FILM
Portrait Of A Lady is voor zover bekend de allereerste bioscoopadaptatie van de gelijknamige roman van de Amerikaanse schrijver Henry James. Dat zal de lezers van het meer dan 600 pagina’s tellende meesterwerk niet verbazen, want de roman van Henry James is een ambitieuze, breedvoerige en indringende karakterstudie van zijn hoofdpersonage Isabel Archer (Nicole Kidman), een jonge vrouw die anno 1872 haar familie in Engeland bezoekt na de dood van haar beide ouders in Amerika. Ze neemt haar intrek op het familielandgoed van haar oom Mr. Touchett (John Gielgud) en zijn echtgenote Mrs. Touchett (Shelley Winters) en maakt er kennis met haar neef Ralph (Martin Donovan) die langzaam ten onder gaat aan een gevaarlijke longontsteking. De aantrekkelijke verschijning trekt meteen de aandacht van de huwbare mannen uit de wijde omgeving. Lord Warburton (Richard E. Grant), een gefortuneerde veertiger, vraagt Isabel ten huwelijk en wordt zonder meer afgewezen net zoals de aantrekkelijke Amerikaan Caspar Goodwood (Viggo Mortensen) die haar vanuit de States is gevolgd. De 23-jarige Amerikaanse is naïef en onbekend met de mentaliteit van de Europese bourgeoisie, maar ze is vastbesloten om de wereld te zien en te verkennen. Ralph Touchett houdt z’n liefde voor Isabel geheim en hij zorgt ervoor dat zijn stervende vader haar een fortuin van 70.000 pond nalaat. Ralph, bevriend met Warburton, wil wel eens zien wat de vrijgevochten jonge vrouw die zijn vriend heeft afgewezen met haar leven doet.



Na de dood van haar echtgenoot verkast Mrs. Pouchett met haar hofhouding naar Florence waar ze eigenares is van een riante villa met een prachtige Italiaanse tuin. Isabel volgt haar tante en leert er de mysterieuze Madame Serene Merle (Barbara Hershey) kennen die ze voor een vriendin houdt. Ze slaat Madame Merle's opmerking dat ze niet weet welk doel mensen in hun leven hebben, maar wél wat zij met ze kan doen in de wind en gaat in op de avances van Madame Merle's zielsgenoot Gilbert Osmond (John Malkovich), een chagrijnige en luie figuur, pretentieus, gemaniëreerd en vadsig met een vaag aureool van kunstenaar. Isabel valt voor de mooie praatjes van Osmond en wordt verliefd waarbij ze er vanuit gaat dat ze in een eventueel huwelijk het evenwicht probleemloos kan bewaren. De jonge Amerikaanse heeft zich evenwel in haar kersverse echtgenoot vergist en pas veel later komt ze tot het besef dat hij haar om het geld is getrouwd, dat achter zijn geveinsde liefde en toewijding een bruut en een sadist schuilgaat die haar moreel en fysiek probeert te breken.

Regisseur Jane Campion (The Piano) vertelt het verhaal chronologisch waarbij ze na het huwelijk van Isabel met Gilbert Osmond met kleine sprongetjes van twee en drie jaar vooruitspringt in de tijd om de ondergang van hun relatie en de psychische verschrompeling van Isabel Archer uitvoerig te schetsen. Het valt uiteraard niet mee om een roman van 600 dik bedrukte pagina’s te vertalen naar een bioscoopfilm van amper 142 minuten. Dat veronderstelt heel veel snoeiwerk met het gevaar dat de karakterisering en de ontleding van de motieven flink door de mangel worden gehaald. Jane Campion en scenarioschrijver Laura Jones (An Angel At My Table) hebben er een hele kluif aan gehad. De grootste afwijkingen ten opzichte van het boek situeren zich omtrent de figuur van Gilbert Osmond en de motieven van Isabel Archers om met hem in het huwelijksbootje te stappen: Bij Henry James is de jonge vrouw onder de indruk van de artistieke kwaliteiten van de excentriekeling Gilbert Osmond die ze voor een vorm van vrijheid houdt; bij Jane Campion komt dat aspect van Osmonds karakter maar terzijde aan bod. Zij maakt van Gilbert Osmond een laffe, egoïstische en boosaardige figuur die zijn vrouw psychisch foltert. Het naïeve en levenslustige figuurtje van Henry James wordt bij Campion een haast willoos wezen dat haar vele dromen heeft opgegeven voor datgene wat ze altijd verafschuwde, nl. het doodgewone en het alledaagse. Het lijkt erop alsof Isabel Archer zichzelf en haar uithoudingsvermogen wil testen, masochistische trekjes die ze bij de schrijver nooit heeft. Vandaar naar een herwording tijdens de finale van de film is een hele stap en als kijker heb je daar moeite mee want hier is sprake van eigen schuld, dikke bult: heeft Isabel Archer nog recht op vergiffenis vanwege haar stervende neef Ralph Touchett, degen die haar een fortuin bezorgde om op een avontuurlijke manier de wereld te verkennen, terwijl ze ziende blind in de val is gelopen die Gilbert Osmond en Madame Merle voor haar hebben opgezet?

Jane Campion concentreert zich in Portrait Of A Lady voornamelijk op de figuur van Isabel Archer. Elk aspect van haar uiterlijke verschijning en daar innerlijke drijfveren wordt minutieus voor de toeschouwer ontleed, aanvankelijk op lichte en flirtachtige toon, later introduceert Jane Campion een meer donkere sfeer en drijft ze de spanning op door de irritatie van de karakters voelbaar te maken. Daarbij speelt de ontwikkeling van het personage Gilbert Osmond een grote rol, voortdurend bijgestaan door de op intriges beluste Madame Merle die heel lang niet in de kaarten laat kijken. Nicole Kidman levert in Portrait Of A Lady een magnifieke en haast claustrofobische acteerprestatie en Isabel Archer geldt dan ook als een zelden geëvenaard hoogtepunt in haar carrière, vergelijkbaar met wat ze later in Eyes Wide Shut (1999) van Stanley Kubrick nog zou demonstreren of in Dogville (2003) van Lars von Trier. John Malkovich, hoe kan het anders, is uitstekend gecast en overspeelt zijn hand op geen enkel moment. Hij weet met weinig middelen een verpletterende indruk te maken. John Gielgud (als Mr. Touchett) en Barbara Hershey (als Madame Merle) kwijten zich uitstekend van de rol die ze is toegewezen en hetzelfde geldt voor Martin Donovan als de charmante neef Ralph.

Maar vergist u zich vooral niet: Portrait Of A Lady is geen lichtvoetig drama in de stijl van de romantische 19de eeuwse romans die zich afspelen in de sprookjesachtige kastelen van de Britse adel, een genre waarop schrijvers als Jane Austen, Ann & Charlotte Brontë en hun tijdgenoten een patent lijken te hebben. Als Amerikaan concentreert Henry James zich vooral op de gevaren waarin z'n naïeve landgenoten verzeild raken wanneer ze zich in de kringen van de veel ingewikkeldere en minder vrijblijvende Europese society wagen, een milieu waar naijver, jaloezie en hebberigheid de boventoon voeren onder een dekmantel van goede maniertjes en strikte codes.

BEELD EN GELUID
Jane Campion hanteert een regenboog van kleuren in de loop van haar bijna twee en een half uur durende verfilming van Henry James' vuistdikke roman. Naargelang de levensomstandigheden van haar hoofdfiguur Isabel Archer verslechteren, nemen ook de heldere tinten af om uiteindelijk met een kleurenpalet van veel grauw en donkerblauw te eindigen als metafoor voor de versplinterde relatie tussen haar hoofdfiguren. Campion schuwt ook het experiment niet en kleurt het beeld bij momenten fel geel of groen met blauwe toetsen in de nachtelijke scènes. Een paar gedurfde beeldkeuzes en digitale trucjes worden gebruikt voor de droomsequenties van Isabel Archer, voor de rest houdt Campion zich aan beproefde recepten die ook in haar eerdere werk voor voldoende afwisseling zorgden. De beeldkwaliteit is overwegend goed zonder storende technische fouten, maar de gebruikte master is niet helemaal schoongemaakt waardoor er af en toe sprake is van witte punten en zwarte vlekjes. De BBC geeft een beeldverhouding op van 2.35:1. Op de disk staat een versmalde 1.85:1-versie, waarbij links en rechts beeldinformatie is opgeofferd aan het kijkcomfort. De soundtrack bestaat uit origineel gecomponeerde muziek van Wojciech Kilar (componist van de muziek voor The Piano uit 2002 en voor Dracula van Francis Ford Coppola uit 1992) en uit brede klassieke muziekflarden van de beide 19de eeuwse componisten Johann Strauss II en Franz Schubert. De dialogen zitten netjes over het midden verdeeld met een aantrekkelijke spreiding van de rest van het geluid over de linker- en rechterflank. De subwoofer heeft weinig om handen op enkele mooi uitzonderingen na.



EXTRA'S
De dvd bevat een Originele Bioscooptrailer, een vrij uitgebreide Documentary waarin twee cruciale karakterscènes met Nicole Kidman en John Malkovich uitgebreid aan bod komen, becommentarieerd door Jane Campion en waaruit blijkt dat de regisseur haar hoofdacteurs via een intense begeleiding tot even intense prestaties wist te drijven. In het vier pagina’s tellende boekje vindt u vervolgens uitgebreide Production Notes over de film.

CONCLUSIE
Het kostuumdrama Portrait Of A Lady van de Nieuw-Zeelandse regisseur Jane Campion is een overtuigende en diepgravende karakterstudie die zich afspeelt in Engeland en Italië op het einde van de 19de eeuw. Het verhaal is oorspronkelijk van de Amerikaanse schrijver Henry James en Jane Campion neemt als eerste de handschoen op om het prestigieuze werk naar het witte doek te vertalen. Daarbij neemt ze nogal wat risico's en moduleert de karakters naar eigen en eigentijdse inzichten waarbij ze er voor zorgt het door James uitgestippelde pad zo weinig mogelijk te verlaten. Van een letterlijke verfilming is geen sprake gezien de lengte van het boek en de tijdsbeperkingen die gelden voor een bioscoopfilm. Hoe aantrekkelijk en onderhoudend Portrait Of A Lady uiteindelijk ook moge zijn, een opbeurend verhaal is het niet en wordt het ook nooit, zij het dat Campion de zon op het einde toch nog een beetje laat schijnen. Maar misschien is dat een té optimistische inschatting.