In de loop van 1943 wordt het duidelijk dat Hitler de oorlog zal verliezen. Graaf Claus von Stauffenberg (Brad Davis), kolonel bij de Wehrmacht, ziet de donkere wolk hangen en besluit een complot tegen de Führer op te zetten om Duitsland en de Wehrmacht te redden van de totale vernietiging. Blijkbaar waren er bij het Duitse leger wel meer leidinggevenden die een regimewissel noodzakelijk vonden, want Von Stauffenberg kan na voorzichtig polsen op redelijk wat steun en medewerking rekenen. Tegelijk werkt hij een plan uit om na de aanslag op Hitler de macht in handen te nemen en de Hitler-getrouwen buiten spel te zetten. Maar zo ver is het niet gekomen, want de bom die Von Stauffenberg zelf in de instructiehut van Hitler plaatst, blijkt te zwak om de Führer te doden. Die komt er met wat schrammen vanaf en kan nog dezelfde dag zijn poulain Mussolini ontvangen. Von Stauffenberg, overtuigd dat de aanslag is gelukt, keert triomferend terug naar Berlijn, maar daar wacht hem een koude douche. Hij en z’n directe medestanders worden nog dezelfde dag geëxecuteerd. In de weken die volgen krijgen nog eens 7000 coupplegers de kogel. Negen maanden later pleegt Hitler zelfmoord in zijn bunker in Berlijn.

 

 

In de hoop een graantje mee te kunnen pikken van de Stauffenberg-verfilming Valkyrie van regisseur Bryan Singer uit 2008 (met in de hoofdrol Tom Cruise), releaset Warner Bros. in onze contreien deze tv-film uit 1990. We zien Brad Davis in één van zijn laatste rollen voor zijn dood als graaf von Stauffenberg himself. Het scenario wijkt niet veel af van de Duitse tv-filmversie van regisseur Jo Baier (Operation Valkyrie) uit 2004 en eens te meer wordt duidelijk dat er eigenlijk niet zoveel te vertellen valt, want op uitzondering van de spannende scènes over het plaatsen van de bom zelf, is The Plot To Kill Hitler heel lang een middelmatige film waarin weinig gebeurt. Dat gold trouwens ook voor de versie van Jo Baier en het valt nog te bekijken of Bryan Singer en Tom Cruise erin slagen om hun versie meer body te geven. Want noch Lawrence Schiller, noch Jo Baier hebben de moeite genomen om de beweegredenen van Von Stauffenberg dieper uit te werken. Zag hij zichzelf als de opvolger van Hitler of als degene die genoeg gewicht in de schaal kon leggen om tijdens de onderhandelingen met de Geallieerden de schade te beperken? Historisch correct is de bewering dat hij tegen elke prijs de Führer voor het beëindigen van de vijandelijkheden wilde laten verdwijnen om dan meteen onderhandelingen met de vijand aan te vatten. Niet duidelijk is welke strategie hij voor Duitsland in petto had en het is jammer dat nog nooit gepoogd is om na te gaan in hoeverre hij het verschil wilde maken met Hitler. Regisseur Lawrence Schiller gooit het over een makkelijkere boeg en richt zijn camera op de vrouw en de kinderen van Von Stauffenberg. Dat zorgt voor intieme en aandoenlijke scènes, maar het laat de kijker in het ongewisse over de diepere motivatie van Von Stauffenberg én zijn medestanders. Was Von Stauffenberg een democraat en zag hij zichzelf als de redder van het Duitse volk, of was het hem alleen om de redding van Duitsland en de Wehrmacht te doen? M.a.w. zou Von Stauffenberg – die een tegenstander was van de jodenvervolging en de concentratiekampen – ook de ideologie van de nazi’s hebben afgezworen? Wegens zijn afkeer voor de SS én voor Hitler bestaat de neiging om die vraag positief te beantwoorden, maar niets daarvan is terug te vinden in de bioscoopfilms die over zijn aanslag op Hitler tot nog toe zijn gemaakt.

 

 

Gelukkig bespaart Lawrence Schiller de kijker de hele procesvoering tegen de coupplegers in de uren voor hun terechtstelling. Dat onderwerp was wél prominent aanwezig in Operation Valkyrie, maar het was voor wie niet vertrouwd is met de moeilijke verhoudingen tussen SS en de Duitse Wehrmacht, nauwelijks te begrijpen. In The Plot to Kill Hitler volgt de afwikkeling vrij snel op de ontmaskering en dat is een goede zaak, want op die manier voorkomt de regisseur een dip in de voortgang en kan hij de spanning handhaven tot op het moment van de executie. Minder geslaagd is de scène, halfweg de film, waarin hij een militair vliegtuigje in het duister over een grasstrook laat hobbelen na een geheime ontmoeting tussen Von Staffenberg en Rommel in Berlijn. Als kijker kan je je nauwelijks inbeelden dat het sukkelachtige vehikel ooit nog van de grond komt.

 
Brad Davis brengt een vrij strakke en monotone interpretatie van zijn rol. Misschien was de aristocraat Von Stauffenberg eerder stug en autoritair, maar Sebastian Koch was fysiek een stuk geloofwaardiger in Operation Valkyrie. Mike Gwilyn trekt zich erg goed uit de slag als de opvliegende, trillende en snauwende Adolf Hitler, zij het dat voor een eerder clichématige aanpak is gekozen qua fysieke gelijkenis, maar hij moet het jammer genoeg afleggen tegen de beresterke interpretatie door Bruno Ganz in Der Untergang (2004) en zelfs tegen Charles Chaplin in The Great Dictator (1940). Madolyn Smith Osborne (als gravin Nina von Stauffenberg) brengt haar veel kleinere rol op een emotionele en overtuigende manier. Zij begrijpt niet waarom precies haar echtgenoot het vaderland moet redden. Zij heeft tegenargumenten genoeg en bovendien heeft haar echtgenoot zich al genoeg opgeofferd (hij mist een arm, een aantal vingers aan de rechterhand en z’n linkeroog na een veldtocht in Noord-Afrika), maar tegen het eergevoel van Von Stauffenberg kan ze moeilijk opboksen.

Deze film staat in een niet-anamorfische 1.33:1-beeldverhouding. Het beeld is bij momenten haarscherp, andere keren is er sprake van vrij veel edge enhancement, zelfs wat ghosting hier en daar en bovendien zijn niet alle witte puntjes en andere beschadigingen weggewerkt. De kleuren zijn niet altijd even fel en soms ziet het beeld er een beetje afgewassen uit. De soundtrack komt vooral in de tweede helft van de film tot leven op het moment dat de spanning wordt opgevoerd. Het stereo-effect zorgt dan wel voor een paar verrassende momenten.

Geen

The Plot To Kill Hitler is geen slechte film, maar meer dan een relaas over de historische feiten, aangedikt met een paar weinigzeggende scènes uit het privéleven van het hoofdpersonage, moet u niet verwachten, een onopvallende tv-film m.a.w. waarvoor men zich qua scenario geen grote inspanningen heeft getroost. De technische kwaliteit is bevredigend, de bonussectie is leeg.