FILM
There Will Be Blood, de vijfde langspeler van het gelauwerde wonderkind van de nieuwe Amerikaanse cinema, Paul Thomas Anderson, is veel te ambitieus voor zijn eigen goed. Epische beelden worden afgewisseld met intieme verhaallijnen. De klassieke geschiedenis van de eerste oliebaronnen in Californië wordt gekruid met pure B-horror. Ambitie en religie gaan met elkaar in de clinch in een strijd waarvan je op voorhand weet dat er geen winnaar zal zijn. Subtiele regie en een ingetogen scenario staan in schril contrast met groteske vertolkingen en opvallende oneliners. Passie à la David Lean gaat hand in hand met intellectele afstandelijkheid à la Stanley Kubrick. Dit is een film die niet zou mogen werken en op meer dan één moment de kijker ook niet kan overtuigen. Maar wat geeft het als datgene wat wél werkt zo verbluffend is dat het met gulden letters in de annalen van de zevende kunst mag worden bijgeschreven? There Will Be Blood is kortom een prent die de nodige problemen kent, maar zich wel probleemloos in je permanente cinefiele geheugen nestelt.

Voor het eerst in zijn carrière werkt Anderson niet met een origineel scenario, maar grasduint hij in een roman voor inspiratie. Upton Sinclairs Oil! geeft echter niet meer dan de aanzet voor Andersons script, want op de setting en enkele personages na verschillen roman en film grondig van elkaar, waarbij de film de betere indruk nalaat. Het eerste kwartier van There Will Be Blood bevat bijna geen dialoog, maar toont hoe de eigenzinnige Daniel Plainview met weinig middelen maar veel geduld naar olie zoekt in de bodem van Californië. Hij slaagt in zijn opzet en krijgt er - na een fataal ongeluk van een collega - een pleegzoon met de naam H.W. bovenop. Vervolgens springt de film tien jaar vooruit in de tijd, wanneer Plainview met zijn gehaaide zakeninstinct beslag kan leggen op een hele reeks gronden die hem een fortuin aan olie kunnen opleveren.

In deze fase van There Will Be Blood gebeurt er weinig, maar speelt de regisseur vooral met de bevreemdende sfeer van een lang vervlogen tijd en kneedt hij stukje bij beetje zijn hoofdpersonage tot een enigmatische, intrigerende persoon. Het is in de eerste plaats zijn verdienste dat Daniel Plainview nu reeds in de eregalerij van onvergetelijke filmkarakters mag plaatsnemen. Plainview is een schurk van het ergste soort, maar zonder de charme van een Hannibal Lector of de traditionele waarden van een Vito Corleone. Hij houdt van niemand en geen enkele kijker zal van hem houden. Zo iemand als ankerpunt voor een film gebruiken vraagt lef en veel schrijftalent. Het vraagt ook om een acteur die volledig in het personage kan verdwijnen. Iemand als Daniel Day-Lewis. De Ier verschijnt niet vaak op het zilveren scherm, maar wanneer hij toch op de verlokkingen van Hollywood ingaat, resulteert dat steevast in vuurwerk. Day-Lewis zet met Daniel Plainview de kroon op het werk. Hij begint met subtiele tics, werkt die uit tot grootse karakterfouten en eindigt met pure waanzin. Voortdurend balanceert hij op de grens tussen Shakespeariaanse passie en grotesk stereotype - af en toe, vooral in het laatste segment, gaat Day-Lewis zonder scrupules over die grens - maar voor de kijker is het een fantastisch kijkspel, vergelijkbaar met het gehuf en gepuf van een vulkaan die elk moment kan exploderen.

Problematisch is wel dat het bijzonder sterke karakter van Plainview nauwelijks tegengewicht krijgt. Paul Thomas Anderson tracht wel Eli Sunday, een gelovige jongeman die zich opwerkt tot leider van een extreem christelijke kerk die Plainview een doorn in het oog is, als tegenpool te positioneren, maar dat lukt slechts gedeeltelijk omdat Sunday (voortreffelijk gespeeld door talent Paul Dano) soms wel een half uur volledig van het toneel verdwijnt. Intrigerender is dan de relatie tussen de protagonist en zijn zoon. Eerst is die erg hartelijk - hoewel je vermoedt dat 'Plainview en zoon' ook een kille commerciële zet is - maar na een ongeluk met een boortoren verliest H.W. zijn gehoor en wordt hij zonder verpinken opzij geschoven. Zijn plaats wordt tijdelijk ingenomen door een man die al dan niet Daniels stiefbroer kan zijn, maar ook die is geen lang leven beschoren. Jammer is bovendien dat de verstandhouding tussen Plainview en zijn rechterhand - de immer betrouwbare Ciaran Hinds - nauwelijks uitgewerkt is: je krijgt het gevoel dat hun nevenplot grotendeels op de montagevloer is achtergebleven.

Cineast Anderson verlaat in There Will Be Blood voor het eerst de comfortabele zone die hij had gecreëerd met zijn vorige films. Deze prent lijkt dan ook in niets op de rest van zijn oeuvre. Anderson beperkt de opvallende camerabewegingen tot een minimum en grijpt terug naar de technieken van de klassieke cinema. Vooral het werk van John Ford, John Sturges en Sergio Leone schijnt een inspiratie te zijn geweest, maar ook de geest van Stanley Kubrick waart voortdurend door de film omwille van de technische kunde en afstandelijke manier van filmen. Qua sfeer is de prent eerder een kruising tussen John Hustons The Treasure of the Sierra Madre en de ongebreidelde ambitie van Orson Welles' Citizen Kane. Het lijkt misschien gratuit om vergelijkingen met al deze grootheden te maken, maar Anderson rechtvaardigt de referenties inzake zijn helden door hun typerende kenmerken fris en nieuw te verkopen aan de kijker. Hij wordt hierbij geassisteerd door het Oscar-winnende camerawerk van zijn vaste director of photograhy Robert Elswit, de minimalistische decors van Jack Fisk en de revolutionaire, haast expermentele, maar indringende muziek van Radiohead-bandlid Johnny Greenwood.

There Will Be Blood sleept je als kijker mee langs hoge toppen en diepe dalen. De onevenheid van de verschillende sequenties levert een verdraaid wisselvallige film op die bol staat van de excentriciteit. De personages blijven vaak enigma's en het duurt en tijdje eer je wijs raakt uit de boodschap die de regisseur nu precies wil brengen. Maar de prent kruipt ondanks zij tekortkomingen onder je huid en komt daar dagen, weken, waarschijnlijk jarenlang niet meer onderuit. De realisatie mag dan niet steeds het gewenste resultaat opleveren qua emotie, maar wie het aandurft zo'n ambitieus project zo'n persoonlijke touch te geven en daarbij vaker de bull-eye raakt dan mis schiet, verdient een stevig klopje op de schouder. Het lijkt erop alsof Paul Thomas Anderson eindelijk zijn wonderjaren ontgroeid is en zijn succesvolle eerste stappen heeft gezet als nieuwe meester van de Amerikanse cinema.

BEELD EN GELUID
Dit is de eerste Blu-Ray die ik bespreek voor deze site en ik moet zeggen erg onder de indruk te zijn van het voortreffelijke beeld van deze disk. De film speelt voortdurend met helwit licht en duistere schaduwen, maar het contrast lijdt daar niet onder. De uitgewassen kleuren komen perfect tot hun recht en veel scherpere beelden heb ik op mijn Home Theatre System nog niet gezien. De ambitie van de film wordt dus prima gecomplementeerd door de kwaliteit van de transfer. Ook het geluid scoort hoog. Het originele Engelse audiospoor is beschikbar als PCM- en DD 5.1-track, maar DTS is enkel voorbehouden voor wie Frans of Spaans spreekt. Veel doet dat laatste er gelukkig niet toe, want de indringende sfeer van There Will Be Blood barst nu eens subtiel dan weer bombastisch uit alle boxen.

EXTRA'S
Spijtig genoeg is deze Blu-Ray niet de briljante Special Edition waar velen op hoopten gezien Paul Thomas Andersons eerdere exhaustieve uitstapjes in het medium, maar toch bevat de disk enkele goede extra's. Naast een Trailer en een Teaser voor de film is er een featurette met de titel 15 Minutes (de lengte kan je wel raden) die visuele links legt tussen de research en de afgewerkte film. Nog op de schijf vind je twee Deleted Scenes (10 minuten in totaal) en een Alternatieve Take (2 min.) van de restaurantscène. Ten slotte krijg je een intrigerende korte documentaire uit de jaren twintig te zien, The Story of Petroleum (25 min.), met tientallen shots van échte oliemannen uit de periode waarin There Will Be Blood zich afspeelt.

CONCLUSIE
There Will Be Blood is een radicaal verschillende film in het oeuvre van Paul Thomas Anderson: een hyperambitieuze, tegelijk intieme en epische vertelling over de pioniersdagen van de Californische olie-industrie. Een feilloze crew en een imposante centrale performance van Daniel Day-Lewis maken dit een prent die je niet mag missen, ook al zal dei de kijkers gegarandeerd verdelen in twee kampen. Beeld en geluid halen een erg hoog niveau, maar de bonussectie bevat te weinig zwart goud.