FILM
TBS staat in het Nederlandse strafrecht voor terbeschikkingstelling. Dat wordt toegepast wanneer de toerekeningsvatbaarheid van de beschuldigde ter discussie staat. Zo belanden misdadigers met ziekelijke aandoeningen niet zomaar in de cel, maar in een gespecialiseerde inrichting waar psychologische sessies de orde van de dag zijn. Men hoopt op die manier de misdadiger – door inzicht in zijn daden – klaar te maken voor herintegratie in de maatschappij, met een verminderde kans op recidive.

Johan is zo’n TBS’er. Hij vermoordde zijn vader met een hamer – op zijn hoofd inbeukend tot hij niet meer bewoog, verklaart hij aan een psychologe – en wordt ook schuldig geacht voor de dood van zijn zusje. Dat laatste feit ontkent Johan echter met klem en net dat staat zijn parool in de weg. Bij de eerste de beste gelegenheid ontsnapt Johan dan ook uit de instelling, vastbesloten om zijn gelijk te halen. Wanneer de politie hem op de hielen zit, sleurt hij het 13-jarige meisje Tessa in zijn wagen als gijzelaar. Samen rijden ze naar België, waar Johan zijn moeder wil overtuigen in de rechtbank in zijn voordeel te getuigen. Hoewel Tessa de situatie met angstogen aanschouwt, groeit het vertrouwen tussen haar en haar gijzelnemer. Zelfs nadat die een aantal drieste daden heeft gesteld, zegt ze dat vertrouwen niet op. Of dat een wijze zet blijkt, is nog maar de vraag.

Regisseur Pieter Kuijpers – hij schreef ook mee aan het scenario – mag met TBS opnieuw een film aan zijn cv toevoegen die intrigeert, die goed gemaakt is en de status van de cineast als een van Nederlands beste niet in het gedrang brengt. Maar de prent vertoont eveneens de symptomen die zijn andere prenten kenmerken: het basisconcept is er wel, maar de uitwerking laat al eens te wensen over. TBS oogt bijgevolg als een embryonale film, als een opstapje naar een betere film met dezelfde personages en plots. De regisseur en zijn coscenarist Paul Jan Nelissen behandelen het gekozen thema immers erg oppervlakkig en gemakkelijk. Af en toe wordt er wel gehint naar welke vertakkingen zich onder de oppervlakte allemaal bevinden, maar veel te weinig om als kijker compleet mee te stappen in de film.


De voornaamste hindernis van TBS is het gebrek aan obstakels die Johan op zijn weg naar de onvermijdelijke ontknoping wachten. Zo tonen politie en gerecht (zowel de Nederlandse als de Belgische) zich op hun meest incompetent in de klopjacht op de ontsnapte TBS’er. De trucjes waarmee Johan hen misleidt zouden niet misstaan in een Looney Tune, zo onrealistisch zijn ze. Nog problematischer is het gedrag van de gegijzelde Tessa. Dat zij een stockholmsyndroom ontwikkelt t.o.v. Johan wil ik nog wel slikken, maar dat zij gedurende haar dagenlange kidnapping zijn daden haast compleet kritiekloos verschoont, is een flater waar de film nooit volledig van herstelt.

Nochtans zijn er best mooie dingen over TBS te zeggen. De regie van Pieter Kuijpers zet bijvoorbeeld knap het ambigue karakter van de protagonist om in treffende beelden, waarbij water een terugkerend motief is. Hij wordt hierin geruggesteund door cameraman Bert Pot, wiens blauwe tinten het niveau van de gemiddelde thriller overstijgen. De hoofdcast bestaat uit amper twee personen die beiden het beste van zichzelf geven. Dat Theo Maassen kan acteren, bewees hij al in andere films en met zijn vertolking van de rol van Johan zet hij een veelbelovende volgende stap in zijn carrière als ‘serieuze’ acteur. Nieuwkomer Lisa Smit verbleekt allerminst aan Maassens zijde, hoewel haar gebrek aan ervaring in de meest dramatische scènes haar parten speelt. In de nevencast valt vooral een psychotische Bob Schwarze op. De muziek van Het Paleis van Boem gomt ergerlijke plotgaten weg met weinig subtiele maar doeltreffende melodieën.

TBS is gedraaid in het kader van de jaarlijkse reeks Telefilms, waarbij de Nederlandse openbare omroepen producties financieren die zowel op tv als in de bioscoop te zien zijn. Het gebrek aan een groot budget valt TBS niet aan te zien. Toch had men beter wat meer centen in de ontwikkeling van het scenario gestopt, want dat hangt geregeld met haken en ogen aan elkaar. Goede punten krijgen de makers wel voor het grimmige einde, dat in tegenstelling tot andere sequenties wél realistisch aandoet. Niettemin moet Pieter Kuijpers stilaan oppassen niet voor eeuwig als ‘de grote belofte’ te worden beschouwd. Sinds zijn debuut Van God Los heeft de regisseur immers de ene imperfecte prent na de andere afgeleverd. En dat terwijl hij ongetwijfeld een meesterwerkje in zich heeft. Tijd om dat er eens uit te laten komen, zou ik zeggen, Pieter.
BEELD EN GELUID
Op de beeldkwaliteit van TBS valt weinig aan te merken. De kleuren worden prima weergegeven, de scherpte haalt een constant niveau en van printbeschadigingen is geen sprake. De relatieve wisselvalligheid van het contrast is de enige serieuze opmerking die men kan maken. De vijf boxen en de subwoofer worden zelden allemaal gebruikt op de DD 5.1-track omdat de prent vooral veel dialogen bevat. Toch toont de mix een aardig bereik in bijvoorbeeld enkele sequenties waarin helikopters overvliegen.

EXTRA’S
De voornaamste extra is een Audiocommentaar door regisseur Kuijpers en acteur Maassen. Het duo voegt een persoonlijke touch toe aan wat je op het scherm te zien krijgt, maar valt te vaak in herhaling (vooral de symboliek van water komt je op den duur de strot uit). Een Making of (25 min.) gunt 'n blik achter de schermen van de productie op basis van de ervaringen tijdens een vijftal opnamedagen. 11 Internetfilmpjes (10 min.) zijn niet meer dan scènes uit de film, waarbij er wel een aantal sequenties zijn die in de prent door muziek overstemd worden en hier mét dialoog te beluisteren zijn. Een Videoclip (4 min.) van de Nederlandse band Moke, een Teaser (1 min.) en Trailer (2 min.) voor TBS en drie Cross-promotionele Trailers ronden de bonussectie af.

CONCLUSIE
TBS is emblematisch voor de films van Pieter Kuijpers: de prent intrigeert maar kan niet volledig overtuigen. Een goede cast en dito regie worden namelijk verspild aan een op zeker spelend scenario dat enkel in de laatste vijf minuten de potentie waarmaakt. Het beeld oogt prima op dvd en ook het geluidsspoor haalt een goed niveau. De extra’s zijn minder inzichtelijk dan je op het eerste zicht zou denken.