Het Romeinse Rijk in de eerste eeuw van onze tijdrekening: de politiek situatie is verward na de onnatuurlijke dood van achtereenvolgens Ceasar, Caligula en Nero. Corruptie en rechteloosheid tieren welig en daar maken kleine tirannen gebruik van om hun eigen regels op te leggen aan de geplaagde bevolking. Slavenhandelaar Alpio (Tony Musante) keert via de oostelijke heirbaan terug naar het Italiaanse schiereiland na een succesvolle zakenreis in het naburige Thracië. Hij heeft een aantal gezonde slaven gekocht, de gladiator Darius (Victor Alfieri) en de oosterse prinses Maria (Linda Batista) die haar identiteit weigert prijs te geven. Alpio hoopt haar voor veel geld te verkopen aan Consul Lucius (Nickolai Stoilov), de nieuwe heerser van Pompeiï en het omliggende land, een hardvochtige en machtsgeile Romein die geen tegenspraak duldt. De transactie wordt een succes, want Lucius kan niet weerstaan aan bloedmooie en geheimzinnige vrouwen. Maria is evenwel lid van de sekte der christenen en die zijn Lucius een doorn in het oog. Ze brengen onheil over het land, beweert hij, ze willen Rome en eigenlijk het hele Romeinse Rijk vernietigen. Maria is dus verplicht om haar geloofsgenoten in het geheim in een grot van de nabijgelegen vulkaan Vesuvius te ontmoeten voor de gebedsbijeenkomsten.

 

 

Ondertussen maakt Darius, de aantrekkelijke gladiator uit Thracië, in de keuken van Alpio’s ruime villa kennis met Helen, slavin en beschermelinge van de heer des huizes. Het is liefde op het eerste gezicht. Ze proberen hun gevoelens voor de buitenwereld te verstoppen, maar in een wereld waar roddel een belangrijke bron van informatie is, blijft niets lang geheim. Alpio raadt z’n lievelingsslavin aan om met Darius te breken. Gladiator hebben geen toekomst, zegt hij, ze leven hooguit een jaar of vijf, tien als ze heel veel geluk hebben. Maar Helen is koppig en volgt haar hart, ook als dat betekent dat ze in aanvaring komt met Lavinia (Vanessa Gravina), de jongere zus van Consul Lucius die ook een oogje op Darius heeft, al was het maar om legerleider Galeno (Clayton Norcross) bloedgeil te maken. Enfin, personages, toestanden en intriges genoeg om de geïnteresseerde kijker ruim 3 uur aan het videoscherm te kluisteren. Als toetje krijgt hij uiteraard ook de aardbeving en de uitbarsting van de Vesuvius waardoor het leven en de toekomst van de hoofdpersonages voor altijd in andere banen worden geleid.

 

De uitbarsting van de Vesuvius op 24 augustus van het jaar 79 komt als een volslagen verrassing voor de inwoners van Pompeiï. Het verslag van de ramp bereikt ons via het ooggetuigenverslag van de Romeinse historicus Plinius de Jongere die op dat moment met zijn vader Plinius de Oudere in de stad logeert. Vader Plinius komt tijdens de reddingsoperaties om het leven. Zijn zoon weet op wonderbaarlijke wijze op tijd weg te komen. Het lijkt onwaarschijnlijk, maar de Pompejanen van de eerste eeuw bleken niet te beseffen dat de Vesuvius een vulkaan was. In zijn oeuvre schrijft Plinius de Jongere over een groot aantal vulkanen, de Vesuvius komt in zijn geschriften evenwel niet voor. Toen de aarde begon te beven rond het middaguur op die zonnige en hete dag in augustus, schonken de inwoners van Pompeiï daar nauwelijks aandacht aan. De aarde beefde wel vaker in hun streek en nog maar een decennium eerder was de stad grotendeels vernield door een serie heftige aardschokken. In de late namiddag wordt de stad opgeschrikt door een ontploffing en stijgt er een rookpluim op uit de vulkaan. Kort na het donker, na een nieuwe reeks schokken, zien de stedelingen vlammen en vuur op de top van de Vesuvius. Vervolgens ging het langzaam regenen, geen waterdruppels maar steentjes, as en stof, later grotere stukken gestold gesteente en brandende lavabrokken, zeventien uur lang. Tegen de ochtend hing er een dikke mist in de nauwe straten van Pompeiï alsof de duivel himself er was gepasseerd. Ademen ging al moeilijk, de ogen prikten, oudere inwoners werden onwel, kinderen gingen hoesten en braken. Onder het gewicht van het vallend puin waren al verschillende huizen ingestort. Wie paard en kar had, maakte zich uit de voeten richting kust op zoek naar een veilig onderkomen. De minder fortuinlijken zochten beschutting in kelders en onder stevige boogconstructies van beton. Een nieuwe horizontale ontploffing in de flank van de Vesuvius veroorzaakte een schokgolf die zich met een snelheid van 320 km/uur in de richting van Pompeiï en het visserstadje Herculaneum verplaatst. Pompeiï wordt overspoeld door een allesverzengende hittegolf en raakt bedolven onder een stoflaag van meer dan vier meter. Herculaneum blijft tot halfweg de 19^de eeuw aan het oog onttrokken door een 12 meter dikke stoflaag en wordt eerder toevallig ontdekt door twee monniken die bij het graven van een waterput op een antieke mozaïek stootten. In 1980 deed zich een gelijksoortig natuurfenomeen voor in de Amerikaanse staat Washington toen Mount Saint Helens uitbarstte. Volgens kenners was de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 drie keer sterker en had ze de kracht van een atoombom.

 

 

Regisseur P. Poeti gebruikt de natuurramp in Pompeiï jammer genoeg alleen als achtergrond voor een liefdesverhaal zoals Hollywood er ons in de voorbije 50 jaar (om precies te zijn sinds Ben-Hur uit 1959) dertien in een dozijn heeft geleverd. Uiteraard worden de jonge verliefden tegengewerkt omdat de ‘goddelijke’ machthebber of één van zijn naaste verwanten – bij voorkeur zijn jongere zus – meer dan louter intellectueel geïnteresseerd is in één van de betrokkenen; er wordt nogal wat tijd gespendeerd aan jaloezie, naijver en afgunst in de schoot van de familie van de Consul en er is net zoals in Ben-Hur ruime aandacht voor het lot van de vervolgde christenen: allemaal oude wijn in nieuwe zakken. De uitbarsting van de Vesuvius krijgt een plaatsje aan het begin van deel 2 van deze 2-delige tv-serie, maar voor spectaculaire scènes en situaties zorgt Poeti maar zeer gedeeltelijk: zijn instortende gebouwen lijken net iets te veel op piepschuim, de stortregen van vulkaanas is braaf en nooit echt bedreigend (én te regelmatig van structuur alsof het om een stevige sneeuwbui gaat), zijn personages lopen vooral heen en weer op het forum en van de ene naar de andere kant in de nauwe Pompejaanse stegen in plaats van te schuilen of zich uit de voeten te maken. In het paleis van de Consul gaat het leven zijn gewone gang. Een werkster veegt af en toe de resten van een Griekse vaas bij elkaar, maar de Consul en zijn entourage zijn er gerust in, ook al is er geen drinkbaar water meer, zijn de meeste gebouwen in de stad op de één of andere manier beschadigd door de lange reeks korte aardschokken, hebben de bakker en de wijnhandelaar hun zaak moeten gesloten en is het openbaar leven zo goed als helemaal stilgevallen. Meest storend is de belabberde kwaliteit van de trucages en de CGI: ofwel was er te weinig geld beschikbaar ofwel waren de ambities te groot. Hét pièce de résistance, nl. de aanrollende schokgolf van hitte en puin, wordt nauwelijks benut om voor echt spektakel te zorgen. We zien de wolk van in de verte langs de flank van de vulkaan naar beneden schuiven, maar op het moment dat ze de stad treft, worden niet meer dan een paar bekende decors en locaties weggeblazen.

 

 

De maker heeft er bovendien voor gekozen om zijn tv-serie in het heden te beginnen: een stel ingenieurs onderzoekt de mogelijkheid van een uitbarsting van de Vesuvius. Een jonge ingenieur en de assistente van een collega leren elkaar kennen en zij vertelt hem een paar uur later op de historische site van Pompeiï het verhaal over de vulkaanuitbarsting van 24 augustus 79 en de ondergang van de stad. Aan het eind van de serie keert regisseur Poeti terug naar het stelletje dat onder invloed van het verhaal over de grote liefde tussen Darius en Helen en tussen Lavinia en Geneo besluit om zelf ook het gevecht met de engel aan te gaan: een goedkope, oppervlakkige en totaal overbodige toevoeging die de toch al niet zo sterke tv-serie geen goed doet.

 

Om te besluiten de acteerprestaties. Die zijn op z’n minst twijfelachtig van kwaliteit. Geen enkel personage beklijft, noch de gladiator (nors gezicht, weinig expressie), noch Helena, de gedoodverfde heldin van dit drama. Haar spel is weinig geïnspireerd en bovendien biedt de rol van slavin sowieso heel weinig mogelijkheden. Haar personage heeft overigens weinig of niets gemeen met de positie van de gemiddelde slaaf in de Romeinse samenleving in die periode. Ze is te mooi, te goed gekleed, te goed opgeleid, allemaal eigenschappen die de ondervoede en uitgebuite outcasts van toen moesten ontberen. De Romeinse samenleving werd gedomineerd door een handjevol superrijken met onderaan de sociale ladder een grote massa armen en slaven. Een echte middenklasse was er niet. Zelfstandige handelaars waren eerder zeldzaam (in Pompeiï was het aantal winkels beperkt terwijl het om een voor die tijd grote stad ging met ruim 20.000 inwoners). Iedere villa behoorde dus alles in huis te hebben voor een comfortabel leven: kleermakers, houtbewerkers, bouwvakkers, boeren, keukenpersoneel, een smid, etc., of gemiddeld zo’n vijftig slaven per huishouden. Het hoeft dus niet te verbazen dat de slavenhandel tot de sterkste economische activiteiten van de antieke Romeinse samenleving behoorde. Door de vele veldtochten en oorlogen was er een voortdurend tekort aan jonge mannen en dat werd opgevangen via een constante stroom van slaven (vrouwen en kinderen) om de economie draaiende te houden. De manier waarop de regisseur de machthebbers en de rijken portretteert, is jammer genoeg al niet veel beter geslaagd: Consul Lucius is gewoon machtsgeil zoals al zijn vooraanstaande tijdgenoten en voorgangers, belust op mooie, jonge vrouwen en meedogenloos voor tegenstanders en vijanden. Zijn zusje Livinia is de underdog die hem blind behoort te gehoorzamen. In het Oude Rome was het niet ongewoon dat de machthebber met zijn eigen zus trouwde uit angst voor een sterke mannelijke rivaal binnen de muren van het paleis. Seksueel hadden dergelijke vrouwen meestal een zekere vrijheid. Lavinia krijgt net dezelfde rol toegewezen als de vrouwelijke personages in alle bekende sandalenfilms: die van paleishoer. Dat ook een gladiator haar aandacht trekt, hoeft ons niet te verbazen. Zij waren de grote vedetten van hun tijd, te vergelijken met film- en popsterren, sportlui en Bekende Vlamingen vandaag. Maar noch Lucius, noch de wulpse en gevaarlijke Lavinia slagen erin om te overtuigen. Hun rol biedt geen verrassingen en hun acteerprestaties zijn matig en conventioneel. We hebben het allemaal eerder gezien, in beter omstandigheden en met een sterkere cast (Ben-Hur, I Claudius, Gladiator).

Op de kwaliteit van het materiaal is weinig aan te merken, want Pompeiï is gedraaid op HD. Het kleurenpalet is in orde met veel detail en voldoende contrast. Het beeld is bij momenten pijnlijk scherp, andere keren is de achtergrond min of meer troebel of ontstaat in elk geval die indruk. Af en toe treden er digitale compressiefouten op, een beetje edge enhancement en minstens twee keer is er sprake van een beeldovergang midden in een scène waardoor het beeld heel kort stilstaat of springt. Het geluid is er veel beter aan toe met een ronkende subwoofer die door merg en been gaat, vele lagen omgevingsgeluid van opzij alsof er een stevige surround is voorzien – terwijl het hier louter om een stereoweergave gaat – en goed verstaanbare stemmen in het midden. De Engelse nasynchronisatie is niet altijd precies, maar dat euvel beperkt zich tot een paar minder belangrijke acteurs. Ook de ondertiteling vertoont gebreken, meer bepaald in de extra documentaire waar de vertaler van dienst het Engels millennium meermaals vertaalt als eeuw en Pompeiï bijgevolg geen twee millennia maar slechts twee eeuwen onder het stof zou hebben gelegen. Dat zo iemand dat niet merkt…

Interessanter dan de tv-serie is de documentaire The History of Pompei (45 min.) van The History Channel op disk 3. Gelukkig zijn de Amerikaanse reclameblokken weggeknipt en blijft er alleen een kort zinnetje net vóór en na de regelmatige onderbrekingen over. De film is helemaal gedraaid op de huidige sites van Pompeiï en Herculaneum (allebei ten zuiden van Napels) en hij biedt een overzicht van de belangrijkste gebouwen in beide antieke plaatsen, de fresco’s en de mozaïeken, beeldhouwwerken, winkelinrichtingen, tempels en zelfs het enige bordeel met boven de stenen bedden erotische afbeeldingen om de klanten te prikkelen. In het Romeins Keizerrijk was het heel normaal dat financieel krachtig mannen regelmatig een bordeel bezochten. De voorchristelijke seksuele moraal was vrijer en nonchalanter dan in onze eigen tijd en geërecteerde penissen werden probleemloos in het interieur geïntegreerd als vruchtbaarheidsymbolen en geluksbrengers. De aandacht gaat ook naar de overwegend Griekse kunst in de Pompejaanse huizen. De Romeinen waren vooral strijders en hun cultuur was spartaans en ruw; voor het vervaardigen van kunstvoorwerpen en het decoreren van hun villa’s importeerden ze Griekse ambachtslui als goedkope huisslaven. Uniek in Pompeiï zijn de afgietsels van burgers die onder het puin en het stof van de Vesuvius het leven verloren. Hun lichamen desintegreerden in de loop der eeuwen. De openingen werden later door archeologen met pleister gevuld. Het zijn de stille getuigen van een natuurramp die een hele bevolking verraste en een rijke cultuur van de aardbodem veegde.

De verpakking van deze 3-diskuitgave is ook heel origineel: die ziet er nl. uit als een oud en beduimeld sepiakleurig boek, verweerd, met omgekrulde hoekjes en gouden opdruk, dat niet zou misstaan op eender welke chique boekenplank. In feite gaat het om een kartonnen doosje met een dubbel uitklaphoes en op de bodem een korte synopsis van de tv-serie en de opgave van de technische specificaties van de disks.

De tweedelige tv-serie Pompeiï van de Italiaanse regisseur Paolo Poeti (gedraaid in Bulgarije en in de buurt van de Vesuvius en Pompeiï) is een sandalenfilm naar klassiek recept. De makers slagen er niet in om hun verhaal boven de middelmaat uit te tillen. De acteerprestaties zijn matig en de scènes over de uitbarsting van de Vesuvius en de verwoesting van de stad zijn weinig spectaculair. In de tweede helft van de serie maakt het verhaal zelfs een flinke duik omdat de makers gewoon doorgaan met de paleisintriges terwijl er zich op straat een ramp afspeelt waarvan de kijker getuige wil zijn van op de eerste rij. De bijgeleverde documentaire van The History Channel over de cultuur, de opgravingen en de schatten van Pompeiï zal geïnteresseerde kijkers beslist meer interesseren dan de suikerzoete tv-serie.