FILM
Met Peeping Tom maakte regisseur Michael Powell niet alleen een duidelijke breuk met de fantasierijke (oorlogs-)films die hij de voorbije twintig jaar in tandem met scenarist Emeric Pressburger had gemaakt, hij zette ook zijn carrière en zijn goede naam op het spel. De film gaat voor 1960 immers behoorlijk ver in zijn analyse van perversiteit, voyeurisme en moord. Powell verpakt daarenboven zijn boodschap niet in artistieke highbrow, maar kiest resoluut voor de subversieve exploitatie, in vorm en toon nauwelijks verschillend van naaktmagazines en pornofilmpjes die toentertijd gretig aftrek vonden via verkoop onder de toonbank. Zijn gestileerde realisme werd hem niet in dank afgenomen. Powell werd persona non grata verklaard in de Britse filmindustrie en moest naar Australië verkassen om nog aan de bak te geraken. Bijna een halve eeuw later kunnen we echter zeggen dat de cineast zijn tijd vooruit was en is het mogelijk Peeping Tom te appreciëren voor wat de film is: een knappe psychologische thriller en een pure uiting van auteurskunst.

Vaak worden parallellen getrokken tussen Peeping Tom en die andere voyeuristische thriller uit 1960, Alfred Hitchcocks Psycho. Tot op zekere hoogte is die vergelijking correct aangezien beide films het hebben over zwaar gestoorde jongemannen die hun complexen dodelijk afreageren op verleidelijke vrouwen. Maar in toon en stijl konden de twee nauwelijks meer van elkaar verschillen. Realisme stond nooit op Hitchcocks agenda: hij wou schokken met een escapistisch verhaal, een sublieme genre-oefening afleveren. Michael Powell bewandelt de andere route: voor hem is de psychologische onderbouw van zijn karakters en hun plaats in de wereld minstens zo belangrijk als de horror. In Peeping Tom zie je dan ook geen messen die menselijk vlees doorklieven of een moordenaar plichtsbewust een lijk verbergen. De camera heeft meer oog voor de blik in de ogen van dader en slachtoffer, zoekt de ziel achter schone én beest.



Voor wie de plot nog niet zou kennen: Mark Lewis is een jongeman die aan de kost komt als camera-assistent bij een grote filmstudio en na zijn uren niets verhullende naaktkiekjes maakt voor klanten van een lokale krantenshop. Een trauma uit zijn jeugd blijft Mark echter achtervolgen en de enige manier om die demonen uit zijn geest te verjagen is het vermoorden van jonge vrouwen terwijl hij hun doodsangst op pellicule vastlegt. Waar hij niet op had gerekend was verliefd te worden op een jongedame op de benedenverdieping van zijn appartement, die zijn noties van goed en kwaad langzaam dreigt te ontrafelen. Naast al deze thrillerelementen aan de oppervlakte, hanteert Michael Powell bovendien een sterke visuele subtext die linken legt tussen het aberrante gedrag van Mark Lewis en het voyeurisme van de kijker.

Als regisseur is Powell uiteraard zelf een medeplichtige in dit voyeuristisch complot en onderzoekt hij waar het escapisme van film eindigt en de horror van een levensechte wereld begint. Vandaag zijn we – in tijden van het verwerpelijke torture porn – erger gewend, maar in het al bij al nog beschaafde Engeland van 1960 moet Peeping Tom als een bom zijn ingeslagen. De regisseur maakt handig gebruik van point-of-viewshots, laat geen mogelijkheid onbenut om de simultane aantrekking en afstoting tussen realiteit en kunstmatigheid te benadrukken – meest memorabel in een scène op een verlaten filmset waar de protagonist een goedgelovige stand-in belaagt. Er is geen ruimte voor nuances. Powell laat de beelden in al zijn frankheid voor zich spreken. Dat ondermijnt helaas de intellectuele kracht van de film, maar bevordert anderzijds de emotionele impact, vooral als je na een tijdje beseft dat de prent ook de tederheid van Mark Lewis toont in al zijn kinderlijke naïviteit.

Het purisme dat in die emoties evident is – en ook visueel door Powell als leidraad gehanteerd werd, ook al blijft de prent wellicht even kunstmatig als zijn werk uit de jaren veertig – heeft ervoor gezorgd dat Peeping Tom anno 2008 nog steeds het bekijken waard is. Het gebruik van de uitgewassen felle kleuren mag dan wel gedateerd zijn, net als de van theatrale pathos doordrongen finale, de cameravoering oogt verrassend modern. Tijdloos bijna. De regisseur speelt dan ook genadeloos in op de enige zekerheid die hij heeft: dat het publiek verleid wil worden door het scherm en medeplichtig wil worden aan de acties van de acteurs op het scherm. Dat Powell hierom uitgespuwd werd door het establishment is louter een teken dat hij zich prima van zijn taak heeft gekweten.



BEELD EN GELUID
De goedkope, gore Eastmankleuren worden zeer degelijk weergegeven in de beeldtransfer, waardoor de spirit van de prent bewaard blijft. Krassen en vuiltjes duiken echter geregeld op en de korrel van de pellicule is redelijk dik. Scherpte fluctueert van scène tot scène, net als de kwaliteit van het contrast. In duistere scènes is overigens meer dan eens sprake van storende blokvorming wat getuigt van een niet volledig geslaagde digitale compressie. Een licht teleurstellende beeldtransfer dus. Ook het geluid kan niet echt overtuigen. De monotrack bezit weinig dynamiek, klinkt dof en doet af en toe pijn aan de oren (vooral tijdens uitbarstingen van de dissonante muzikale pianoscore).

EXTRA’S
Een van de grootste pleitbezorgers van Peeping Tom, cineast Martin Scorsese, speelt een prominente rol in de bonussectie van de dvd. Niet alleen geeft hij een korte Video-introductie (2 min.) bij de film, ook in de retrospectieve documentaire The Eye of the Beholder (19 min.) krijgt hij ampele gelegenheid zijn liefde voor de film te uiten. Eveneens op het voorplan treedt monteur Thelma Schoonmaker, o.a. in een Interview (10 min.). Dat is niet verwonderlijk als je weet dat zij de weduwe is van Michael Powell. Een Franse documentaire, The Strange Gaze of Mark Lewis (25 min.), zit vol interessante feiten en analyses van o.a. een psycholoog en criticus-regisseur Bertrand Tavernier, maar is een ietsje te droog. Filmprofessor Ian Christie draagt bij tot het begrijpen van de prent in een degelijk Audiocommentaar. Trailers voor zowel de hoofdfilm als voor een trio andere cult Optimumreleases maken ook hun opwachting op het digitale schijfje, net als een Fotogalerij vol setfoto’s. In de dvd-case zit ten slotte een 24 pagina’s tellend Boekje met daarin o.a. een interview met scenarist Leo Marks en fragmenten uit Michael Powells autobiografie.

CONCLUSIE
Peeping Tom is een verontrustende analyse van voyeurisme, psychologisch ondergraven en als metafoor gebruikt voor de rol van een filmregisseur in het genereren van angst bij een publiek. Deze special edition van de film heeft helaas geen denderende beeldtransfer, maar kan wel bogen op een prima bonussectie.