FILM
Nog voor u een gemakkelijke positie in uw stoel heeft gevonden en het bierflesje ontkurkt, is er al één man in koelen bloede de keel overgesneden in Azim’s Barbershop en een jonge 15-jarige Russische prostituee overleden in de kraamafdeling van het Trafalgarziekenhuis in Londen. De baby wordt gered, mede door de goede zorg van vroedvrouw Anna (Naomi Watts) die zelf kort voordien een miskraam heeft gehad. Volgens haar oom Stepan (Jerzy Skolimowski) die nog voor de KGB heeft gewerkt, komt dat doordat haar vriend zwart was en het tegen de natuur is om rassen te vermengen. Anna bekommert zich om de baby en gebruikt een dagboek dat ze uit het tasje van de overledene achterhoudt om eventuele familieleden in Rusland op te sporen, anders gaat de baby naar een weeshuis en komt ie op termijn in aanmerking voor adoptie. Het is een simpel uitgangspunt om het verhaal te doen over de Russische maffia in Londen, een sinister gezelschap dat zich bezighoudt met vrouwenhandel en prostitutie en daarvoor legale activiteiten als dekmantel gebruikt.

In het dagboek dat haar oom Stepan niet wil vertalen omdat hij niet aan lijkenpikkerij doet, staan evenwel bezwarende passages over Kirill (Vincent Cassel), de zoon van godfather Semyon (Armin Mueller-Stahl), de goedlachse en charmante eigenaar van een restaurant tot wie Anna zicht wendt om informatie als blijkt dat de overledene een visitekaartje van zijn etablissement heeft bewaard. Semyon ontvangt Anna in de keuken en laat haar van de borscht proeven die hij zelf gemaakt heeft voor het kerstfeest. De naam van de overledene zegt hem niets, maar hij wil het dagboek vertalen en met de familie contact zoeken, mocht hij een adres tegenkomen. Ondertussen heeft oom Stepan zijn koppigheid opzij gezet en kennis genomen van de inhoud van het dagboek. Daaruit blijkt dat Semyon de jonge prostituee zelf heeft verkracht en dat hij wellicht de vader is van haar baby. Stepan kent de regels van het spel: de baby én Anna zijn in gevaar. Kort daarna krijgt de jonge vrouw het onaangekondigde bezoek van Semyon: hij wil het dagboek en gauw.



Zonder u de clou van Eastern Promises te verraden, toch nog de volgende appetizer: terwijl Semyon ervan overtuigd is dat hij alle touwtjes stevig in handen houdt en dus op een eenvoudige manier het gevaar kan bezweren dat op hem afkomt als gevolg van de ontdekking van het dagboek en de demarches van Anna, maakt hij een cruciale beoordelingsfout en merkt hij niet dat de inlichtingsdienst een mol in zijn organisatie heeft binnengesmokkeld. Nicolai (Viggo Mortensen), de privéchauffeur van zijn zoon Kirill, blijkt overigens niet ongevoelig voor de kwetsbaarheid en de vastberadenheid van de blonde vroedvrouw om niet alleen baby Christine te redden, maar ook recht te laten geschieden.

Regisseur David Cronenberg is met Eastern Promises niet aan zijn proefstuk toe. Wie de carrière van de Canadees een beetje heeft gevolgd sinds hij eind jaren zeventig de overstap maakte van televisie naar film, is vertrouwd met zijn zeer persoonlijke aanpak en kijkt niet meer op van de vaak snoeiharde geweldscènes die hij regelmatig in zijn producties stopt. The Brood (1979), Scanners (1981), The Dead Zone (1983), The Fly (1986), Dead Ringers (1988), eXistenZ (1999) en A History Of Violence, het zijn allemaal films met een flinke portie horror en spanning, waarbij vooral die laatste film opvalt door z'n verwantschap met Eastern Promises, want opnieuw legt Cronenberg zeer nadrukkelijk de klemtoon op een combinatie van drama, actie en misdaad en zorgt zijn zorgvuldig geconstrueerd thrillereffect ervoor dat de toeschouwer van begin tot einde op het puntje van zijn stoel blijft zitten. Cronenberg hoeft zijn camera niet neer te zetten in verschillende tijdzones of op verschillende continenten om een relevant verhaal te vertellen. Zijn scenarioschrijver Stephen Knight (Dirty Pretty Things, 2002) heeft voldoende inspiratie om de actie op een kleine oppervlakte te situeren. De kaperszaak, het restaurant, het ziekenhuis en de ouderlijke woning die Anna, ze liggen in de Londense binnenstad op een steenworp van elkaar en de regisseur vindt er voldoende interessante locaties om zijn film te stofferen.

Zeer nadrukkelijke geweld is ondertussen het warenmerk van Cronenberg geworden. Waar andere regisseurs hun camera wegdraaien of tijdens de montage net daar knippen waar suggestie het van de visuele effecten kan overnemen, gaat de Canadees ongestoord voort, knipt de vingertoppen af, laat zijn acteurs een mes in het oog van een tegenstander planten of het bloed bij beken uit de overgesneden keel van een slachtoffer stromen. Het is niet echt nodig, het is er soms een heel eind over, maar het is Cronenberg ten voeten uit. Noem het een tik, een afwijking, not done in tijden dat geweld op televisie en in bioscoopfilms onder vuur ligt, het is in elk een procédé dat in A History of Violence als het ware tot volle wasdom kwam en dat de regisseur in Eastern Promises verfijnt en zelfs expliciteert. Tegelijk is er zijn bezorgdheid om de zwakke of schijnbaar zwakke personages uit zijn scenario in bescherming te nemen, hun motieven grondig te analyseren en er hun gedrag op af te stemmen. Eastern Promises is zwart en wit, bikkelhard en zacht als fluweel en de karakters en het gedrag van Cronenbergs personages uit het misdaadmilieu vertonen op één of andere manier allemaal diezelfde dubbelzinnigheid, het zijn m.a.w. allemaal mensen en nooit pure moordmachines. Dat zorgt voor een veelzijdige en spannende gelaagdheid in de confrontatie tussen de karakters, want geen enkele keuze is definitief, tenzij ze uit pure ondeugd is geboren, zoals in het geval van de minzame Semyon, een man die zijn kleindochter van 12 aanbidt, maar er tegelijk niet voor terugdeinst om meisjes van net iets ouder te verkrachten. Armin Mueller-Stahl, één van Duitslands grootste levende acteurs, een man met een carrière van ruim 50 jaar en meer dan 120 films achter zijn naam (o.a. Die Sehnsucht Der Veronika Voss van R.W. Fassbinder uit 1982 en Die Manns – Ein Jahrhundertroman (2001), een tv-miniserie waarin hij de rol van Thomas Mann op schitterende wijze voor zijn rekening neemt), kwijt zich voortreffelijk van zijn taak om de godfather van de Russische maffia in Londen een gezicht te geven. Hij heeft het ondankbaar genoegen om zich in die rol te meten met Marlon Brando en Al Pacino. Mueller-Stahl pakt het anders aan, gemoedelijker, met meer charme, maar ook venijniger, waardoor zijn misdaden nog feller contrasteren met de schijn van respectabiliteit en eerzaamheid die hij voor de buitenwereld probeert op te houden.

Imposant zijn ook de Fransman Vincent Cassel (als Semyons zoon Kirill) en Viggo Mortensen (als Kirills chauffeur). Casel die u zich beslist nog herinnert uit Ocean's Twelve en Ocean's Thirteen kruipt op een overtuigende manier in de huid van de underdog, de losbandige en aan alcohol verslaafde godfatherzoon, gevaarlijk wegens zijn wispelturigheid en opvliegend karakter, onbetrouwbaar als zoon én collega wegens zijn jaloerse aard en een ziekelijke behoefte om te behagen. Viggo Mortensen (The Lord Of The Rings I-III en A History of Violence) is perfect gecast als de buitenstaander die is ingehuurd als Kirills chauffeur en persoonlijke slaafje. Hij heeft het perfecte uiterlijk van een Russische maffioso en wanneer hij in z'n slipje staat is hij zeer geloofwaardig als de crimineel wiens verleden af te lezen is uit z’n vele tattoos. Als Nicolai is hij tevens Cronenbergs geheime wapen en van een karakter in een nevenrolletje groeit hij in de tweede helft van de film uit tot de belangrijkste antagonist.



Naomi Watts (Mullholland Drive en Funny Games U.S.) steelt op haar beurt de show met een ingehouden en gedreven acteerprestatie. Ze is perfect gecast als het eenvoudige en een beetje naïeve meisje dat tegelijk verpleegster en vroedvrouw kan zijn. Ondanks haar charme en niet onaantrekkelijk uiterlijk gelooft de toeschouwer tot op het allerlaatste moment in haar karakter en haar beweegredenen. Daarbij krijgt ze de hulp van David Cronenberg die de verleiding weerstaat om haar op te zadelen met de rol van maffialiefje. Het is niet haar milieu, het is niet wat haar gelukkig kan maken in het leven en haar relatie met Nicolai draait dan ook op een zeer logische manier uit op een afscheid. Geen groots happy end dus voor Eastern Promises, maar wel een onderbouwd en acceptabel slot dat de geloofwaardigheid en de integriteit van de beide personages onderstreept.

BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit van Eastern Promises is uitstekend: de buitenscènes zijn vaak donker met heel weinig kleur, de binnenopnamen daarentegen zijn warmer, met zachtere tinten van beige en bruin en uitbundige kleuren voor de bordeelscènes. Ongerechtigheden en technische tekortkomen zijn afwezig, het zwartniveau is in orde en zelfs in de donkere scènes blijft er voldoende ruimte voor details. Het geluid staat in een 5.1-versie, maar de DTS-track levert betere prestaties in bijv. de geweldscène in het badhuis. In de stillere scènes is het effect ongeveer identiek, waarbij vooral het fijnzinnige en brede surroundeffect opvalt wanneer het accent op details wordt gelegd.

EXTRA'S
Disk 1 begint met een aantal onvermijdbare Andere Trailers uit het RCV-aanbod. Op disk 2 staat de reportage Secrets and Stories over de toenemende activiteiten van de Russische maffia in Londen en over het terrein waarop de criminele organisatie actief is (ruim 10 min.), gevolgd door de korte documentaire Marked for Life (ruim 6 min.) over het belang en de betekenis van tattoos in het Russische maffiamilieu. Vervolgens krijgt u een selectie Interviews met de regisseur, de scenarioschrijver en de cast over de inhoud van de film en de samenwerking met Cronenberg (16 min.), B roll is een selectie losse setopnamen (11 minuten) en om te besluiten is er nog een overbodige Fotogalerij.

CONCLUSIE
Eastern Promises van regisseur David Cronenberg speelt zich af in het milieu van de Russische maffia in Londen. Een vergelijking maken met A History Of Violence is bijna onafwendbaar, maar die valt zonder twijfel in het voordeel uit van Eastern Promises, want het verhaal kan bogen op een interessanter scenario en een zeer sterke en geloofwaardige cast, waarbij Viggo Mortensen (hoofdrol in beide films) zichzelf overtreft en de steun krijgt van drie even sterke en perfect gecaste collega-acteurs. De film bevat een aantal zeer schokkende scènes en dus is een waarschuwing voor gevoelige kijkers hier zeker op haar plaats.