Omdat hij nu meerderjarig is, verhuist de19-jarige Malik El Djebena (Tahar Rahim), een Fransman van Arabische afkomst, van de jeugdgevangenis naar een penitentiaire inrichting voor volwassen om er de rest van zijn straf van zes jaar uit te zitten. Hij is jong, onervaren en naïef en onvoorbereid op het harde regime in een gevangenis die geregeerd wordt door een niets ontziende Corsicaanse maffiabende met aan het hoofd de Corleoneachtige leider César (Niels Arestrup). Die vraagt hem om een vuil klusje op te knappen, maar veel keuze heeft Malik niet, want Césars bodyguards maken hem duidelijk dat hij geen schijn van kans maakt indien hij weigert mee te werken. Ze leren hem om een scheermesje in z’n mond te verstoppen en sturen hem op een verklikker af in een zaak tegen een bevriende maffialeider. Het wordt een bloedbad, maar Malik komt probleemloos weg, want César heeft ervoor gezorgd dat de gevangenisvleugel voor de gelegenheid getuigenvrij is gemaakt. Als tegenprestatie mag hij rekenen op de bescherming van de bende en krijgt hij nieuwe kleren, sigaretten, voedsel en een baantje in de keuken van de gevangenis.

 

Stilaan past de jonge gevangene zich aan, knapt karweitjes op voor César, volgt lessen om te leren lezen en schrijven, houdt oren en ogen open, leert het onderscheid te maken tussen wie te vertrouwen is en wie in de gaten moet worden gehouden en na een tijdje begint hij voor zichzelf te werken: als keukenhulp zorgt hij voor de verdeling van het eten en komt hij met alle inmates in contact, waardoor hij verboden pakjes van de ene cel naar de andere kan smokkelen, drugs dealen, etc. De coming-of-age van een vrij onschuldige jongeman gaat gepaard met een zorgvuldige criminele opleiding. Na een tijdje zorgt César ervoor dat hij wegens z’n goed gedrag af en toe een dagje naar buiten mag, tussen 9 en 19 uur, zgn. om een baantje te zoeken, terwijl hij in werkelijkheid smerige klusjes voor hem opknapt en met een oude vriend stiekem een drugscircuit opzet tussen Parijs en Marseille. Voor César wordt hij echt belangrijk als na een besluit van president Sarkozy de meeste Corsicanen in een gevangenis dichter bij huis ondergebracht worden, een regeling die niét op César van toepassing is. Malik wordt zijn enige contact met de buitenwereld, maar ook in de gevangenis zelf wordt hij voor de oude maffiabaas belangrijk, want die heeft het steeds moeilijker om z’n autoriteit op te leggen aan de steeds groter wordende groep baardmannen (Arabieren). Malik wordt erop uit gestuurd om een concurrent van César over de kling te jagen, maar het groentje is inmiddels helemaal ingewerkt in het milieu en sluit met de vijanden van César een deal om diens lucratieve zaakjes over te nemen. Daarvoor kan hij rekenen op de baardmannen buiten, maar ook in de gevangenis.

 

 

Un Prophète van de Franse regisseur Jacques Audiard is een keiharde crimi en thriller en een aanklacht tegen het rigide en eindeloos verouderde penitentiaire systeem in Frankrijk, waar gevangenen tot vandaag in verouderde en mensonwaardige inrichtingen uit de 19de eeuw worden gestopt. De Franse staat was het project overigens niet goed gezind gezien de kwalijke naam die haar gevangeniswezen geniet en dus was filmen in een bestaande inrichting onmogelijk. Een groot leegstaand pand in een voorstad van Parijs werd zo realistisch mogelijk omgebouwd en Audiard deed een beroep op ex-gevangenen voor de figurantenrollen van de criminelen én de bewaarders. Het verhaal over Malik en César is de rode draad in de film, maar de regisseur maakt ook heel wat ruimte vrij voor nevenverhalen waarin het leven in een Franse gevangenis en de invloed die het heeft op de bewoners zichtbaar worden gemaakt. Met 148 minuten is Un Prohète een zeer lange film, maar dat is geen enkel probleem, want Audiard hanteert een vrij hoog tempo en zorgt voor bloedstollende spanning en houdt dat bovendien meer dan twee en een halfuur vol.

 

Het belangrijkste personage is César, de ogenschijnlijk zachtaardige, maar zo nodig bikkelharde crimineel die de touwtjes in de gevangenis stevig in handen houdt en over een dusdanige macht beschikt dat hij zelfs de directeur van de inrichting kan manipuleren. Niels Arestrup (De Battre Mon Coeur S’Est Arreté, 2005 en Le Scaphandre Et Le Papillon, 2007) leerde speciaal voor deze film hele tekstfragmenten vanbuiten in het Corsicaans en hij slaagt erin om de hele tijd gevaar en dreiging uit te stralen, waarbij het niet één keer mogelijk is om te raden wat zijn volgende actie zal zijn en of hij zal strelen of keihard toeslaan. De vrij onbeholpen Malik volgt al zijn bewegingen, ontleedt Césars beweegredenen en zijn conclusies en maakt zich zijn gedrag eigen. Ook hij slaagt erin om na verloop van tijd zijn gevoelens en zijn gedachtegang te verbergen en uit te groeien tot een berekende, onvoorspelbare leidersfiguur, al duurt het een hele tijd voor hij César het hoofd kan en durft te bieden. Tahar Rahim, die eerder een klein rolletje kreeg in een policier en een tv-miniserie, laat z’n personage Malik in Un Prophète uitgroeien van een onzekere en schuchtere tiener tot een keiharde crimineel met leiderscapaciteiten. Terwijl het zweet hem uitbreekt en z’n handen beven tijdens de eerste opdracht voor César in de gevangenis, geeft hij nog nauwelijks een krimp tijdens een moordaanslag in een drukke straat in het centrum van Parijs bij klaarlichte dag.

 

 

De kracht van Un Prophète schuilt in de zeer realistische bewerking die Thomas Bidegain en regisseur Jacques Audiard maakten op basis van het originele scenario van Abdel Raouf Dafri en Nicolas Feufaillit en waarin de belevenissen van de centrale figuur Malik in een ruimer kader zijn geplaatst, nl. het Franse gevangenissysteem dat tegelijk streng en qua levensomstandigheden zeer primitief is. De aanwezigheid van ex-bajesklanten op de set noopte de scenaristen voortdurend om hun tekst aan te passen en dichter in de buurt van de realiteit te komen. Un Prophète is dan ook geen film voor doetjes, want het geweld wordt uitdrukkelijk en zonder voorbehoud getoond. Wie vertrouwt is met het Amerikaanse gevangenisregime uit talloze Hollywood-producties, maakt in deze film kennis met een aanpak die bestraffen voorrang geeft op heropvoeden en die niet voorkomt dat kleine boefjes uiteindelijk uitgroeien tot een volgende generatie van harde criminelen.

 

 

Een heikel punt in een dergelijke gewelddadige film is het sturen van de sympathie van de toeschouwer in de richting van het hoofdpersonage en dat doet regisseur Jacques Audiard heel handig door nieuwkomer Malik al in de eerste scène van de film in de slachtofferrol te drukken: hij wordt in elkaar geslagen door twee gevangenen van zijn eigen leeftijd die het op zijn sportschoenen gemunt hebben. Die keuze is perfect, want ondanks wat er nadien allemaal gebeurt, kan de jonge crimineel op de welwillendheid van de kijker blijvend rekenen tot op het einde: ook al is hij ondertussen uitgegroeid tot een echte misdadiger, hij stapt de gevangenis (en de film) uit als een held. Veel heeft te maken met de manier waarop regisseur Audiard z’n hoofdpersonage in beeld brengt en het laat contrasteren met de omgeving en rest van de medegevangenen, want Malik blijft altijd de minzame en behulpzame Arabier, zelfs al noemen de Corsicanen van César hem sale arabe en stoppen ze hun minachting niet onder stoelen of banken. Audiards camera is altijd heel dicht in de buurt. In de nauwe cellen is geen gebruik gemaakt van beweegbare en verplaatsbare muren of van verticale camerastandpunten, waardoor de toeschouwer Malik (en in mindere mate César) heel dicht op de huid zit. Elke grimas wordt geregistreerd, elke emotie genadeloos uitvergroot en aangaande Malik is er op een zeer precieze wijze voor gezorgd dat de initiële projectie van naïviteit en onschuld op geen enkel moment wordt verstoord: zelfs in de brutaalste scènes is hij een slachtoffer omdat in zijn geval anderen over leven en dood beslissen.



BEELD EN GELUID

Jacques Audiard kiest in Un Prophète voor harde kleuren om de sfeer in een gevangenis op ons netvlies te projecteren: grijs, staalblauw, zwart met gefilterd wit licht wegens de kleine raampjes, ook in de buitenscènes in de gevangenis en op straat, want de scènes spelen zich af in de herfst of in de winter, meestal tegen een zwaarbewolkte hemel of na een nachtje sneeuw. Aankleding en kostumering zijn al even troosteloos en donker op een paar scènes na die zich buiten de gevangenis afspelen in het huis van Maliks beste vriend Ryad (Adel Benchérif) die aan teelbalkanker lijdt en die de zorg voor zijn vrouw en babyzoontje aan Malik wil toevertrouwen. Het beeld in de gevangenis is een aantal keren bewust smerig of vervormd, maar altijd in functie van de omstandigheden. Ondanks het weinige licht en (dus) de lichte korrelvorming, blijven de details in Un Prophète goed overeind. Van ongerechtigheden en storende technische mankementen is geen sprake en het zwartniveau is zonder meer indrukwekkend. Een dergelijke film behoeft uiteraard een stevige geluidstrack en die is beschikbaar in een niets verhullende 5.1-versie, waardoor de vele geluiden in de gevangenis, de ruzies en de vechtpartijen, maar ook het geweld van vuurwapens zeer realistisch weergegeven worden via de stereokanalen vooraan, de zeer actieve achterste kanalen en een bonkende subwoofer. Componist Alexandre Desplat (Syriana, 2005 en Girl With A Pearl Earring, 2003) schreef de bijpassende muziekscore die ook plaats biedt aan niet-Europese ritmes en melodieën.

 

Meer dan twee uur extra’s zijn ondergebracht op een aparte disk en het moet gezegd: het gaat stuk voor stuk om interessante bijdragen. In Making of Un Prophète (70 min.) krijgen we een uitgebreide kijk op de manier waarop Jacques Audiard te werk is gegaan bij het schrijven van het scenario (ook Thomas Bidegain Abdel Raouf Dafri komen uitgebreid aan het woord), de selectie van de acteurs en de zoektocht naar een geschikte locatie, die uiteindelijk niet werd gevonden en dus gebouwd in de Parijs voorstad Chatenay. We zien de regisseur ook uitgebreid aan het werk op de set; scènes waaruit we leren dat hij niet gauw tevreden is en heel wat takes nodig heeft om z’n ideeën te realiseren. Juliette Wilfling (Science Of Sleep, 2006) vertelt over de manier waarop ze hoofd- en nevenverhalen tijdens de draaiperiode voorlopig monteerde en hoe er nadien meer dan een uur werd weggeknipt om de (opgelegde) maximale lengte te respecteren. Uiteraard komen ook Tahar Rahim en Niels Arestrup uitgebreid aan het woord over hun rol en hoe die in de loop van het draaiproces evolueerden en we zien beide acteurs aan het werk in een aantal takes van één en dezelfde scène.

 

In Un Prophète in Chatenay (26 min.) wordt een beeld opgehangen van de buurt waar de film is gedraaid. De ploeg praat met een aantal inwoners die werden gecast, maar die uiteindelijk niet kwamen opdagen, met kinderen die een klein rolletje mochten invullen en met teleurgestelde figuranten uit weggeknipte scènes. Telkens krijgen we de desbetreffende scène(s) te zien (die niét is/zijn opgenomen in de afdeling Verwijderde Scènes). De ploeg filmde ook een debat op de locale regionale radio tussen acteurs en figuranten en leden van een anti-gevangeniscomité die ijveren voor betere leefomstandigheden in penitentiaire inrichtingen en die kritiek hebben op de zo goed als uitsluitend gekleurde figurantencast van de film (wat de vooroordelen tegen Arabieren en zwarten zou versterken).

 
 

Tussen de Verwijderde Scènes (11 min.) zitten een aantal interessante fragmenten die gesneuveld zijn op de montagetafel, maar die toch belangrijk zijn voor een aantal niet zo makkelijk en niet altijd even goed uitgelegde scènes in de film. Voorts een paar leuke opnamen uit de Casting van Tahar Ramin (5 min.), een aantal niet oninteressante Repetities van Tahar Rahim met medespelers (20 min.), waaruit duidelijk blijkt dat hij rol en dialogen stevig onder controle had en zelfs aardig uit de hoek kwam tijdens de spontane improvisaties. Tot slot nog een Trailer en een Teaser, in totaal meer dan 2 uur extra kijkplezier. Op disk 1 staan ook nog een aantal Andere Trailers uit het Homescreen-aanbod.

 

CONCLUSIE                               

Un Prophète van regisseur Jacques Audiard was de Franse inzending voor de Oscar voor Beste Buitenlandse Film in 2010. In Hollywood moest Un Prophète het evenwel afleggen tegen Das Weisse Band (2009)  van de Oostenrijkse regisseur Michael Haneke. Of dat terecht is laten we aan uw oordeel over, maar de winnaar van de Grote Juryprijs in Cannes, de Bafta Award voor Beste Buitenlandse Film, 9 Césars en 2 European Film Awards is zonder twijfel één van de beste gevangenisfilms ooit en beslist één van de beste films van 2009 tout court. De acteerprestaties zijn indrukwekkend, de technische afwerking van de dvd is meer dan oké en de bonusafdeling rijkelijk gevuld.