In China wordt hij vereerd als de kleine boeddha omdat hij in december 1937 met een aantal medestanders ruim 200.000 burgers in de stad Nanking uit de handen van het Japanse keizerlijke leger redde. Na WOII werd hem door de Geallieerden in Berlijn de zgn. denazificatie geweigerd wegens zijn lidmaatschap van de NSDAP. Hij stierf in 1950 in Duitse hoofdstad, verarmd en door iedereen vergeten. Zijn naam is John Rabe (1882-1950). Hij was zakenman en werkte gedurende 28 jaar (1910-1938) in het Chinese Nanking, op het einde als directeur van de Siemens-vestiging die hij haast eigenhandig uit de grond stampte. Eind 1937 wordt hij naar Berlijn gesommeerd, zgn. voor een bevordering op het hoofdkantoor, maar eigenlijk wordt hij vervangen door een betrouwbare nazifiguur die de opdracht krijgt om de fabriek zo gauw mogelijk te sluiten. Sinds het pact met Japan beschouwt Hitler China als een vijandige staat waarmee zijn regime geen commerciële en zakelijke relaties wil onderhouden.

 

Twee dagen voor Rabes geplande vertrek naar Europa, begin december 1937, bereiken de Japanse troepen de voorsteden van Nanking. Hij brengt z’n vrouw naar de laatste pakketboot, maar besluit om te blijven: hij kan de arbeiders niet aan hun lot overlaten. Met een aantal gelijkgestemde buitenlanders creëert hij een zgn. vrije zone, een gebied in het centrum van de stad waar wapens en soldaten verboden zijn en dat de Japanners dus hopelijk ongemoeid zullen laten. Het wordt een moeilijke en oneven strijd met een bezetter die geen mededogen kent, die tegenstanders gewoon doodschiet of onthooft en die op alle mogelijke manieren het overleven in de vrije zone dwarsboomt. Berekend op 100.000 vluchtelingen, bereikt de toestand er overigens met meer dan 200.000 ontheemde en hulpbehoevende Chinezen heel gauw een kritiek punt: voedsel wordt met mondjesmaat toegelaten na het betalen van smeergeld en de voorraad medicijnen en pijnstillers is na een paar dagen helemaal uitgeput. Als de Japanners via een informant vernemen dat de directrice van de meisjesschool een paar honderd soldaten op zolder verbergt, gaan de poppen aan het dansen.

 

John Rabe is het verhaal over de Schindler van Nanking, verwijzend naar de Sudeten-Duitse industrieel Oskar Schindler die in 1944 ruim 1200 Poolse Joden uit de handen van de nazibeulen wist te houden. In tegenstelling tot Schindler raakte de naam van Rabe evenwel in de vergetelheid, waaruit regisseur Florian Gallenberger hem heel graag wil redden, al was het maar om de wereld te bewijzen dat er ook goede Duitsers (en nazi’s?) waren. In Nanking weten ze dat al sinds meer dan 60 jaar en dat leidde tot een Duits-Frans-Chinese coproductie met John Rabe (Ulrich Tukur) als centrale figuur én de mogelijkheid om het drama ter plekke te draaien, hoewel dat niet zo’n makkelijk opdracht was, want van het oude Nanking, dat tijdens de oorlog zwaar werd beschadigd, blijft sinds de bouwwoede van de jaren negentig en de economische boom van de voorbije periode sowieso niet veel meer over.

 

Regisseur Florian Gallenberger maakt van John Rabe een klassiek drama, voor een deel op basis van diens eigen dagboekfragmenten. Een eerste hoogtepunt is het vertrek van zijn echtgenote naar Europa en zijn beslissing - op het allerlaatste moment - om in Nanking te blijven. Het fragment krijgt een zeer dramatische wending als plots Japanse jagers verschijnen met onder hun vleugels een lading bommen. Ze behoren tot de lange rij special effects waarop een beroep wordt gedaan om het decor van toen te recreëren en een beeld te schetsen van de Japanse luchtaanvallen. Die zijn overigens niet altijd even indrukwekkend of geloofwaardig, wat wellicht minder het gevolg is van onvoldoende financiële middelen voor CGI, dan wel van de vrij statische cameravoering én de dito montage van de heftigere fragmenten.

 

Maar John Rabe is uiteindelijk geen spetterende avonturenfilm, maar een biografisch drama met hier en daar een wat avontuurlijke scène, met name als het om de Japanse oorlogsvoering en de omgang met vijandige troepen en Chinese burgers gaat. Voor de rest blijft de Duitser John Rabe de figuur waarrond deze film is opgetrokken, waarbij de Engelse arts Dr. Robert Wilson (Steve Buscemi) de advocaat van de duivel speelt en hem voortdurend confronteert met zijn lidmaatschap van de nazipartij en de Française Valérie Dupres (Anne Consigny) als de directrice van de meisjesschool op het grondgebied van de vrije zone, het altijd voor hem op blijft nemen, omdat ze in zijn goede bedoelingen gelooft, maar misschien ook omdat ze in het geheim een beetje verliefd is op de aantrekkelijke John Rabe. Ulrich Tukur - ook te zien in het bijna gelijktijdig in de bioscoop gebrachte Das Weisse Band (2009) van Michael Haneke - voert een sterke John Rabe ten tonele, een man wiens politieke gezindheid heel gauw wordt ingehaald door zijn grote zin voor humanisme en medemenselijkheid en die quasi meteen op de (voorzichtige) sympathie van de kijker mag rekenen. Tukur - in 2006 nam hij de rol van Obertleutnant Anton Grubitz in Das Leben der Anderen voor zijn rekening - brengt een geloofwaardig interpretatie die op geen enkel moment John Rabes verdienste hypothekeert door er meer van te maken dan nodig. Echte helden getuigen zelden, Herman van Veen wist het al, en John Rabe is er het zoveelste bewijs van, want na z’n terugkeer uit China heeft hij het er nooit meer over gehad en na WOII heeft hij klaarblijkelijk geen enkele poging ondernomen om z’n inzet voor Chinese burgers als pasmunt te gebruiken bij het onderzoek naar z’n (nazi-)verleden.

 

Daniël Brühl, ondertussen misschien wel de bekendste acteur van dit gezelschap, neemt de rol van de diplomatieke vertegenwoordiger Dr. Georg Rosen voor zijn rekening. Hij staat aan de kant van Rabe en zijn collega’s en hij gebruikt z’n invloed om de Japanse legerleiding op afstand te houden. Z’n rol dwingt hem tot een zekere discipline en houterigheid (altijd netjes gekapt en geschoren en in een voor die tijd modieus donker kostuum gehesen), maar Brühl, die sinds Good Bye Lenin! uit 2003 een haast feilloos parcours heeft afgelegd, weet het beste uit de rol te halen en de invloed van de diplomaat op de gang van zaken zichtbaar te maken.

 

John Rabe groeit in 128 minuten uit tot een groot epos over een uniek moment uit de Tweede Wereldoorlog in het Verre Oosten, een conflict dat voor Europeanen altijd een beetje in de schaduw van het eigen leed heeft gestaan, dat evenwel tientallen miljoenen mensenlevens heeft gekost en dat qua gruwzaamheid niet onder hoeft te doen voor de misdaden van de nazi’s. Regisseur Florian Gallenberger heeft dat goed begrepen en kiest dus een herkenbare invalshoek om onze aandacht te wekken voor de misdaden die de Japanse bondgenoten van nazi-Duitsland meer dan zeventig jaar geleden pleegden, in dit geval in China. Het is allemaal ver van ons bed, in tijd en ruimte, maar desondanks weet de regisseur een gevoelige snaar te raken en laat hij het aan de toeschouwer over om de conclusie te trekken omtrent het oordeel dat over John Rabe moet worden uitgesproken: is hij medeschuldig omdat hij lid was van de club of zijn er - zoals in het geval Oskar Schindler – verzachtende omstandigheden?

 

Niets aan deze Duits-Frans-Chinese film is aan het toeval overgelaten, want alleen al op de Aziatische markt moet John Rabe - gezien het thema - uitgroeien tot een immens kassucces. Op kwaliteit is dus niet bezuinigd en dat blijkt uit elk frame en uit elk fragment. De kleuren zijn fel en verzadigd in de dagscènes; de nachtelijke scènes zijn soms blauwachtig, andere keren neigen ze meer naar zwart en roestbruin. Het beeld is haarscherp en het zwartniveau is in orde. Alleen de CGI in combinatie met echte ontploffingen is niet altijd even overtuigend. Het bewust verdoezelen van een aantal gevechtacties (mist of rook), had beslist voor een verhoogd effect gezorgd. Suggereren is toch vaak sterker dan effectief tonen.

Annette Focks (Vier Minuten, 2006) heeft een aantrekkelijke en toepasselijke klassieke soundtrack geschreven die met veel gevoel voor sfeer en detail is uitgevoerd en die op cruciale momenten ook meerwaarde biedt. Vooral de special effects profiteren van de 5.1-geluidstrack: de huilende Japanse gevechtsvliegtuigen en de indrukwekkende ontploffingen van hun bommen zorgen voor een oorverdovende tsunami van geluiden, waarbij vooral de subwoofer goed uit de verf komt.   

 

In een vrij lange Making-of John Rabe (30 min.) krijgt u de standaardpraatjes met de belangrijkste acteurs en de regisseur over de personages en hun plaats in het verhaal en de film. Er is ook aandacht voor de special effects, want geld om een pakketboot te laten zinken was er uiteraard niet en evenmin om een vloot Japanse gevechtsvliegtuigen en bommenwerpers in te huren. Eén van de indrukwekkendste shots betreft de binnenopname in de Siemens-centrale en die krijgt dan ook speciale aandacht.

 

John Rabe was in 2009 zeer terecht de grote winnaar van de Duitse Filmprijs in Berlijn. Regisseur Gallenberger gaf er moeiteloos Der Baader Meinhof Komplex (2008) en Wolke 9 (2008) het nakijken met een indrukwekkend portret over een nazi wiens opmerkelijke reddingsoperatie van tienduizenden Chinese burgers na WOII in West-Europa onopgemerkt bleef. John Rabe is spannend, avontuurlijk en ook een beetje romantisch, maar het is vooral het verslag van een heldendaad met Ulrich Tukur als ijzersterke hoofdrolspeler.