De zestienjarige Giovanna is een muurbloempje. Ze is niet echt aantrekkelijk, heeft zweertjes op het voorhoofd en een kapsel dat die naam nauwelijks waard is. Ze is schuchter en teruggetrokken en ze heeft een slechte band met haar moeder Delia. Gelukkig is er haar vader Michele Casali die alles voor haar doet en die haar in contact probeert te brengen met jongens die zich mogelijk voor haar interesseren. Op een keer maakt hij als tekenleraar op de school van zijn dochter een fatale fout: hij belooft een jonge goeduitziende kerel die schijnbaar interesse voor Giovanna heeft om bij de deliberatie een goed woordje te doen. Niet veel later wordt Giovanna’s beste vriendin Marcella, dochter van een fascistisch senator – de film begint in de tweede helft van de jaren dertig tijdens de regeerperiode van Benito Mussolini – dood aangetroffen in de gymzaal. Aanvankelijk wordt er rekening gehouden met een afrekening door tegenstanders van het regime, maar uiteindelijk wijst alles in de richting van Giovanna.

 

Michele Casali is er het gat van in. Hij ziet niet dat z’n dochter labiel is en dat ze zich in de loop der jaren – mede onder invloed van zijn goedbedoelde aanmoedigingen – meer en meer teruggetrokken heeft in een fantasiewereld waaruit ze uiteindelijk niet meer zal ontsnappen. Giovanna wordt opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis en haar vader moet de harde werkelijkheid accepteren. Z’n vrouw Delia keert zich van hun dochter af. Ze was altijd al het vijfde wiel aan de kar, degene die de dingen fout deed en wier even goedbedoelde adviezen in de wind werden geslagen. Omdat de lange reis naar de psychiatrische instelling steeds moeilijker wordt als gevolg van de Amerikaanse bombardementen op fascistische stellingen in en rond Bologna, besluit Michele om een kamer te zoeken in het afgelegen dorp om zo zijn dochter vaker te kunnen zien. Werken doet hij al lang niet meer. Na het dramatische incident op school is hij door de directeur ontslagen wegens zgn. gedeelde verantwoordelijkheid.

 

In tegenstelling tot zijn echtgenote keert Michele zich niet af van zijn dochter. Ze is z’n oogappel en hij heeft niets of niemand anders om voor te leven. Haar vreemde mentale toestand verontrust hem, maar dat laat hij niet merken. Voor de afwezigheid van zijn vrouw tijdens het bezoekuur verzint hij steeds nieuwe excuses: zij moet nu de kost voor hun beiden verdienen, de reis naar het dorp is te gevaarlijk wegens de oorlogstoestand, etc. Na de oorlog verandert de houding van de Italiaanse zorgverstrekkers ten opzichte van mentaal gehandicapten en uit gesprekken die een team van psychiaters met Giovanna voert komen de oorzaken van haar verwrongen wereldbeeld stilaan aan het licht. Het zal niemand verbazen daar haar moeder daarin een grote rol speelt.

 

Regisseur Pupi Avati maakt van Il Papà Di Giovanna een gelaagde film waarin hij clichés en stereotypes vermijdt. Giovanna mag dan wel gek zijn, de manier waarop Alba Rohrwacher de rol gestalte geeft, wijkt heel sterk af van het beeld dat de buitenwereld van gestoorde mensen heeft. Avati beperkt het melodrama tot het strikte minimum, want zijn hoofdpersonage heeft geen behoefte aan medelijden en door de soms bizarre, maar tegelijk aandoenlijke manier waarop Rohrwacher de rol aanpakt, mag haar personage, ondanks haar zware vergrijp, op de sympathie van de kijker rekenen, ook al beseft die dat de uitkomst een dubbeltje op z’n kant wordt. Silvio Orlando wordt door de regisseur bewust kort gehouden, maar de gevoelens van zijn personage Michele kan de toeschouwer een hele film lang van zijn gezicht aflezen. In één van de meest pakkende scènes – verrassend genoeg niet met of over Giovanna, maar met zijn vriend en buurman Sergio over zijn echtgenote Delia – demonstreert Michele zijn immense ruimhartigheid en wordt de kijker zich bewust van het gigantische drama waarmee hij als doodbrave kerel langs twee kanten geconfronteerd wordt. Francesca Neri (Hannibal uit 2001, Carne Trémula uit 1997) ten slotte, zonder twijfel de grootste naam in deze film, is indrukwekkend als  echtgenote en moeder. Zij verwerkt haar verdriet op een heel eigen manier, nl. door afstand te nemen van een dochter die haar nooit ware dochterliefde heeft geschonken en die altijd een vreemde voor haar is gebleven. Haar personage Delia Casteli lijdt in stilte, maar omdat ze geen oplossing ziet voor het drama dat haar gezin overkomt, sluit ze zich af en zal ze uiteindelijk haar eigen weg gaan. Pas vele jaren later komt ze met zichzelf in het reine op een moment dat ze dat niet meer verwacht. Ook voor Neri bedenkt de regisseur een rol met minimale actie en dialogen, want hem interesseren niet de kleine misverstanden en confrontaties, maar het traject dat z’n drie hoofdpersonages afleggen over een periode van verschillende jaren. Het resultaat is een veelzijdige film met tal van verrassende wendingen, waarin vragen gesteld worden over de manier waarop we ons gedragen, over de wijze waarop we reageren op onverwachte situaties en over de mate waarin we bereid zijn om anderen te nemen zoals ze zijn.

 

Met 104 minuten is Il Papa Di Giovanna – ondanks een stevig ritme en een zinvol scenario – net iets te lang. Een zinvolle knip hier en daar was beslist mogelijk, bijv. de hele, zij het korte scène over het bezoek aan een vriendin van Delia, waaruit we eigenlijk niets meer aan de weet komen over de hoofdpersonages. Hetzelfde geldt voor het bezoek van Michele en later Giovanna aan de moeder van de vermoorde Marcella. Dat de treurende vrouw hun bezoek niet op prijs stelt, dat kan de kijker wel raden. Dat Michele misschien wel wat zinvols te vertellen heeft – zijn spijt uitdrukken bijv. – dat kan er nog mee door, wat Giovanna tegen de senators vrouw hoopt te vertellen, dat is helemaal onduidelijk, tenzij ze haar wilde meedelen dat Marcella een intrigante was en dus schuldig aan haar eigen dood. Zo ver komt het uiteindelijk niet en door het uitblijven van die confrontatie mist de scène haar doel.

 

Il Papa di Giovanna begint als een zwart-witfilm met een fragment waarin de tijdgeest wordt geëvoceerd (marcherende soldaten, partijoptochten, etc.). In de loop van de productie zal de regisseur een paar keer teruggrijpen naar dat procédé om de voortgang in de tijd te situeren aan de hand van archiefmateriaal over de politieke opgang van Mussolini en zijn kompanen. Daarom past hij de kleuren van zijn film aan en kiest voor donkere tinten als bruin, beige, vuilgeel en goud om een retrolook te voorschijn te toveren die nauw aansluit bij het zwart-witbeeld en het tijdvak. Avati gebruikt ook graag tinten van groen en grijs als neutrale achtergrond, want hij wil vooral de aandacht vestigen op de personages en veel minder op hun omgeving. De film is vrij van ongerechtigheden en beschadigingen, ruis is zo goed als afwezig, het zwartniveau is in orde en de details zijn altijd goed waarneembaar. Het geluid staat in een Doby Digital 5.1-versie en daar doet vooral de muziek van componist Riz Ortolani (La Piovra, 1984) haar voordeel mee. Tijdens cruciale scènes trekt ze de aandacht met atonische klanken en een stuwend tempo; op andere momenten swingt ze heerlijk de pan uit…

 

Een veel te kort Interview met de Regisseur, geïllustreerd met beelden uit de film en een aantal Andere Trailers voor Homescreen-releases (o.a. het prachtige Buddenbrooks)

 

Il Papa Di Giovanna van de Italiaanse regisseur Pupi Avati is een impressionant drama over een bitterzoete vader-dochterrelatie, een pijnlijke moeder-dochterrelatie, een haperende man-vrouwrelatie, ontrouw, ontgoocheling, verdriet, pijn en wraak. Francesca Neri trekt de aandacht in een stille en ingetogen rol, Silvio Orlando tilt de vaderfiguur naar een bovenmenselijk niveau en Alba Rohrwacher is zonder meer indrukwekkend als hun gestoorde dochter Giovanna.