FILM
Clint Eastwood wint graag Oscars. Zijn filmografie van het laatste decennium leest dan ook als een 'for your consideration'-kaartje. Een tijdlang ging de Academy daar gretig op in, maar de laatste jaren faalt Eastwood keer op keer, met saaie, weinig overtuigende films. De hoop was groot dat zijn recentste worp die verontrustende trend zou keren. Een biografie van J. Edgar Hoover, die een halve eeuw aan het hoofd van het FBI stond en daardoor nagenoeg even machtig was als de president, bevat immers zoveel interessante dramatische mogelijkheden dat je zou denken dat dit niet kan mislopen. En toch slaat Eastwood ook ditmaal de bal volledig mis. J. Edgar strompelt van de ene ernstige anekdote naar de andere, is visueel een mager beestje en - het ergste van al - kruipt nooit genoeg onder de huid van het hoofdpersonage om diens daden te duiden of te verklaren.

Als vertelstijl kies scenarist Dustin Lance Black (Milk) voor een raamvertelling waarbij de oudere Hoover een kroniekschrijver een blik gunt in zijn woelige loopbaan. Die beslaat nagenoeg de volledige eerste zeventig jaar van de twintigste eeuw. De jonge Edgar werd al vroeg aangetrokken door de antiterreurbestrijding omdat in zijn buurt communistische bomaanslagen plaatsvonden. Zeer snel werkt de jonge knul zich op in het FBI en nog voor zijn dertigste staat hij aan het hoofd van de organisatie. De prent doorloopt de voornaamste kantelmomenten en geruchten van zijn professionele loopbaan - de strijd tegen de glamoureuze gangsters van de Depressie-jaren, het McCarthyisme, een geheim dossier over president Kennedy - maar focust voornamelijk op Hoovers relatie met drie personen: zijn moeder, zijn secretaresse en rechterhand; de enige drie mensen die de steeds meer paranoïde man in zijn leven zal vertrouwen.

Het probleem is dat J. Edgar daardoor tussen twee stoelen valt. Enerzijds wil de film een epische vertelling zijn over het leven van misschien de machtigste man in de VS tijdens de twintigste eeuw, anderzijds hebben Eastwood en Black interesse in zijn privéleven, met name in de gebeurtenissen die zijn karakter gevormd hebben. De balans helt vertelselmatig grotendeels over naar de tweede aanpak, maar de beelden geven dan weer in detail een groots tijdsbeeld weer. De minimalistische muziek (van Eastwood zelf) valt evenmin te rijmen met wat je op het scherm ziet. Die schizofrene kijkervaring zet meteen een quasi onoverkomelijk muur neer tussen de kijker en het scherm. J. Edgar is het typevoorbeeld van een film die geen keuzes durft te maken en daarmee zichzelf in de voet schiet. Je voelt als kijker bijvoorbeeld dat de visie van de regisseur op het hoofdpersonage en die van de scenarist bijwijlen diametraal tegenover elkaar staan, met name betreffende de aard van de relatie tussen Hoover en zijn rechterhand Clyde Tolson. Dat Eastwood schermt met aandacht voor nuances is slechts een drogreden om de vele saaie, ongeïnspireerde, op veilig spelende scènes in de prent te verklaren.

Ook de vertolkingen overtuigen niet. Leonardo Di Caprio heeft bijvoorbeeld fysiek nauwelijks gelijkenissen met Hoover en ook zijn accent gaat in de loop van de film alle richtingen uit. De acteur doet weliswaar verwoede pogingen om de interne strubbelingen van de FBI-baas aan de oppervlakte te brengen, maar onder tonnen make-up bedolven gaan veel van de nuances verloren. Als Clyde Tolson is Armie Hammer zelfs een wandelend cliché van een homo die nog in de kast zit en er niet uit durft te komen om de liefde van zijn leven niet in professionele problemen te brengen. Judi Dench telefoneert haar performance als Hoovers moeder voorspelbaar in en Naomi Watts heeft gewoon te weinig interessante scènes om haar secretaresse vorm te geven. Een handvol acteurs weet in veredelde cameo's wel de kijker te engageren - vooral Geoff Pierson als Hoovers voorganger als directeur - maar dat is onvoldoende om de cast als geheel goede punten te geven.

Het is niet allemaal kommer en kwel wat deze prent betreft overigens. Het production design is bijvoorbeeld van een uitzondelijk hoog niveau en ook de geluidsmix dwingt respect af. Het camerawerk verraadt dan weer de onbeslistheid van de film: in elk frame van het gedesatureerde beeld valt te lezen dat Eastwood de prent wellicht liever in zwartwit had gedraaid. De grootste zonde is echter dat J. Edgar het nalaat om een link te leggen naar de huidige maatschappij. Het verhaal van de FBI-baas bevat voldoende elementen over overheidsspionage en paranoïde inmenging in het dagelijkse leven om een onthutsende boodschap te vertellen over niet alleen de tijd waarin de prent zich afspeelt maar ook over het eerste decennium van de 21ste, met een oorlog die er onder valse voorwendselen kwam en een sociale netwerksite die alles van je weet. Een enorme gemiste kans om van een film die er mooi uitziet ook een relevante film te maken dus.

BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit op Blu-ray is gewoonweg schitterend. De transfer bevat geen enkel minpunt: het beeld oogt haarscherp, de contrasten komen in zowel daglicht als nachtscènes optimaal tot hun recht en grain of compressiefouten zijn in velden noch wegen te bekennen. Het is enkel jammer dat door het gedessatureerde kleurenpalet die topkwaliteit voor de leek niet overduidelijk genoeg zal blijken. De soundtrack doet trouwens nauwelijks onder met een mix die subtiele momenten afwisselt met grootse actiescènes die alle boxen aan het werk zetten.

EXTRA'S
De enige extra in de bonussectie is de featurette The Most Powerful Man in the World (18 min.) waarin op een drafje de belangrijkste feiten over zijn leven en werk de revue passeren, gezien door de ogen van cast en crew.

CONCLUSIE
J. Edgar zet de dalende trend in kwaliteit in het oeuvre van Clint Eastwood voort. De prent is te lang, te veilig en te weinig inzichtelijk. De cineast is dringend aan herbronning toe. Gelukkig zijn beeld en geluid van topkwaliteit op deze disk en is ook de enige extra kwalitatief dik in orde.