FILM
Dat The Phantom Of The Opera een klassieker is, staat buiten kijf. Of het een klassieker van de stille cinema is, is echter voor discussie vatbaar. De prent kwam wel voor het eerst in roulatie in 1925, maar dat is niet de versie die wij nu kennen en die op deze dvd geperst staat. Na het overdonderende succes van de film bij het bioscooppubliek, bracht Universal hem immers weer in de zalen tijdens de opkomst van de talkie. The Phantom Of The Opera werd opnieuw gemonteerd, bepaalde scènes werden opnieuw gefilmd en enkele acteurs wisselden van rol. Voor deze rerelease in 1929 werd bovendien een nagelnieuwe soundtrack gecomponeerd die ook enkele gezongen aria’s bevat. Een stille film kan je The Phantom Of The Opera dus bezwaarlijk noemen, wel een prent die de visuele kwaliteiten van het geluidloze tijdperk perfect combineert met de nog volop in ontwikkeling zijnde mogelijkheden van de talkie. In meer dan één opzicht is de productie bijgevolg uniek en tijdloos.

De plot van Gaston Leroux' beroemde roman zal de meesten wel genoegzaam bekend zijn. Erik, een misvormde crimineel, is ontsnapt uit de gevangenis op Duivelseiland en huist nu in de duistere catacomben onder de Parijse Opera. Wanneer hij daar de mooie, jonge zangeres Christine ziet, is hij op slag verliefd. Hij perst de eigenaren van de opera af om haar de hoofdrol te geven in een nieuw stuk. Christine heeft haar bewonderaar nog nooit gezien, enkel zijn gefluister gehoord. Zij is gevleid door zijn adoratie, maar dat gevoel verandert in angst wanneer het 'Spook van de Opera' haar meeneemt naar zijn schuilhol en ze zijn misvormde gezicht aanschouwt. Erik belooft haar niet aan zich te binden zolang zij de avances van een andere jonge aanbidder maar afwijst. Christine houdt zich niet aan de afspraak en wekt zo de toorn op van het Spook.



Films uit het stille tijdperk blinken doorgaans uit in pompeus melodrama en een pedant tempo. The Phantom Of The Opera had met zijn romantische tragiek hetzelfde pad kunnen bewandelen, maar doet dat niet. De makers houden zich ver van pathetiek en zetten het hoofdpersonage niet neer als een figuur die compassie opwekt, maar als een macabere controlefreak die de hele wereld naar zijn pijpen laat dansen om zijn zin te krijgen. Het scenario verzandt daardoor niet in de ene repetitieve scène na de andere, maar bouwt gestaag op naar een confronterende climax die onmiskenbare gelijkenissen vertoont met die andere monsterfilm die Universal in 1931 zou maken: Frankenstein.

Wat The Phantom Of The Opera nog gemeen heeft met die film is een prachtige visuele esthetiek. Regisseur Rupert Julian combineert de macabere sfeer van de Victoriaanse tijd met het schaduwrijke contrast van het Duitse expressionisme van de jaren twintig. De decors stralen een barokke decadentie uit die zich ook uit in extravagante kostuums. De duisterste momenten van de film worden vaak weergegeven door louter schaduwen op de muur: een man die zich verhangt, een sluipend Spook, twee mannen die omzichtig het schuilhol van de protagonist naderen. Niettemin is het niet al kommer en kwel wat de klok slaat op het scherm. Het gemaskerde bal, dé sleutelscène van zowel roman als film, is zelfs gedraaid in een vroege incarnatie van Technicolor. Wanneer Eric de trap afdaalt als skelet gaat hij gekleed in een scharlaken mantel die de bloedrode intenties van het personage nog eens extra in de verf zet.

The Phantom Of The Opera zal ook altijd verbonden blijven met de naam van Lon Chaney. De 'man met duizend gezichten' ging wel erg ver om zijn Spook zo gruwelijk mogelijk te maken. Hij gebruikte pijnlijke methodes om zijn gezicht te bewerken en de misvormingen zeer realistisch te maken. Het resultaat oogt in 2008 nog verbluffend. Chaney acteert overigens ook met zijn lichaam subliem en brengt de getormenteerde ziel van Erik tot leven zoals geen andere vertolker van het personage het sindsdien heeft gekund. Omdat hij zonder meer de show steelt, degradeert hij de rest van de cast de facto tot figurant. Grote namen als Mary Philbin en Norman Kerry beperken zich dan ook tot pure stereotypen, met vakmanschap gespeeld maar niet in staat de kijker echt te boeien.



Omdat de film in 1929 een kleine make-over kreeg, profiteert The Phantom Of The Opera van een memorabele muzikale score die het drama en de horror nog extra in de verf zet. Dat komt ook het tempo enorm ten goede, want dat ligt naar jarentwintigmaatstaven bijzonder hoog en is een van de redenen waarom de prent nog altijd niet gedateerd is. Hoewel films als Bride Of Frankenstein of Dracula het meest over de tong gaan wanneer de klassieke Universalhorror ter sprake komt, is het ontegensprekelijk The Phantom of the Opera dat het toppaard in de stal is. Niet alleen is het een van de beste horrorfilms ooit gemaakt, het is een van de weinige prenten uit de stille cinema die tachtig jaar later nog dezelfde impact heeft op het publiek als bij de eerste vertoning.

BEELD EN GELUID
Het originele negatief van The Phantom Of The Opera bestaat niet meer en de kwaliteit van de nog bestaande prints is niet super. Daarom is het een aangename verrassing dat het gerestaureerde beeld er op deze dvd behoorlijk goed uitziet. Scherpte en contrast kunnen uiteraard niet tippen aan digitale toptransfers en ook grain is een constante, maar je zou zeker niet zeggen dat deze film al tachtig jaar oud is. Dat een handvol scènes er zichtbaar slechter aan toe is dan de rest kan bijgevolg met de mantel der liefde bedekt worden. De opnieuw opgenomen soundtrack – in stereo – klinkt overdonderend en doet de macabere sfeer van de prent ten volle recht.

EXTRA’S
De disk opent met een inzichtelijke Introductie (5 min.) van de Franse filmkenner Serge Bromberg waarin hij de voorgeschiedenis van de prent uit de doeken doet. In Clips From the Original Film Cut (8 min.) wordt duidelijk dat de versie uit 1929 waarschijnlijk de superieure cut is omdat het origineel op basis van de getoonde scènes veel meer aandacht besteedt aan de melodramatische subplot tussen Christine en Raoul. Ook aanwezig op de schijf zijn fragmenten uit The Penalty (6 min.), een film die Lon Chaney in 1920 draaide en waarin zijn reputatie als ‘man van 1000 gezichten’ bevestigd wordt. Een Cross-promotionele Trailer (13 min.) voor andere titels uit de Silent Cinema Collection rondt de bonussectie af.



CONCLUSIE
The Phantom of the Opera is een klassieke horrorfilm die niet mag ontbreken in de collectie van iedere zelfverklaarde cinemaliefhebber. Slechts weinig stille prenten hebben de tand des tijds immers zo goed doorstaan en ogen nu nog zo modern. Ook Lon Chaney’s imposante vertolking als de protagonist blijft beklijven. Het beeld oogt zeker niet gaaf, maar het is meer dan behoorlijk voor zo’n oude film. De soundtrack is recent opnieuw opgenomen en klinkt dan ook perfect. De bonussectie had iets uitgebreider gemogen maar is niettemin inzichtelijk.