In 2008 besloot de Duitse danseres en choreografe Pina Bausch haar succesvol dansstuk Kontakthof te hervatten met een cast van tieners die nooit enige vorm van dansopleiding hadden genoten. Het werkstuk concipieerde Bausch in 1978 voor haar Tanztheater Pina Bausch, sinds 1973 de nieuwe naam van het Tanztheater Wuppertal (Nordrein-Westfalen, BRD) waarvan ze de leiding op zich had genomen. Oorspronkelijk danste ze zelf de hoofdrol in Kontakthof  en later voerde ze het stukop met een bezetting van senioren, waardoor het een heel nieuwe inhoud en toon kreeg. Maar het aantreden van Pina Bausch in Wuppertal verliep niet zonder problemen, want naast een trouwe kring volgelingen werd de choreografe geconfronteerd met een publieksgroep die overwegend klassiek ballet gewend was en haar moderne en expressionistische stijl niet begreep. Men noemde haar werk een provocatie. Dat men één van ’s werelds grootste danstalenten in huis had was voor de gemiddelde balletfan toen nog onvoorstelbaar, maar Pina Bausch beweerde achteraf dat er sprake was van een misverstand, want dat het haar alleen te doen was om eerlijkheid en waarheid.
 

 

Met Kontakthof en Café Müller (1978) schreef Pina Bausch evenwel balletgeschiedenis, want ze vond zowat op haar eentje het genre danstheater uit waarmee ze een hele generatie jonge balletchoreografen zou beïnvloeden van Sacha Waltz en Akram Khan tot Sidi Larbi Cherkaoui en Anne Teresa De Keersmaeker. In haar lange carrière trad Pina Bausch met haar Tanztheater-gezelschap in de hele wereld op en oogstte ze successen van Londen tot Athene en van New York tot Tokio. Bovendien ontwikkelde ze choreografieën voor films van Pedro Almodóvar en Federico Fellini. Met haar plotse overlijden in juni 2009 verloor de ballet- en danskunst één van de grootste naoorlogse choreografen en dansers.
 

 

In Dancing Dreams brengen de regisseurs Anne Linsel en Rainer Hoffmann verslag uit over het Kontakthof-project met veertig jonge mannen en vrouwen die nog nooit eerder van Pina Bausch hadden gehoord en die dus helemaal niet wisten waaraan zich te verwachten. In de film zien we hoe de dansinstructrices Bénedicte Billet en Josephine Ann Endicott weken lang met de jongeren aan de slag gaan op zaterdagochtend en hoe het dansstuk zeer geleidelijk vorm krijgt. Het wordt een moeizame en zware opdracht, voor de jonge dansers én de instructrices, want ondanks het ontbreken van klassieke danspatronen kost het heel wat moeite om de ontelbare solo- en groepschoreografieën in overeenstemming te brengen met de visie van Pina Bausch en de hoge professionele eisen die ze aan de uitvoerders van haar werk stelt. In de interviews tussen de repetitiefragmenten vertellen de jongeren over hun ervaringen en het wordt meteen duidelijk dat ze zich van de opdracht niet allemaal een even ernstige voorstelling hadden gemaakt. Maar naargelang de weken verstrijken krijgen ze wel uitzicht op het belang van het project waaraan ze deelnemen en neemt hun motivatie overhand toe. Dat is ook nodig, want met fysiek contact met vreemden hebben ze weinig ervaring en voor sommige aanrakingen is het water aanvankelijk nog heel erg diep. Bovendien bouwen Pina Bausch en haar medewerkers een competitie-element in: voor ieder personage worden twee jongeren geselecteerd. De beste van beiden mag de première dansen, de andere pas een paar maanden later als blijkt dat hij of zij voldoende niveau heeft bereikt.
 

 

Het worden slopende weken en maanden, want iedereen wil uiteraard de beste zijn, en het gaat gepaard met tranen en stress, want Pina Bausch zal persoonlijk de premièrecast samenstellen tijdens een ultieme studiopresentatie. Jullie hebben ontzettend hard gewerkt, zegt de choreografe ter inleiding, ik ben verrast en fier op wat jullie bereikt hebben. Maar ook de jongeren zijn verrast, want sommigen hadden nooit vermoed waartoe ze eigenlijk in staat zijn. Vroeger durfde ik mijn mond nauwelijks open te doen, zegt een jongen met een ringbaardje, nu durf ik veel meer voor mezelf opkomen. Het heeft m’n zelfvertrouwen opgekrikt, zegt het blondje dat uiteindelijk de hoofdrol op de premièreavond mag dansen, ik had het nooit voor mogelijk gehouden. Het past precies in de filosofie van Pina Bausch om naar de wereld te kijken en na te gaan hoe je die in positieve zin kan veranderen.
 

 

De regisseurs hebben het voordeel dat ze voor het draaien van hun film op de medewerking van Pina Bausch konden rekenen, wat Wim Wenders een jaar later niet was gegund. Hij heeft zich moeten tevreden stellen met commentaar van medewerkers van het Tanztheater over hun werkgeefster. Zijn film (Pina, 2011) is esthetisch uiterst belangrijk, terwijl Dancing Dreams de vinger meer aan de pols heeft, ondanks de keuze om het interview met Pina Bausch niet in de film te monteren, maar apart aan te bieden als een extra van een halfuur. Terwijl Wenders’ carrièreoverzichtsfilm Pina veel wegheeft van een hagiografie, zien we Pina Bausch in Dancing Dreams op het terrein aan het werk en legt ze in het bijgevoegde interview zelf haarfijn uit wat haar inspireerde en motiveerde. Bovendien klinken de reacties van de jonge dansers op de samenwerking met Pina Bausch minstens even geloofwaardig als die van Bauschs naaste medewerkers en dansers in Pina. Dancing Dreams is m.a.w. een stuk directer, minder ambitieus, maar op een bepaald niveau eerlijker en gemoedelijker.
 

 

Anne Linsel en Rainer Hoffmann proberen het niet allemaal zo esthetisch mogelijk te presenteren. Ze tonen ook momenten waarop de jonge dansers falen, de moed opgeven en zich teleurgesteld afwenden. Aan de andere kant gunnen ze de kijker ook een blik op het doorzettingsvermogen van de instructrices om de opdracht tot een goed einde te brengen, op de manier waarop ze ontgoochelde meisjes en jongens proberen te motiveren en hun concentratie en inleving in de materie stimuleren. Ze staan schijnbaar voor een onmogelijk opdracht, maar hun wil om te slagen wint het uiteindelijk van de aarzeling en de faalangst van hun pupillen. Het resultaat is een reeks indrukwekkende beeldfragmenten.
 

Dancing Dreams is een documentaire, wat betekent dat er vaak sprake is van unieke opnamen en materiaal dat niet vooraf in een scenario tot in detail uitgewerkt is. Het toeval speelt m.a.w. een grote rol en dat beïnvloedt uiteraard de kwaliteit van elke afzonderlijke opname en van de productie in z’n geheel. Desondanks is de beeldkwaliteit meer dan behoorlijk en meestal zelfs uitstekend. De soundtrack gebruikt vooral de muziek die tijdens de repetities wordt gedraaid, wat betekent dat ze soms wat hol klinkt en ongenuanceerd, maar de extra toegevoegde composities van de Catalaanse componist Juan Llossas klinken goed. De interviews zijn duidelijk verstaanbaar en Nederlands ondertiteld, net zoals de rest van het materiaal. De stereotrack is meer dan voldoende voor dit soort productie.

In het Interview met Pina Bausch vertelt de Duitse choreografe en danspedagoge over haar moeizame start in Wuppertal anno 1973, over de vooroordelen, de boycot en de verwijten dat haar choreografieën als provocaties bedoeld waren. Terwijl ik alleen maar wilde uitdrukken wat ik vanbinnen voelde, zegt ze over die periode. Voorts praat ze over de dingen die haar inspireren, over de constante faalangst, over de moeilijke dagen tijdens het uitwerken van nieuwe ideeën, over de morele steun tijdens dergelijke periodes vanwege haar echtgenoot Ronald Kay, Chileens dichter en professor esthetiek en literatuur aan de universiteit van Chile. Tot slot zijn er nog een aantal Andere Trailers.

 

 

Dancing Dreams van de regisseurs Anne Lisel en Rainer Hoffmann is een uitstekende documentaire over een uniek project van de Duitse choreografe en danspedagoge Pina Bausch op basis van haar succesproductie Kontakthof uit 1978. Eerder dan een concurrent voor Pina van Wim Wenders is Dancing Dreams een complementaire film die liefhebbers en fans van het werk van Pina Bausch niet kunnen laten passeren.