FILM
De eenzame roep van de houtsnijder Geppetto (Christian Rub) om een kind wordt op een avond vervuld door een goede fee (Evelyn Venable), die zijn marionet Pinocchio (Dickie Jones) tot leven wekt en en passant een voorbijtrekkende krekel (Cliff Edwards) bombardeert tot het geweten van de houten pop. Pinocchio kent natuurlijk compleet het verschil niet tussen goed en kwaad, en al bij de eerste schooldag loopt het mis wanneer leegloper Honest John (Walter Catlett) de pop verkoopt aan marionettenspeler Stromboli (Charles Judels). Kan Jiminy Cricket de eerste keer Pinocchio nog min of meer tot rede brengen, dan loopt het de tweede keer falikanter af wanneer de jongen niet aan de verleidelijke lokroep kan weerstaan om mee te gaan naar Pleasure Island, een soort van pretparkland voor onopvoedbare jongetjes. De straf is echter zwaar: onder auspiciën van een soort van duivelfiguur worden de jongetjes omgetoverd tot ezels en verkocht aan de meestbiedende. Geppetto is intussen bij de wanhopige zoektocht naar zijn zoon in de buik van een monsterachtig grote walvis beland. Pinocchio krijgt daardoor een laatste kans om datgene te doen wat goed is.

De legende wil dat schrijver Carlo Collodi vertederd was door de wanhopige charme van een eenzame houtsnijder toen hij zijn verhaal neerpende; wellicht is zijn verhaal meer een metafoor voor de strijd tussen het kleinburgerlijke, volgzame en speelse, kinderlijke, en de transformatie van de jeugdige onbezonnenheid naar de verantwoordelijkheid van een volwassene meer ingegeven door zijn overtuiging als vrijmetselaar dan uit zijn behoefte om een groots kinderverhaal neer te pennen. Wat niet noodzakelijk een belemmering moet zijn, per slot van rekening is ook Mozarts Zauberflöte één aaneenschakeling van blinde adoratie voor de rare kwasten die graag met een schootsvel rondlopen. Maar het basismateriaal van Collodi zou vandaag voer zijn voor psychologen gespecialiseerd in traumatische jeugdervaringen. Het sprookje leek nochtans uitgelezen kost voor verfilming, alhoewel sommige scènes, zoals de gedaanteverwisseling tot ezels, de duivelachtige postkoetskoetsier en Pinocchio's legendarische groeiende neus, voor echt kleine kinderen best verstorend kunnen zijn. Commercieel was voor Disney de verfilming van Pinocchio na Snow White And The Seven Dwarfs door de nakende oorlog alleszins in eerste instantie géén voltreffer. Er is zeker lichtere kost in het portfolio van Disney te vinden, en alhoewel er een behoorlijke zaak te pleiten is vóór de charmante animatie die, vooral in het eerste deel, de beste elementen uit de korte cartoons van de beginperiode van de Disneystudio's verenigt, kan ik toch ook niet blind zijn voor de voor de hand liggende fouten. Sommige scènes zijn naar huidige maatstaven écht te langdradig, andere dan weer danig vergezocht - zelfs kleine kinderen merken al kritisch op dat for no obvious reasons Pinocchio en zijn krekel plots onder water kunnen ademen. De film staat ook bol van de oudbollige, kromme en protserige dialogen waartegen die uit Sleeping Beauty nog klein bier zijn. Persoonlijk heb ik nog de grootste moeite met de belerende, paternalistische toon van de film, die meer schijnt te dienen als een showcase wat je als kind allemaal mag verwachten aan imposante (en door de conventie van Genève ongetwijfeld al lang verboden) straffen bij ongehoorzaamheid, dan dat het geheel als vehikel zou dienen om een goed en boeiend kinderverhaal te vertellen. D'r zijn in het post-Dutrouxtijdperk minder griezelige technieken om kinderen te leren dat ze niet mee mogen gaan met vreemde mannen (of katten, of vossen).

Halverwege de film wordt ook het absolute gebrek aan sympathieke karakters schrijnend: Pinocchio zelf is eigenlijk op de keper beschouwd een ongehoorzaam rotventje dat niet beter verdient dan kotsend boven een emmer te hangen wanneer hij voor de zoveelste keer om stoer te doen een sigaar tot zich neemt - wat blijkbaar in het geval van Pinocchio geen bezwaar is voor de filmkeuring maar heden ten dage ongetwijfeld voor een zware KNT-rating zou zorgen. Wat er bovendien des duivels zou zijn aan een spelletje biljart is me ook niet helemaal duidelijk, als dit al op gelijke voet wordt behandeld als paffen, zuipen en knokken in The Rough House. Het naïeve en kinderlijke karakter van het hoofdpersonage, dat zelfs zo stom is om zich twee keer te laten beetnemen door dezelfde twee schlemielen, sluit daarentegen wel aan bij de belevingswereld van kinderen (toch het opgevoede partim), die best wel moeite wil doen om zich te gedragen, maar er gewoon nog niet matuur en capabel genoeg voor is. De chaplineske krekel is één van de meest nutteloze en irritante sidekicks die alleen maar omwille van het pseudo-kindvriendelijk karakter van de film op het voorplan geduwd wordt, want in het originele boek van Collodi wordt het beestje ocharme door de brave marionet tot spijs uiteengemept. Ook de kat en de vis werpen de natuurlijke vraag op waarom de eerste de tweede niet oppeuzelt. Dan blijft nog alleen de oude houtbewerker over, die ze duidelijk ook niet alle vijf op een rij heeft.

Pinocchio is, samengevat, zeker niet mijn favoriete animatiefilm. De animatie is weliswaar kunstig en goed uitgevoerd, maar de toon is me te donker, de liedjes zijn me te melig, en één keer heb ik er me op moeten betrappen dat ik aan het rooten was voor de vos en de kater. Schandalig hè? Mijn favoriete Pinocchio is de Japanse Pikorîo no bôken die eens dringend Nils Holgerssons-gewijs zou moeten worden uitgebracht (volledig dus!), die veel meer dezelfde waarden op een kindvriendelijke manier tracht uit te spitten zonder de horror-elementen.

BEELD EN GELUID
Wow. En ik bedoel wow! Na Sleeping Beauty is Pinocchio de tweede film uit de Platinum-reeks die werd hermasterd voor Blu-ray, en al wat ik kan concluderen na het bekijken van deze film is dat de werknemers van Disney twee jaar lang elke morgen om half vier zijn moeten opstaan om onder het streng toeziende oog van hun bewaker met een microvezelborsteltje de pellicule beeldje per beeldje op te kuisen. Of zoiets. Gelukkig zullen de zaken in het digitale tijdperk waarin we leven wel iets minder barbaars zijn, maar desondanks is het oppoetsen van een film die straks zijn 70ste verjaardag viert, met computer of zonder computer, een monnikenwerk. Het zou een leugen zijn om te zeggen dat deze oppoetsbeurt de originele cinemabenadering doet herleven; wat we hier krijgen is gewoon enkele categorieën beter dan wat er ooit op een cinemadoek is geprojecteerd geweest. De kleuren zien er terug levendig en helder uit alsof ze gisteren pas erop zijn gezet; de scène waarin onder de zee een hoop zeeanemonen te bewonderen zijn vooraleer ze de benen nemen voor Pinocchio, deed me even zelfs qua vibrantie denken aan de anemonen uit Finding Nemo; en tóch is het ambachtelijk werk. Het contrast is alleen maar te beschrijven in superlatieven, waardoor het beeld ook diepte krijgt, en er een schare aan exquisiete details zichtbaar wordt die men in een theateruitvoering wellicht zelfs niet merkt. Jammer genoeg worden hierdoor ook de gebreken meer zichtbaar, zoals het halve werk wanneer de postkoets op weg naar Pleasure Island plots bevolkt lijkt te zijn door alleen maar kopvoetertjes. Maar het onthullen van dergelijke details, alsook het handwerk waarmee de decors werden ontworpen, pleit des te meer in het voordeel van de film, waarvan we pas nu, zeventig jaar na de release, op zoiets eenvoudigs als een home-cinema alle details kunnen bewonderen. Niet alleen bewijst de transfer een dienst door ons de best mogelijk te bekijken Pinocchio voor te schotelen, Disney heeft erop gelet dat er geen technische haperingen zijn waardoor deze kijkervaring bemoeilijkt zou worden, zoals printbeschadigingen, compressiefouten, ruis of andere mediumfouten.

De geluidstrack is ook wel best beluisterbaar, maar ik zie het nut niet in om een joekel van een codec als DTS HD 7.1 MA boven te halen om vervolgens iets weer te geven dat in essentie een monokanaal is. Weliswaar één van de mooist opgetuigde monokanalen ooit, waarbij je zeker mag zijn dat de muziek en de dialogen perfect in evenwicht zijn, dan de minste glijding in de geluidstrack definitief is weggebannen en dat door het éne kanaal dan wel alle tonen, van hoog naar laag, te horen zijn. D'r is met andere woorden aan de mix zorg besteed, en meer moet dat niet zijn.

EXTRA'S
Ik ben niet helemaal overdonderd door de extra's waar ik dat bij sommige andere films wel heb. Misschien ben ik na het doorworstelen van uren en uren extra's kritischer geworden, ofwel is het omdat de meesten die bij het maken van Pinocchio betrokken waren, intussen overleden zijn, dat de extra's niet met hezelfde vuur worden gepresenteerd dan we gewoon zijn. In elk geval: een deel van de extra's is ballast. Natuurlijk bevat de eerste disk een hoop cross-promotionele trailers en langdradige geanimeerde menu's, en duurt het zeker een minuut of 10 vooraleer Pinocchio eindelijk uit de startblokken "schiet", maar voor elke toevoeging aan de disk is er eveneens een gebrek te signaleren. Neem nu de audiocommentaartrack. Het bewijs dat deze ook interessant kan volgesproken worden zonder rechtstreeks betrokkenen bij het project bewijst deze hier, ingesproken door filmcritici Leonard Maltin, Eric Goldberg en J.B. Kaufman, waarbij vooral de eerste zich doorheen de jaren faam als Disney-expert heeft verworven. De heren weten niet alleen veel over deze film maar ook over films in het algemeen, wat de meerwaarde alleen maar doet toenemen. Gruwel is echter dat er ook een tel-sell overdubbing beschikbaar is, alhoewel je qua talen en dubbing met deze film altijd precies kan krijgen wat je wil. D'r is zelfs aan gedacht om de track te kunnen combineren met de mogelijkheid Cine-Explore, waardoor de film sporadisch wordt onderbroken voor randinformatie, korte filmpjes en bijkomende toelichting. Which is good. Anderzijds is er een optie Disney Viewwaardoor de filistijnen die nog altijd niet weten dat 1.37:1 het correcte beeldformaat van de film is, nu iedereen een breedbeeld-tv heeft, de randen kunnen alten bijvullen met een raam van extra tekeningen. Which is bad. Gelukkig is deze optie uitschakelbaar. Wat ons bij ons eeuwigdurend axioma brengt: een film moet je bekijken in dié beeldverhouding die de regisseur bedoeld heeft.

Dan komen we aan bij de muziekkeuze, en daar is het ook eigenlijk niet veel soeps. Eerst komt er een zekere Meaghan Jette Martin, die we ongetwijfeld vergeten zullen zijn tegen dat we aan het einde van deze tekst komen, een sterretje uit de Amerikaanse Disney Idolenjacht het nummer "When You Wishing on a Star" komen verkrachten op een manier waarop een ex-Joegoslavische bende plunderende militairen nog misselijk van zouden worden. De optie om de liedjes uit de film apart te kunnen bekijken met een karaoke-ondertitelingsspoor is een programmeertrucje. Afsluiten doen we met een pop-uptrack die de ondertiteling uitschakelt, en een trivia-spelletje.

Disk 2 begint uiteraard weer met 2 (domme) spelletjes, maar er wordt al vlug overgegaan naar meer ernstig materiaal. Zo is er de documentaire "No strings attached: the making of Pinocchio" (56 min.), een documentaire die zowel de productie van de film zelf behandelt als de restauratie, en de sociale impact ervan. De documentaire bevat ook veel historisch archiefmateriaal dat om de voor de hand liggende reden niet altijd even goed geconserveerd meer is, en alhoewel er zeker overlap is met de Ciné-Explore bijdragen, staat deze documentaire op zichzelf behoorlijk overeind. Deleted Scenes en een Alternatief Einde zijn nooit verder dan het stadium van storyboards gekomen, en worden gepresenteerd zoals ze zijn.

De documentaire The Sweatbox (6 min.) voert ons mee naar het bureau van Disney zelf, waar zijn animatoren één voor één hun werk mochten komen tonen, en Disney zelf dan er als perfectionist de benodigde commentaar bijgaf, die soms nogal voor verhitte discussies zorgde (vandaar de naam). Ook gebruikte Disney bij de voorstudie van de animatie echte voorbeelden op film, en dat zie je in de sectie Live Action Reference footage. De hoeveelheid productieafbeeldingen die bij het onstaan van de film bewaard zijn gebleven zijn voor iedere rechtgeaarde fan een fortuin, en een fortuin van die omvang is in gedigitaliseerde versie te vinden in de sectie galerijen. Ook drie trailers uit verschillende tijdperken (1940, 1984 en 1992) hebben hun weg naar de Blu-ray gevonden, en het niet gebruikte liedje "Honest John" (3 min.) is aan de schijf toegevoegd. Het betreft een audio-only opname uit een promotiecampagne in 1947.

Een schattige, ietwat ongerelateerde, maar toch schattige, laatste bijdrage, vinden we in de korte featurette Geppetto's then and now (11 min.), waarin enkele hedendaagse ambachtelijke speelgoedmakers over het vuur van hun passie mogen komen vertellen.

Als laatste, ietwat eigenaardige toevoeging, krijgt U de disk van de film zelf ook nog eens op dvd aan het pakket toegevoegd. Kwestie van de waardevolle blauwe schijfjes niet in kinderhandjes te laten verloren gaan.

CONCLUSIE
Als ik zeg dat Pinocchio een onvergetelijke en meest briljante klassieker is waarin een staalkaart terug te vinden is van het beste dat Disney te bieden heeft, dan gaat mijn neus waarschijnlijk groeien. Pinocchio is te donker en te simplistisch om aanspraak te kunnen maken op een plaats in de top tien. De Blu-rayversie is daarentegen voorbestemd om een karrevracht prijzen mee naar huis te slepen, waarbij beste beeld, beste kleuren en beste restauratie de ordewoorden zullen zijn.