JAGTEN
Bespreking door: William - Geplaatst op: 2013-09-10
FILM
Na de sluiting van de jongensschool neemt veertiger Lucas noodgedwongen een baantje aan in de plaatselijke kindergarten. De kleintjes zijn dol op hun nieuwe ‘meester’, want Lucas is grappig en hij dolt af en toe met de vijfjarigen op het met blaren bezaaide zand van de speelplaats. De kleine Klara heeft een boontje voor Lucas en op een keer geeft ze hem een cadeautje en een zoen op de mond. Wellicht had Lucas er beter aan gedaan het cadeautje gewoon te accepteren en voor de rest geen opmerking te maken. Maar dat doet hij wel en dat brengt Klara in verlegenheid. Ze wordt zelfs een beetje boos wegens de afgewimpelde attentie. Thuis vangt ze diezelfde avond beelden en geluiden op van haar oudere broer en z’n vriend die haar in het voorbijgaan een pagina uit een revue tonen van een man met een stijve pik. Niet veel later zegt ze tegen schoolhoofd Grethe dat ze Lucas een onaangename en lelijke man vindt met een omhoog wijzende piemel.
Van een schoolhoofd verwacht je op zo’n moment een professionele reactie, maar het tegenovergestelde is waar: Grethe roept er de voorzitter van de oudervereniging bij die Klara suggestieve vragen stelt waarin hij het over ontblote geslachtdelen heeft en over wit dat uit de penis drupt, en de geïntimideerde kleuter ziet alleen een uitweg in een affirmatief antwoord. Schoolhoofd Grethe verzekert Lucas de zaak discreet wordt aangepakt, maar voor hij het goed en wel beseft zijn z’n ex Kristen en z’n 14-jarige zoon Marcus ingelicht en meteen ook alle ouders en dus het hele dorp. Z’n ontkenning wordt als een bevestiging geïnterpreteerd en volgens Torsten, z’n jeugdvriend en Klara’s vader, heeft z’n kleine meid nog nooit gelogen. Een kind van 5. Pogingen om met schoolhoofd Grethe een redelijk gesprek te voeren resulteren in een handgemeen met een paar boze vaders en als de politie bij de zaak betrokken wordt, is het hek helemaal van de dam. Lucas heeft nog alleen z’n broer Bruun die onvoorwaardelijk in z’n onschuld gelooft én Marcus die z’n vader beter dan wie ook kent. De rechter die de zaak als eerste in behandeling neemt moet Lucas uiteindelijk laten gaan, maar dat verandert niets aan de sfeer in het dorp: z’n ruiten worden ingegooid, z’n hond Fanny in een plastic zak aan z’n voordeur achtergelaten en de baas van de enige supermarkt verbiedt hem om nog een voet over de drempel van z’n zaak te zetten. Ondertussen heeft de kleine Klara tegen haar moeder gezegd dat ze het zo niet bedoeld heeft, maar in een sfeer van “mijn kind schoon kind”, meent de jonge vrouw dat haar dochtertje in de war is en zich de affaire niet meer herinnert. Tot nader order blijft de jacht dus geopend…
Regisseur Thomas Vinterberg brak in 1998 door met de prachtige film Festen waarvoor hij de Juryprijs op het Film Festival van Cannes en de European Discovery of the Year Award in ontvangst mocht nemen én bovendien nominaties voor de Golden Globes (USA) en de Bafta Awards (GB) op zak mocht steken naast nog zo’n 40 andere bekroningen of nominaties in de rest van de wereld. In de jaren daarop trok hij nog de aandacht met It’s All About Love (2003), Dear Wendy (2005) en Submarino (2010) en dat hij de stiel niet heeft verleerd bewijst hij vooral met Jagten, waarmee hij Festen minstens gedeeltelijk in de schaduw stelt, want het draaiboek dat hij samen met scenarist Tobias Lindholm (Borgen, 2010) schreef is niet alleen ijzersterk, Vinterberg voegt ook een stevige regie aan toe die in combinatie met het sublieme spel van Mads Mikkelsen resulteert in een magnifieke film die de kijker vanaf de eerste minuut in z’n greep houdt, want wat is er erger dan te worden beticht van een misdaad die je niet hebt gedaan en van een slachtoffertje dat een grote verbeeldingskracht wordt toegekend, maar dat zelf het slachtoffer is van een onevenwichtige of op z’n minst turbulente gezinssituatie, met alle gevolgen van dien?
Het ingenieuze karakter van het scenario zit hem in de onvoorspelbaarheid van de gebeurtenissen, want terwijl de zaak zich ontspint maak je als kijker allerlei veronderstellingen die tijdens de voortgang van de film niet uit blijken te komen. Thomas Vinterberg en Tobias Lindholm kiezen nl. niet de gemakkelijkste weg en houden de afloop van dit menselijk drama tot in de laatste minuut van de film zorgvuldig verborgen. Tegelijk leggen ze enkele pijnlijke trekken van de menselijke natuur bloot waarin iedereen wellicht wat van zichzelf herkent. Mads Mikkelsen speelt de rol van Lucas bovendien met een ingehouden intensiteit die indruk maakt. Overdreven veel tekst heeft de Deense acteur niet vanbuiten moeten leren, maar zijn fysieke capaciteiten worden tot het uiterste getest, niet alleen in enkele zeer gewelddadige scènes in de supermarkt en in de plaatselijke kerk tijdens de nachtmis op kerstavond, maar vooral ook op stille momenten als hij alleen thuis is en met lege ogen in het donker staart. Daarvoor moet je metier hebben en die heb je niet als gevolg van een mediahype zoals die bij ons vaak gevoerd wordt over deze of gene jonge belofte.
Indrukwekkend is ook de jonge Lasse Fogelstrom als Lucas’ 14-jarige zoon Marcus, een stevig baasje dat op geen enkel moment aan z’n vader twijfelt. Fogelstrom maakt z’n debuut in Jagten, maar dat is er nauwelijks aan te zien, want hij overtuigt op alle vlakken. De in 1938 geboren Deense actrice Susse Wold, wier carrière teruggaat tot het einde van de jaren 50, kruipt in de (wat ondankbare) rol van schoolhoofd Grethe, een oudere vrouw die zich te veel en te gauw door haar gevoelens mee laat slepen en die van een paar losse flodders van een kleuter een waanzinnig verhaal maakt dat ze zelf nog schijnt te geloven. Op uw sympathie kan ze beslist niet rekenen. Voor de rest is er sprake van een goed acterende cast, maar geen van de nevenpersonages wordt voldoende uitgewerkt om de aandacht te trekken (en dat is ook Vinterbergs bedoeling niet).
Het onderwerp moet u uiteraard liggen, maar of u nu al dan niet kleine kinderen heeft, de boodschap is duidelijk: emoties zijn een slecht richtsnoer in verdachte situaties zonder tastbare aanwijzingen en ze kunnen uitgroeien tot dodelijke vallen voor alle partijen. In de hele heisa die in het kleine Deense dorpje ontstaat zijn Lucas en de kleine Klara uiteindelijk als enigen onschuldig, want hoe breng je een vijfjarige aan het hoofd dat het een leven verwoest en dat het wartaal uitslaat die volwassen gebruiken om hun eigen angsten en frustraties te maskeren? Dat Vinterberg niet uit z’n nek klets bewijzen voorvallen uit het verre en korte verleden. Zo beschuldigde een moeder uit California in 1983 een leerkracht van de McMartin Preschool ervan haar zoon anaal te hebben misbruikt en ze beweerde ook dat leden van de McMartin-familie het met dieren deden. Het werd één van de langstlopende processen in de VS. In 1990, na zes jaar onderzoek, arrestaties en processen, werden alle aanklachten tegen de betrokkenen verworpen wegens onvoldoende bewijzen. Volgens de rechters was er sprake van hysterie en morele paniek over zgn. Satanische rituelen.
BEELD EN GELUID
Op de beeldkwaliteit is niets aan te merken, die is uitstekend, want ondanks het winterse seizoen kiest Vinterberg voor een landschap met zeer weinig sneeuw, warme herfstkleuren en veel zachte tinten in de interieurs. Het zal u opvallen dat hij 15 jaar na Festen zijn interesse voor de destijds geformuleerde Dogma-principes niet helemaal verloochend heeft, want van speciale effecten is helemaal geen sprake, kunstlicht wordt zeer voorzichtig gebruikt en de aankleding van de interieurs is gewoon tot alledaags en het staat nooit centraal in het production design. Vinterberg moet uiteraard ook gedeeltelijk buigen voor de eisen van de commercie en dus wordt Jagten met een Dolby Digital 5.1-track geleverd, wat ruim is voor een dergelijke film die gedomineerd wordt door veel stilte en voor de rest louter dialogen. De soundtrack van Nikolai Egelund (Anklaget, 2004) is sober en trekt nooit de aandacht, maar hij brengt bij momenten wel sfeer in de film.
EXTRA’S
Enkele
andere trailers uit het A-Filmaanbod, o.a.
A Royal Affair (ook al met Mads Mikkelsen) en
Broken (met niemand minder dan Tim Roth uit de tv-serie
Lie To Me, 2009).
CONCLUSIE
Met Jagten levert de Deense regisseur Thomas Vinterberg de sterkste film uit z’n carrière af. Het is een donker en aangrijpend relaas over verondersteld kindermisbruik waardoor wantrouwen en twijfel zich in de dagen en weken nadien als een virus over een dorpsgemeenschap verspreiden. Vinterberg neemt de kijker mee op een macabere en tenenkrommende tocht langs de ravijnen van de menselijke geest en toont de verwoestende effecten op iedereen die bij de zaak op enigerlei wijze betrokken is. U moet er tegen kunnen, maar als beloning ziet u Mads Mikkelsen in één van z’n beste rollen ooit en dat is niet niks, want de man mag inmiddels op een indrukwekkend palmares bogen. Technisch is de dvd zo goed als perfect, alleen jammer van de magere bonussectie, want we hadden Mikkelsen en ook Vinterberg graag aan het woord gehoord en gezien over dit gevoelige onderwerp.