FILM
Films over muzikanten zijn de laatste jaren een waar modeverschijnsel geworden. Ray Charles en Johnny Cash werden op het witte doek vereeuwigd in degelijke maar veilige biopics. Rappers Eminem en 50 Cent werkten samen met topregisseurs om hun autobiografische maar Hollywoodiaans opgesmukte klim naar de top in te blikken. Bands als The Rolling Stones en U2 kunnen sinds kort dan weer zinderende concertfilms op hun cv bijschrijven. Ook een van de grootste overlevers van de naoorlogse muziekgeneratie, Bob Dylan, mocht niet achterblijven. Zijn leven en songs vormen de basis van Todd Haynes’ I’m Not There. Verwacht echter geen typische biopic over de folkzanger. De prent is namelijk net zo’n ondoordringbare, mysterieuze kameleon als de heer Robert Zimmermann zelf.

Haynes focust op de verschillende incarnaties die Dylan belichaamde in zijn carrière: dichter, profeet, outlaw, bedrieger, acteur en muzikant. Deze zes persoonlijkheden – elk vertolkt door een andere acteur en met een verschillende naam, geen van hen Bob Dylan – worden vervolgens niet chronologisch met elkaar verweven, zodat je een gefragmenteerd beeld krijgt van zijn carrière als muzikant. Bovendien is lang niet alles wat je op het scherm te zien krijgt een realistische interpretatie van zijn loopbaan. Feiten worden voortdurend afgewisseld met hypothetische veronderstellingen of zelfs flagrante leugens. Het meest in het oog springt op dat vlak het segment met Richard Gere, waarin Dylan het alter ego van Billy the Kid aanneemt in een westernstadje dat dit zich alternerend ergens bevindt tussen de late 19de eeuw en de jaren zeventig.
Intrigeren doet I’m Not There kortom mateloos, maar is dat voldoende om een goede film af te leveren? Het korte antwoord is ‘nee’, het lange ‘nee, maar…’. Als experiment mag de film er zeker zijn. Todd Haynes recreëert nu eens de swingende jaren zestig in glorieus zwart-wit, kiest dan weer voor een pseudodocumentaire of gaat ronduit voor de traditionele biopic. Op zich zijn de zes diverse aanpakken prima te pruimen, ook al omdat de prachtige fotografie van vaste cameraman Ed Lachman in ongekende schoonheid baadt. Maar in de montage loopt er het een en ander mis. Op zijn best is de film een heerlijke ode aan Dylan en zijn muziek, vergelijkbaar met het enthousiasme waarmee Almost Famous fantastische songs bewierookte. Op zijn slechtst is de productie een wanhopig arty farty wanboeltje waarin het concept en de vorm de bovenhand halen op het engageren van de kijker. In het experiment zijn het vreemd genoeg de meest traditionele stukken die het meest beklijven, vooral dan het deel waarin Bob Dylan vertolkt wordt door een jonge zwarte knaap.

Even gevarieerd als de regie van Haynes is de cast. Iedere acteur geeft een geheel eigen invulling van Bob Dylan. Christian Bale probeert nog het meeste de typische neuzelende stem en gedrongen lichaamskronkels van de zanger te imiteren, maar levert daarmee op contradictoire wijze de minst Dylaneske vertolking van allemaal af. Heath Ledger heeft de pech dat hij opgezadeld zit met de minst sympathieke incarnatie en het script laat hem niet toe een motivatie voor zijn onverschilligheid te suggereren. Ben Whishaw meandert door de film als een soort Grieks koor en lijkt uiterlijk het meest op Dylan. Hoewel Cate Blanchett een Oscarnominatie kreeg voor haar interpretatie van de zanger, blijft haar vertolking niet lang hangen. Dylan heeft dan een saai en kleurloos imago, Blanchett buit dat iets te nadrukkelijk uit. Het meest overtuigt Marcus Carl Franklin. De jonge acteur is de enige van het sextet hoofdacteurs die een blik gunt op zowel de muzikale invloeden van de zanger als op zijn ziel. Hij is ook verantwoordelijk voor de mooiste scène in I’m Not There: Dylan die de legendarische Woody Guthrie op zijn sterfbed bezoekt en gitaar voor hem speelt. Richard Gere speelt de ‘oude Dylan’, maar omdat die meer wegheeft van Billy The Kid dan van de zanger, valt deze op zich goede vertolking tussen schip en wal.

Samenvattend kan je zeggen dat I’m Not There meer vragen oproept dan antwoorden geeft over wat Bob Dylan drijft. Je kan je niet van de indruk ontdoen dat de film een stuk beter zou zijn, mocht het experiment wat zijn ingeperkt: behoud desnoods de structuur met zijn vele tijdsprongen over en weer, zelfs de focus op de zes incarnaties, maar gebruik daarbij één acteur. De kijker krijgt nu namelijk nooit de kans om empathie op te brengen voor Dylan omdat hij gewoonweg te schizofreen wordt voorgesteld. Dat de prent de hartsnaren onvoldoende beroert heeft wellicht ook te maken met het feit dat de cineast vooral obscure Dylansongs opvoert als muzikale bruggetjes. Enkel de grote hit I Want You neemt een centrale plaats in, hoewel andere klassiekers wel te horen zijn op de aftiteling. Het meest treffende verdict over I’m Not There is wellicht te vinden in Dylans meest iconische song: de prent is als een eenzaat zonder richting, een compleet onbekende, een rollende steen.
BEELD EN GELUID
Naar goede gewoonte levert A-Film een prima beeldtransfer af. I’m Not There verenigt alle elementen van een goede dvd in zich: een scherp beeld, uitstekende contrasten en een spetterende kleurenweergave. Grain en printbeschadigingen zijn geregeld aanwezig, maar dat ligt niet zozeer aan de transfer dan wel aan de artistieke visie van Todd Haynes. De soundtrack scheert hoge toppen dankzij een uitmuntend DD 5.1-spoor. De dialogen worden helder weergegeven en de mix is eveneens uitstekend. Vooral wanneer Dylans muziek uit de boxen schalt, creëert de soundtrack een magische sfeer.

EXTRA’S
De disk is helaas niet overladen met extra’s. Naast enkele Trailers (waaronder een onuitgegeven trailer voor I’m Not There) bevat de schijf enkel een Interview (23 min.) met Todd Haynes, opgenomen tijdens het voorbij Gentse Filmfestival. De regisseur is niettemin inzichtelijk in zijn commentaar.

CONCLUSIE
I’m Not There bekijkt het leven van Bob Dylan door een experimentele bril. Regisseur Todd Haynes wil het kameleoneske karakter van de zanger benadrukken, maar slaagt er zelden in de mystiek achter het neuzelende enigma te ontrafelen. Beeld en geluid ogen en klinken uitstekend op deze dvd, maar de bonussectie stelt teleur.