FILM
Jean-Baptist Grenouille (Ben Whishaw) komt bij z’n geboorte tussen het visafval onder z’n moeders kraam terecht. De jonge visvrouw heeft geen behoefte aan nog een hongerige mond. Dus is Jean-Baptist voorbestemd om net zoals z'n vier eerdere broertjes en/of zusjes te eindigen op de vuilnisbelt van Parijs. Maar het pasgeboren jongetje legt zich bij de situatie niet neer en zet uit protest een keel op. Z'n moeder wordt tot het schavot veroordeeld en Grenouille komt onder de hoede van een op geld belust en kijvend oud wijf in een weeshuis. Na een Oliver Twist-achtige jeugd wordt hij verkocht aan een hardvochtige griezel die een leerlooierij runt. Z'n vooruitzichten zijn slecht want de slaafjes in dat soort industrietak leven gemiddeld 5 tot tien jaar en bezwijken vervolgens aan ondervoeding of een slepende longziekte. Jean-Baptist geeft evenwel geen krimp en bovendien is hij niet zoals andere kinderen: hij heeft geen eigen lichaamsgeur, maar wel een superieur reukvermogen.

In de loop van 15 jaar neemt Grenouille alle mogelijke geuren in zich op en benadert vervolgens meester-parfumeur Guiseppe Baldini (Dustin Hoffman) om het vak te leren. Die vertelt hem dat het ultieme parfum uit een aantal basiselementen bestaat die elke parfumeur voor zich moet zien te bemachtigen. Ondertussen heeft Jean-Baptiste al zijn eerste slachtoffer gemaakt: een beeldschone jonge maagd met een bedwelmend parfum. Tegen de tijd dat hij van meester Baldini afscheid neemt kent Grenouille alle knepen van het vak en koopt hij z'n vrijheid af met honderd superbe recepten. Meester-parfumeur Baldini zal er evenwel niet lang de vruchten van plukken want wie met Jean-Baptist in contact komt is veroordeeld. Grenouille's nieuwe doel ligt in het zuiden van Frankrijk, in Grasse, de parfumhoofdstad van de wereld. Daar wil hij technieken als enfleurage en distillatie onder de knie krijgen die hem toe moeten laten z'n eigen ultieme lichaamsparfum te componeren. Terwijl Grasse wordt getroffen door geheimzinnige kidnappings en moorden extraheert Jean-Baptist zijn basisgeuren uit de huid van tweeëntwintig maagden. In de straten van Grasse ontstaat paniek en jonge vrouwen durven er nog nauwelijks buitenkomen. De burgemeester organiseert een klopjacht en Grenouille wordt in de boeien geslagen, gemarteld en vervolgens tot het schavot veroordeeld. Niemand heeft evenwel rekening gehouden met het alles overweldigende parfum dat hij in alle stilte heeft samengesteld.

Perfume, The Story Of A Murderer is de verfilming van Das Parfum van de Duitse schrijver Patrick Süsskind. De roman was in de tweede helft van de jaren '80 een internationale bestseller. Toch aarzelde Süsskind bijna 15 jaar vooraleer hij de filmrechten te koop aanbood. Zijn hoofdpersonage Jean-Baptist Grenouille is geobsedeerd door geuren en bereid alles op te offeren om de perfecte geur te componeren. Daarvoor gaat hij heel ver en Süsskind maakt het allemaal acceptabel en geloofwaardig. De lezer krijgt nooit de indruk dat het hier om een seriemoordenaar pur sang gaat, of toch wel, maar het doel heiligt de middelen en het doel is bijzonder en exceptioneel en hoewel Grenouille uit zijn fouten probeert te leren, is de drang groter dan het besef dat hij fout te werk gaat.



Een roman over geuren naar het witte doek vertalen is geen makkelijke opgave. Tom Tykwer (Lola Rennt) heeft er lang over gedaan om het perfecte script te vinden en hij slaagt er vrij goed in om de onweerstaanbare drang van Süsskinds Grenouille om steeds nieuwe geuren in zich op te nemen op de toeschouwer over te brengen, in zoverre zelfs dat Jean-Baptists neus in het tweede helft van de film een gevaarlijk de dodelijk wapen wordt. Voor de rest gooit Tykwer alles op de auditieve en visuele middelen die hem ter beschikking staan om de toeschouwer te overdonderen met prachtige muziek en adembenemend beeldmateriaal over Parijs anno 1738: de drukke en modderige straten van de binnenstad, de bruggen over de Seine, drie verdiepingen hoog volgebouwd met grote huizen en winkels, de vreselijk stinkende vismarkt en het algehele gebrek aan hygiëne, het ongezonde bestaan in de leerlooierij en de mensonwaardige uitbuiting van het gewone volk door de hogere stand. Ter compensatie gunt Tykwer de toeschouwer ook een blik op het verfijnde bestaan van de adel en de hogere burgerij, opgetut en verborgen onder vele lagen poeder, met witte pruiken en gewikkeld in dure jurken en kostuums. Parfum is een hype in Parijs in de 18de eeuw want het lijkt de enige remedie te zijn tegen de ondraaglijke stank van afval, excrementen en rottende kadavers. De parfumeurs doen er uitstekende zaken en degene die het geraffineerdste mengsel bedenkt, mag rekenen op hoge prijzen en veel succes bij een bezittende klasse die zich net zoals het gepeupel nauwelijks wast.

Jammer genoeg besteedt Tom Tykwer heel veel aandacht aan de decors en de kostumering en lijkt hij nauwelijks geïnteresseerd in de karakters van zijn personages. Meester-parfumeur Baldini komt nog het best uit de verf als een man met het hart op de goede plaats. Toch is ook hij een product van zijn eigen tijd, gedomineerd door een streng kastesysteem van kapitaalkrachtigen en bezitlozen en wordt zijn handelswijze vooral beïnvloed door de mate waarin z'n eigen portemonnee er beter van wordt. Tykwer weet het allemaal heel precies te documenteren en hij krijgt daarbij hulp van een Dustin Hoffman die in high spirits blijkt te zijn. Wanneer Hoffman uit het zicht verdwijnt zakt de film jammer genoeg in elkaar: hoofdfiguur Jean-Baptist Grenouille blijft tot op het einde een geheimzinnige en duistere figuur die alleen maar bezeten lijkt door de jacht op steeds nieuwe geuren en daarvoor jonge vrouwen in koelen bloede afmaakt. Tykwer legt de nadruk op de vondst van naakte slachtoffers in de straten van Grasse en vooral op Grenouille's meticuleuze en precieze preparatiewerk van de lijken, daar waar Patrick Süsskind zich vooral bezighield met de dialogue intérieur van zijn hoofdpersonage waardoor het allemaal zo logisch en acceptabel leek. Bijgevolg verwatert Perfume, The Story Of A Murderer na een indrukwekkende inleiding en ontwikkeling tot een eendimensionale misdaadthriller die wellicht een heel ander publiek zal aanspreken dan de oorspronkelijke lezers van Süsskinds litteraire meesterwerk. Tykers film gaat op precies dezelfde manier de mist in als Jeroen Krabbé’s Ontdekking van de Hemel indertijd: met een hoop esoterisch gewauwel dat in de beide litteraire romans nog min of meer tot zijn recht komt, maar dat onmogelijk naar het witte doek kan worden vertaald zonder het risico op een faliekante en nekbrekende uitschuiver. Vanaf de gevangenneming van Jean-Baptist door de politie van Grasse wordt Perfume een esoterische sprookje waarin Tykwer de finale van Süsskind op z'n eigen manier probeert te counteren. Het laatste hoofdstuk van Das Parfum was al niet het sterkste onderdeel van de roman, Tom Tykwer slaagt er jammer genoeg niet in om met een betere oplossing voor de dag te komen.

Bij onze oosterburen is Ben Whishaw niet eens genomineerd voor de Deutscher Filmpreis, want de Brit brengt er, ondanks verwoede pogingen, weinig van terecht in een eerder beschrijvende rol die weinig directe emotie toelaat. Whishaw is het slachtoffer van de regie en de keuze van de regisseur om het hoofdpersonage vooral als de neus en uitsluitend als de neus te presenteren. Dustin Hoffman krijgt de zware taak om de stoelen en eigenlijk het hele interieur te redden en dat doet ie dan ook met verve.



BEELD EN GELUID
Een perfecte kleurenkeuze en een fantastisch gevoel voor de juiste toon maken van Perfume visueel een wondermooie productie met indrukwekkende decors en prachtige, zij het vaak donkere buitenopnamen. Uiteraard wordt er stevig gegrossierd in special effects om het beoogde resultaat te bereiken, maar Tykwer maakt veel vaker gebruik van eenvoudige close ups om de toeschouwer via de neus van Grenouille's een blik te gunnen op de wereld rondom. De uitkomst is treffend en imposant. Het zwart-witniveau is helemaal in orde. Het beeld is jammer genoeg niet altijd even gedetailleerd als bijv. in een vergelijkbare donkere film als The Merchant Of Venice van Michael Radfort uit 2004. Het is wel scherp zonder ongerechtigheden of beschadigingen. Volgens de Perfume-site is de oorspronkelijke beeldverhouding van de film 2.35:1, op de disk vindt u een smallere 1.85:1-versie met flink wat ontbrekende informatie links en rechts. Het geluid wordt zeer breed over de verschillende klankkasten verdeeld. De componisten Reinhold Heil (Sophie Scholl – Die Letzten Tagen en Paris, Je T'Aime) en Johnny Klimek (Lola Rennt) hebben in samenwerking met regisseur Tom Tykwer een bijzonder interessante soundtrack bij elkaar geschreven die door Sir Simon Rattle met groot orkest subliem wordt uitgevoerd: brede lagen strijkers en een cascade van impressionistische toetsen voor de kleuren en het donker. De muziek stuwt het beeldmateriaal op een actieve manier en creëert in de macabere scènes de perfecte sfeer.

EXTRA'S
In een zeer uitgebreide The Making Of vertellen producer Bernd Eichinger en regisseur Tom Tykwer over de samenwerking met Andrew Birkin (The Name Of The Rose, 1986) om een zo getrouw mogelijk script te maken van Patrick Süsskinds Das Parfum. De moeilijke onderhandelingen ter verwerving van de rechten komen ter sprake, de financiële perikelen en de casting van de hoofdacteurs. Ze schetsen een duidelijk beeld van hoe zij de figuur van Grenouille zagen en vertellen over de samenwerking met Dustin Hoffman die ze unaniem een groot en menselijk acteur noemen. Interview met Cast en Crew gaat over de verschillende karakters in de film, de samenwerking en de moeilijke werkomstandigheden, want de voortdurende verhuis naar steeds nieuwe locaties zorgde voor enorme logistieke problemen. Heel interessant is de Zoektocht naar de Locaties, eerst in Kroatië en later in Barcelona, Gerona en Figueras in Catalonië. De aankleding en de zeer realistische detaillering van de sets komen ruim aan de orde waarbij alle grote locaties een voor een behandeld worden. Geurvisualisatie is een boeiende documentaire over de manier waarop de geuren in beeld zijn gebracht en waarbij grote zorg is besteed aan de close ups (de neus, de attributen die de illusie van geur opwekken in het voorstellingsvermogen van de toeschouwer), de precieze acteerstijl en de bijpassende muziek (soms romantisch, andere keren impressionistisch of gedomineerd door een sopraanstem) om de gewenste effecten zo goed mogelijk te benaderen. In Het werk v.d. 'Director of Photography' krijgen we ongeveer hetzelfde te horen als in de vorige extra's. Vervolgens wordt er aandacht besteed aan de Duitse nasynchronisatie in München en Berlijn, niet echt interessant voor een Nederlandstalig publiek dat toch alleen maar de originele Engelse versie bekijkt en om af te sluiten is er nog een korte documentaire over de Geluidsmixage.



CONCLUSIE
Perfume, The Story Of A Murderer lost niet alle verwachtingen in al bevat de film een aantal beklijvende en in elk geval memorabele scènes met Dustin Hoffman in de rol van meester-parfumeur Guiseppe Baldini. De productie steekt uitstekend van wal en regisseur Tom Tykwer houdt aanvankelijk een hoog tempo aan. In de tweede helft verliest dit kostuumdrama veel van zijn pluimen door een gebrek aan goede ideeën en een gebrekkige karakterontwikkeling van het hoofdpersonage. Het tempo stokt en Perfume wordt een beetje een langdradige film die de toeschouwer aan het bestaan van de afstandbediening herinnert en dat is altijd een zeer slecht voorteken. Jammer voor de prachtige aankleding, de weergaloze decors en de indrukwekkende en zeer precieze reconstructie van een tijdvak, maar Perfume, The Story Of A Murderer is een veel minder goede film dan de internationale bestseller van Patrick Süsskind destijds.