie van de zwoele Marlyn Monroe en de iets temperamentvollere Elizabeth Taylor speelt ze zich moeiteloos in de kijker, in een afgedragen jurk en op blote voeten, maar met een overtuiging en een présence die respect afdwingen: ze is een beetje wild en temperamentvol, opvliegend, veeleisend en laat de mannelijke toeschouwer warm worden vanbinnen wanneer ze opeens als een natuurkracht voor de camera opduikt, poeslief en vol overgave in de lens blikt en zonder woorden alles lijkt te beloven wat een man kan verlangen. Gelukkig is er Vittoria De Sica om met amoureuze kuiperijen en veel charme de aandacht van het vrouwelijke deel van het publiek te trekken en op die manier voor het broodnodige tegenwicht te zorgen waardoor de film een gebalanceerde opbouw en vooral voldoende verhaalstof overhoudt om anderhalf uur te boeien. Halfweg film 2 zal het precies daar een beetje haperen omdat alles wat we over de hoofdfiguren moeten weten ondertussen bekend is en regisseur Comencini de indruk geeft de replayknop te gebruiken.

Heel sterk zijn ook de acteerprestaties van Tina Pica als de bejaarde huishoudster Caramella, een vrouw met een gouden hart en een koppelaarster van het allergrootste soort en Don Emidio (Virgilio Riento) als de bezorgde beschermvader van La Bersagliera, een man die ondanks de roddels in de eerbaarheid en goede inborst van het jonge meisje gelooft.

Het acteerwerk in Pane, Amore E Fantasia is nog heerlijk overdreven zoals in vooroorlogse films: brede armbewegingen, uitvergrote gelaatsexpressies, veel pathetiek, opwinding en drukdoenerij. Bovendien is het scenario net zo voorspelbaar als een passerende regenbui, maar dat is precies de charme van deze ongekunstelde productie die er ondanks de ondraaglijke lichtheid van het verhaal in slaagt om diepere menselijke gevoelens, verlangens en dromen zichtbaar te maken die niet altijd uitkomen, maar die het waard zijn om na te streven. Gina Lollobrigida en Vittorio De Sica vertalen die gevoelens in indringende en pakkende scènes, soms lichtvoetig, andere keren dramatischer van karakter, als een pendule die van links naar rechts, van het ene uiterste naar het andere beweegt en de kijker voortdurend meeneemt op hun zoektocht tussen verdriet en verrukking.

In Italië was Pane, Amore E Fantasia een kaskraker, niet alleen wegens de aanwezigheid van een overtuigende en fris ogende Gina Lollobrigida – dat speelde zeker mee en leverde haar internationale erkenning op – maar ook wegens het schandaal dat uitbrak omtrent de figuur van luitenant Antonio Carotenuto die op een huwelijk aanstuurt met Annarella Mirziano, de vroedvrouw, die een ongetrouwde moeder bleek te zijn: dat was not done in Italië anno 1955, zeker niet als er een carabiniere in het spel was.

BEELD EN GELUID
Pane, Amore E Fantasia is uiteraard een zwart-witfilm, opgenomen onder een blakerende zon. Jammer genoeg blijft daar niet veel meer van over dan wat zachte grijswaarden en de schaarse, zij het altijd zedige kleding van Gina Lollobrigida die naar de normen van de tijd beslist pikant was. Gelukkig is de beschikbare kopie netjes hersteld zonder verticale lijnen of vlekken. Af en toe zit er een draadje in de weg bovenaan het scherm en tot tweemaal toe ontbreken er een paar frames waardoor de film voorzichtig vooruitspringt, maar het is allemaal acceptabel voor een productie van deze leeftijd en het leidt nauwelijks af. Het geluid is eenvoudig en een beetje mager. Het staat in mono en de stemmen klinken af en toe een beetje schril alsof de nasynchronisatie in de badkamer van de montagestudio is gebeurd, een manco in heel veel films uit die periode. Er is vanzelfsprekend ook sprake van ruis en kraakjes en een soundtrack zonder veel dynamiek die nauwelijks de aandacht trekt.

EXTRA’S
Als extra krijgt u op disk 2 de sequel Pane, Amore E Gelosia (1955) met dezelfde bezetting.

CONCLUSIE
Pane, Amore E Fantasia en de opvolger Pane, Amore E Gelosia zijn twee aantrekkelijke Italiaanse komedies uit de jaren’50, een beetje naïef en passé misschien qua scenario, maar met een bijzonder sterke Gina Lollobrigida en een innemende Vittorio De Sica in de hoofdrollen. Regisseur Comencini slaagt er regelmatig in om boven het komedieniveau uit te stijgen en een satirische toon en zelfs maatschappijkritische elementen in zijn productie te stoppen waardoor de film als tijddocument de moeite waard is om ook vandaag nog bekeken te worden.