FILM
Geen enkele filmliefhebber zal je zeggen dat Martin Scorsese een slechte regisseur is, ook ik niet: de man heeft een fantastisch oog voor verbluffende beelden en hij voegt daar nog een encyclopedische kennis van de geschiedenis van de zevende kunst aan toe. De man verdient kortom het grootste respect. Niettemin zou ik hem nooit - zoals het gros van de recensenten en cinefielen wél doet - de belangrijkste nog levende Amerikaanse cineast noemen. En ik wijk nog op een ander punt af van de consensusmening: volgens mij is Taxi Driver niet zijn beste film. Zelfs niet een van zijn vijf beste. Ook al is het waarschijnlijk Scorsese's bekendste en meest geciteerde prent. Niet dat Taxi Driver een slechte film is - verre van - maar je merkt wel dat de film het werk is van iemand die al perfect weet hoe hij zijn verhaal wil vertellen, maar nog niet of dit wil het verhaal is dat hij per se wil vertellen. In die optiek is Taxi Driver emblematisch voor het ganse oeuvre van Martin Scorsese.

De prent - die in 1976 een Gouden Palm won - is qua verhaal in ieder geval een kind van zijn tijd. Travis Bickle is een Vietnam-veteraan die na zijn terugkeer uit de jungle moeite heeft om zich weer aan te passen aan de Amerikaanse maatschappij. Hij walgt van de verloedering van New York: de vuile straten, de hoertjes op iedere hoek, de junks die zich ongevraagd aan je opdringen. Des te vreemder is het daarom dat Bickle, die je gerust sociaal gehandicapt mag noemen, een job als taxichauffeur aanvaardt. Maar het betaalt tenminste de rekeningen en hij ontsnapt ermee aan de sluimerende eenzaamheid die hem kwelt. Tussendoor raakt hij geobsedeerd door Betsy, een campagnelid van een plaatselijke presidentskandidaat, maar omwille van Bickles sociopathische trekjes maakt een relatie nooit een kans. De frustratie van de taxichauffeur komt beetje bij beetje aan de oppervlakte, tot de ontmoeting met een minderjarig hoertje een keten van geweld in gang zet.

Dat bruuske (en brute) geweld, dat met name het laatste halfuur van de film kenmerkt, zal menig kijker afschrikken. Scorsese laat immers ampele ruimte voor een interpretatie over het waarom van het bloedvergieten waardoor niet zozeer het geweld zelf, maar de zinloosheid (dan wel de misplaatste gerechtigheid ervan) blijft hangen. De compromisloze visie op de maatschappij vertaalt zich eveneens in een onrustige filmstijl en een sfeer van Unheimlichkeit. Daardoor heeft Taxi Driver ontegensprekelijk een plaats in de resem steengoede Vietnam-films van de jaren zeventig, hoewel je net zo goed kan zeggen dat de prent roots heeft in de paranoia van films als The Conversation en The Parallax View. Zoals ik al zei: op de filmstijl is weinig aan te merken (Scorsese weet perfect welk effect hij wil bereiken), maar qua verhaal meandert hij niet altijd succesvol tussen maatschappijkritiek, exploitatie en psychologische horror. Voor het tempo van de film is dat bijwijlen nefast.

Dat neemt niet weg dat er ook veel positieve punten aan te halen zijn. De centrale vertolking van Robert De Niro staat nog steeds als een huis. In tegenstelling tot Scorsese vindt hij wel het ideale evenwicht tussen realisme en Grand Guignol, tussen intelligentie en waanzin. Opvallend is wel dat de beroemdste scène van de prent - "Are you talking to me?" - door de talloze imitaties en pastiches de voorbije 35 jaar veel van zijn kracht heeft verloren. Naast De Niro laten ook een piepjonge Jodie Foster, Harvey Keitel en Cybill Shepherd mooie dingen zien, hoewel ze steevast van het scherm gespeeld worden door de protagonist. Een speciale vermelding verdient ook componist Bernard Herrmann. Hij pende de laatste noten van de duistere, jazzy scoundtrack enkele uren voor hij overleed en de muziek is een prachtige laatste strofe in de indrukwekkende carrière van een muzikale meester.

Waarom ik Taxi Driver nooit echt heb kunnen appreciëren, zal misschien altijd een raadsel blijven. Ik begrijp perfect waarom velen het een onmisbaar meesterwerk noemen, maar hun argumenten worden keer op keer gecounterd door een sluimerend wantrouwen tegenover de film. Alsof ik wel begrijp wat Scorsese wil vertellen, maar onmogelijk kan vatten waarom hij zijn boodschap niet treffender weergeeft. Dat is het probleem met de cineast: hij heeft zoveel talent dat je enkel de punten ziet die de perfectie verbrodden. In de periode 1988-1993 kwam hij enkele malen dichtbij die perfectie, maar in Taxi Driver maakt hij - wat de overgrote meerderheid ook zegt - een bijzonder wisselvallige indruk.

BEELD EN GELUID
Een klassieker verdient een mooie beeldtransfer. Dat moet men bij Sony gedacht hebben, want deze nagelnieuwe transfer oogt uitstekend. De film is weliswaar doordrenkt van een groezelige sfeer, maar de print vindt een goed evenwicht tussen de sfeerschepping en een helder, contrastrijk beeld. De kleuren zijn sober weergegeven, maar dat is eens te meer een gevolg van de artistieke keuzes en niet van een mindere transfer. Ook de soundtrack is opgeveegd en klinkt glorieus in DTS. Scorsese steekt vaak subtiel auditieve sfeerelementen in Taxi Driver en die komen ten volle tot hun recht hier. Bernard Herrmanns onvergetelijke muziek klonk bovendien nooit beter.

EXTRA'S
De schijf bevat drie Audiocommentaren. Het eerste dateert uit 1986 en zet zowel Scorsese als schrijver Paul Schrader samen. Beide staan bekend als spraakwatervallen, zodat er nooit een stilte valt in hun intrigerende betoog. Professor Robert Kolker is erudiet in zijn babbelspoor, maar gaat geregeld een brug te ver in zijn ontrafeling van de betekenis van ieder shot. Het derde spoor voert eens te meer Schrader op, maar zijn bijdrage is ditmaal eerder schaars. Making Taxi Driver (70 min.) is een exhaustieve documentaire over hoe de prent tot stand kwam, terwijl in Martin Scorsese on Taxi Driver (17 min.) de cineast zelf het woord mag voeren over zijn grote doorbraak. Producing Taxi Driver (10 min.) focust meer specifiek op het productieproces en scenarist Schrader vormt het centrum van God's Lonely Man (22 min.). Influence and Appreciation (19 min.) is een haast hagiografisch eerbetoon van collega's aan Martin Scorsese en in Taxi Driver Stories (23 min.) komen mensen aan het woord die eind jaren zeventig zelf door de 'mean streets' van New York reden met een taxi. In Travis' New York (6 min.) staat de authenticiteit van de stadsweergave centraal, terwijl Travis' New York Locations (5 min.) in splitscreen een vergelijking maakt tussen de locaties anno 1976 en anno 2006. De disk bevat daarnaast een Storyboard to film comparison (9 min.) met een inleiding door Scorsese, vier Fotogalerijen en een interactieve Script to Screen-optie. Ook een Trailer ontbreekt niet.

CONCLUSIE
Taxi Driver zette Martin Scorsese definitief op de kaart als een filmmaker om in de gaten te houden, maar de tijd is niet mild geweest voor de prent. De vertolkingen en de visuele flair overtuigen, maar het scenario is te wisselvallig en nodeloos provocerend om de kijker continu te boeien. Qua beeld en geluid is deze release echter een hoogvlieger en ook de bonussectie is van topkwaliteit.