FILM
Ex-FBI agent Fox Mulder (David Duchovny) leeft nog altijd ondergedoken omdat de FBI hem zoekt voor moord. Zijn nieuwe bestaan is er wel één dat hij met zijn ex-partner Dana Scully (Gillian Anderson) kan delen, die een nieuwe carrière heeft opgebouwd als chirurg in een katholiek ziekenhuis. In zijn kantoor zit hij nog altijd krantenknipsels over bizarre fenomenen te verzamelen en potloden in het piepschuimen plafond te werpen. Hij krijgt echter een aanbod van de met hangende pootjes smekende FBI-agente Dakota Whitney (Amanda Peet) en haar partner Mosley Drummey (Xzibit) om in ruil voor de spons over zijn verleden zijn expertise aan te wenden in een onrustwekkende verdwijningszaak waarbij een andere agente van het FBI, Monica Bannan (Xantha Radley) is verdwenen. De enige getuige in de zaak is priester Joe Crissman (Billy Connoly), die claimt dat hij met zijn paranormale gave Bannan kan terugvinden, en zich al gedeeltelijk in de zaak heeft bewezen door een paar lugubere ontdekkingen. De politie weet niet goed of ze Crissman op zijn woord moet geloven of hem juist als verdachte nummer één in de zaak moet aanstippen. Crissmans verleden spreekt alleszins tegen hem, want hij staat geregistreerd als een recidieve pedofiel. Mulder stemt toe op voorwaarde dat Scully hem eens te meer assisteert, maar de vraag is maar of die bereid is mee met hem onder te duiken in het groezelige verleden dat ze beide achter zich hebben gelaten. Mulders bereidheid om te geloven in Father Joe's astrante visioenen, waarmee hij beweert boete te doen voor zijn zonden, contrasteert met Scully's wetenschappelijk sceptisisme, waarbij ook enkele trauma's uit het verleden opnieuw oprispen.

Was het een goeie beslissing om na het laatste seizoen van de alom geprezen paranormale politieserie The X-Files nog een nieuwe doorstart te maken naar de cinema? De film moest het ontegenzeglijk aan de kassa afleggen tegen The Dark Knight en kreeg eigenlijk weinig media-aandacht; blijkbaar is de herinnering aan de televisieserie met het stoppen van de herhalingen van de televisieserie ook vervlogen. Waar Gillian Anderson nog onder meer in films als The Last King Of Scotland zich kon bewijzen, werd Californication met Duchovny toch niet het verhoopte succes; Duchovny, die ooit nog debuteerde in de lachwekkende pseudo-pornoserie Red Shoe Diaries, heeft buiten zijn rol van de ons allen bekende getormenteerde FBI-agent als acteur eigenlijk nooit veel om het lijf gehad, alhoewel hij die éne rol met brio speelt. Alhoewel Duchovny in de laatste twee reeksen van de televisiereeks opvallend afwezig was, kon bedenker/regisseur Chris Carter het gouden duo opnieuw warm maken voor een nieuwe film rond 's werelds bekende jagers op paranormale fenomenen.

De afleveringen van The X-Files zijn ruwweg in te delen in twee categorieën. In de zogenaamde mythology-episodes probeert Mulder een grootse complottheorie te debunken waarin - en dit hebben we niet verzonnen - de regering en een stel aliens een complot hebben gezworen om een buitenaards virus op de mensheid los te laten waaraan zowat elke paranoïde samenzweringstheorie van de laatste honderd jaar gelinkt is. In de monster of the week­-episodes daarentegen gaan Mulder en Scully achter de plegers van één of ander bijzonder gruwelijk of hoogst ongewoon misdrijf aan, waarbij de grenzen van het wetenschappelijk surrealisme elke keer worden afgetast, maar waarbij het realisme en de gruwel dat zoiets werkelijk kan om de hoek komen piepen. Waar de vorige X-Filesfilm, Fight The Future, tot aan de knieën in de samenzweringstheorieën ploeterde, heeft deze I Want To Believe meer weg van een losstaande aflevering, alhoewel er nog genoeg geknipoogd wordt naar de rode draden in de reeks om de fans van het eerste uur van dienst te zijn. De film ademt ook de morbide sfeer van deze tweede soort afleveringen uit, wat niet noodzakelijk een gebrek is, want van de kijker wordt er een stuk minder voorkennis vereist over het X-Filesverse. De film heeft een sterk religieuze ondertoon: in de eerste plaats probeert de katholieke priester Father Joe, magistraal vertolkt door Billy Connoly uit Her Majesty Mrs. Brown, vergeving te vinden voor de fouten uit zijn verleden, en ziet zijn paranormale gaven als een gift of een vloek van god, maar daarnaast is er ook nog Scully's conflict met haar nieuwe werkgever, een katholiek ziekenhuis dat de hoop heeft opgegeven om Christian Fearon (Marco Niccoli), een jong patiëntje met een hersenaneurysme, iets anders te kunnen bieden dan pallatieve zorg en huiverachtig staat tegenover de experimentele stamceltherapie die Scully als ultiem redmiddel voorstelt. Dit laatste thema laat zich goed vermengen met het hoofdmotief van de film, namelijk hoe ver de medische wetenschap op ethisch vlak mag gaan. Scully projecteert haar woede niet alleen op haar schepper - wat mooi tot uiting komt in één van de tederste momenten van de hele reeks, waarin Mulder en Scully voor de eerste keer als koppel het bed delen - maar ook op Father Joe, die in haar ogen geen genade meer mag vinden. Scully kan het maar niet begrijpen dat god uitgerekend een zware pedofiel als zijn boodschapper gebruikt. Het is net als in de reeks Mulder die meer op zijn intuïtie afgaat en Scully die bij een wetenschappelijke verklaring blijft zweren, ondanks dat de feiten haar tegenspreken. Interessant is dat bij het nieuwe FBI-duo de zaken net omgekeerd zijn: de mannelijke helft, agent Drummey, is de non-believer terwijl de vrouwelijke helft, agent Whitney, al eens een gokje in het onbekende durft wagen.

I Want To Believe zou ongetwijfeld beoordeeld worden als één van de betere (dubbel)afleveringen uit de reeks, en filmtechnisch kan deze thriller, waarin Noordamerikaanse sneeuwlandschappen er sinds Fargo niet meer zo dreigend hebben uitgezien, weinig verweten worden. Chris Carter speelt met diverse rare perspectieven, een angstaanjagende montage en impressionante panshots als in de goeie oude dagen, en het is zelfs verfrissend om te zien dat hij met zó weinig digitale trucs en een vakkundige inzet van zijn acteurs ons met méér dan een bevredigd gevoel achterlaat. De redelijk griezelige thriller bevat suspense, autoachtervolgingen, bijtende honden, maar alles zeer gedoseerd en afgemeten. Wie vindt dat de X-Files niet kunnen zonder corrupte overheid, buitenaardse wezens of mutante virussen zal misschien liever zijn toevlucht nemen tot het intussen tien jaar oude Fight The Future, maar deze film is duister en onvoorspelbaar, maar zeker zo goed. De plottwist wordt maar met mondjesmaat vrijgegeven, de karakteropbouw is minutieus, alhoewel de nieuwe agenten van dienst, Whitney en Drummey, me hebben doen afvragen where the hell Monica Reyes en John Doggett naartoe zijn, en voor de liefhebbers van doen-ze-het-of-doen-ze-het-niet-speculatie is I Want To Believe een traktatie van formaat, hoewel we niet zien hoe het koppel eindelijk in elkaars armen is gevallen, maar wel getuige zijn van een relatie die gebaseerd is op tederheid en wederzijds respect van de twee perfect op elkaar ingespeelde hoofdrolspelers. Elke scène waarin de twee met elkaar in debat gaan is nog steeds de moeite waard, en de dialogen stralen na vijftien jaar nog steeds intelligentie uit.

Geloof dus niet te veel van de slechte mondelinge reclame die de film heeft meegekregen. Chris Carter beloofde een donker en angstaanjagend thrillerdrama met de relatie tussen Mulder en Scully in de kern, en dat is precies wat hij heeft afgeleverd. De kritiek dat Chris Carter en Frank Spotnitz snel-snel een scenario hebben afgeraffeld, samengesteld uit afgewezen seriemateriaal, is onterecht. De film verveelt geen minuut en kan zelfs bij de betere blockbusters van 2008 gerekend worden, maar als je je aan massale actiescènes of verstommende speciale effecten verwacht ben je aan het verkeerde adres. Carter geeft ons een dwingende maar compleet in lijn zijnde encore van een Mulder en Scully die misschien iéts ouder zijn geworden, maar hun briljante chemie nog helemaal niet verloren hebben.

BEELD EN GELUID
De beeldtransfer van deze X-Files is wel okee, zij het met de kanttekening dat Chris Carter zoals gewoonlijk kiest voor een donkere en vage stijl, waarin objecten bewust uit focus worden geschoten en de kleuren er afgeleefd uitzien, dit alles om het allemaal wat mysterieuzer te doen overkomen. Desondanks is dit wel een mooie transfer, vooral het gebruik van het vele wit - de film speelt zich voor meer dan de helft in sneeuwlandschappen af - valt op. De textuur van de sneeuw is erg gedetailleerd; zie daarvoor bijvoorbeeld de scène waarin Father Joe uit zijn ogen begint te bloeden, en er druppels bloed op het sneeuwtapijt lekken. I Want To Believe heeft een mooi contrast om mee uit te pakken, waardoor de nachtelijke scènes ook erg goed ogen. De tekorten lijken dus niet de schuld van de Bluray-transfer te zijn. De Engelse DTS-HD 5.1-track is krachtig en aggressief, maar soms ook over het randje: de film bevat heel wat dialoogscènes, en die zijn dan verhoudingsgewijs weer een beetje stil; één en ander heeft natuurlijk ook te maken met het feit dat Fox Mulder alleen maar mompelt. De openingsscène, waarin een team FBI-agenten in de sneeuw naar een vermiste collega aan het zoeken is, hobbelend achter Father Joe, terwijl een helikopter met een hittescanner overvliegt, is een beetje ondermaats; de film is niet echt rijk aan spektakelscènes, en die ene keer hadden wat mij betreft alle registers eens flink opengegooid mogen worden. Componist Mark Snow draagt net als in de reeks bij tot de unieke, beklemmende sfeer die The X-Files zo typeert, en zijn score is mooi ingehouden maar toch duidelijk aanwezig op de DTS-track.

EXTRA'S
De disk bevat zowel de theatrical cut als een 4 à 5 minuten langer durende director's cut, waarin een beetje meer expliciet gore scènes zitten, zoals een paar griezelige, niet door het ziekenfonds goedgekeurde operaties, én een alternatieve set slotcredits waarin alle medewerkers op foto zijn vastgelegd. Verder staat, onaangekondigd, tussen de mogelijkheden van de audiotrack bij de theatrical cut ook nog de mogelijkheid om de film te beluisteren met een geïsoleerde 5.1-muziektrack. De commentaartrack van regisseur Chris Carter en coscenarist Frank Spotnitz, twee X-Files-oudgedienden kan niet alleen worden beluisterd, maar ook bekeken via een Picture-in-Picture-optie; deze bevat onder meer ook een Behind The Camera-optie die niet méér bevat dan enkele fragmenten van de featurettes die elders te vinden zijn; en storyboards en concepten, ook al ergens anders terug te vinden. Jammer genoeg veel overlapping, dus. De disk bevat drie verwijderde scènes met slechts een beperkte houdbaarheid op gebied van geluid. De scènes voegen evenmin iets essentieels toe aan de film.

Het koninginnenstuk van deze disk is een 86 minuten durende documentaire Trust No One: Can The X-Files Remain A Secret? waarin bedenker Chris Carter ons inleidt in het fascinerende vraagstuk hoe de sfeer van een intussen vijf jaar beëindigde televisiereeks terug kan heropgestart worden. Uiteraard is er in een documentaire van deze lengte genoeg ruimte om de klassieke onderwerpen, zoals kostuums, location scouting, muziek en beeldregie grondig uit te spitten. Chris Carter is blijkbaar nog een groene jongen ook, want in Chris Carter's Statements On Green Production komt hij ons nog eens de levieten lezen over het feit dat de film helemaal ecologisch is geschoten: van de drinkbekertjes tot de auto's op de set, allemaal hebben ze een groen keurmerk, en kwatongen beweren dat zelfs David Duchovny eigenlijk is opgetrokken uit gerecycleerd kunstmest. Een korte documentaire van 8 minuten, Body Parts: Special Makeup Effects, staat daar eigenlijk lijnrecht tegenover, want om de gruwelijke verminkingen in beeld te brengen die in deze film nogal expliciet te zien zijn is een fortuin aan plastic en siliconen opgesmost. De ernstige items zijn dan de revue gepasseerd, want de volgende twee items zijn een gag reel (6 min.) en een videoclip van rapper Xzibit (4 min.), waarvan de muziek niets met de film te maken heeft, en meer nog, haaks staat op de ingetogen score van Mark Snow. De enige reden waarom deze clip denkelijk is toegevoegd is dat het een eis was van de rapper in kwestie die in de film een rol speelt. De sectie extra's die ook op de dvd staan wordt afgesloten met 2 trailers en een mooie set galerijen met concepten, storyboads enzovoort.

Eén extra die de fans bijzonder zal bekoren en niet op de dvd terug te vinden is The X-Files: The Complete Timeline, een interactieve featurette die alle gebeurtenissen uit negen seizoenen en twee films op één chronologisch, thematisch of per aflevering gesorteerd rijtje zet, van grotbewoners die worden aangevallen door Black Oil tot en met deze film. De tijdlijn bevat ook nog eens een hoop fragmenten uit de serie, en een fan is hier gegarandeerd zonder overdrijven uren zoet mee. Tenslotte kunnen ze nog een easter egg vinden.

CONCLUSIE
Misschien is The X-Files 2: I Want To Believe inhoudelijk en vormelijk net geen topper, het verschil is uiterst klein. De film kan zich meten met de beste monster of the week-episodes, maar ook als losstaande film, los van de X-Fileshistorie zou de film het als een op zichzelf staande thriller best kunnen gedijen; dat de twee onderzoekers in deze gruwelijke nachtmerrie nu net Mulder en Scully zijn, kan je best beschouwen als een extra toegift voor de fans. De extra's zijn erg leuk, op een paar uitschuivers na.