Op 20 juni 1791 krijgt de dochter van schrijver, chroniqueur en drukker Nicolas Edmé Restif de la Bretonne het bezoek van een deurwaarder die de persen, het papier en de drukwerken in uitvoering in beslag neemt wegens wanbetalingen. Haar vader is niet in z’n nopjes en hij besluit om Thomas Paine, de Engels-Amerikaanse filosoof, vrijdenker en revolutionair, om een voorschot te vragen op drukwerk dat hij bij hem heeft besteld. De Amerikaanse Quaker blijkt evenwel op het punt te staan om naar Metz te vertrekken en heeft bijgevolg niet veel geld op zak. Maar wat belangrijker is: De la Bretonne merkt dat een gesluierde aristocratische dame in hetzelfde rijtuig stapt, begeleid door een kamermeisje en een kapper. Hij heeft de geruchten over de mogelijk vlucht van Lodewijk XVI opgevangen en nieuwsgierig als hij is, besluit hij om uit te zoeken wat er aan de hand is. Van het weinig geld dat Paine hem heeft toegestopt koopt hij een ticket, mist de postkoets, maar huurt een paard om het gezelschap alsnog in te halen. Als hij onderweg van z’n rijdier valt, wordt hij door een grijs bepruikte oudere aristocratische heer, de Chevalier de Seingalt, in diens rijtuig uitgenodigd en samen gaan ze op zoek naar de postkoets richting Metz.
De Italiaanse regisseur Ettore Scola maakt van La Nuit De Varennes een roadmovie pur sang, want op het lange traject naar Metz stapt eerst De la Bretonne in de postkoets en niet veel later doet de Chevalier de Seingalt hetzelfde, want diens diligence heeft onderweg naar Sainte-Menehould een wiel verloren en hij is dus aangewezen op de vriendelijke hulp van het gezelschap. De jonge en aantrekkelijke Gravin Sophie de la Borde biedt aan om haar kapper op z’n bagage te laten letten totdat er hulp opdaagt en één van de aristocratische heren verhuist naar de bok, want de dames, operazangers Madame Adélaïde Gagnon, de jonge weduwe Madame Sauce en de eerder timide Madame Faustine, staan erop dat de Chevalier de Seingalt in hun gezelschap de reis voortzet. De la Bretonne heeft hun nl. verraden dat de grijzende heer in kwestie niemand minder is dan Giacomo Casanova, de man die in z’n jonge jaren de vrouwenharten sneller liet slaan en die ook nu nog – op z’n 66ste – menig hart van de wijs brengt.
Tegen de tijd dat de postkoets opnieuw halt houdt, heeft het gezelschap in de postkoets uitgebreid kennis gemaakt en de politieke situatie grondig geanalyseerd, waarbij het opvalt dat De la Bretonne op z’n minst kritisch is ten opzichte van de manier waarop de Frans aristocratie zich in het conflict gedraagt, Sophie de la Borde zegt begrip op te brengen voor de revolutionairen en Casanova beweert dat het oude regime voorgoed is weggeveegd. Een konvooi van 11 paarden dat hen in de richting van Parijs passeert, wekt bij De la Bretonne het vermoeden dat een groot en belangrijk gezelschap in de richting van Luxemburg of Oostenrijk onderweg is, wellicht de Koninklijke familie, want wie anders kan er in deze troebele tijden over zo veel paarden tegelijk beschikken? Gravin Sophie de la Borde kijkt een beetje sip en houdt de lippen op elkaar, ook al wordt ze er door haar medepassagiers van verdacht een hofdame van koningin Marie-Antoinette te zijn die het hoge gezelschap nareist, want was zij geen speelkameraadje van hare majesteit toen ze jong was? Bij het binnenrijden van Sainte-Menehoud komt de postkoets tussen een volksmassa met fakkels terecht en vernemen de reizigers via een koerier dat er een opsporingsbevel is uitgevaardigd, want in Parijs hebben ze inmiddels vastgesteld dat Lodewijk XVI en z’n entourage verdwenen zijn. En als niet veel later het bericht binnenloopt dat de Koninklijke familie in Varennes is aangehouden, zit er voor het gezelschap niets anders op dan zich neer te leggen bij de feiten: de postkoets mét de Parijse koerier zet koers naar het onooglijke dorpje dat voor altijd een bijzondere plaats zal bekleden in de Franse vaderlandse geschiedenis.
In La Nuit De Varennes voert Ettore Scola een aantal historische figuren op en laat ze met elkaar kennismaken tegen de achtergrond van historische feiten die de westerse samenleving voor altijd zullen veranderen. Maar Scola houdt het niet bij een droge opsomming van de feiten, want in en om de postkoets heeft hij de handen vrij om z’n personages tot leven te laten komen in ernstige en vervolgens grappige situaties met praatvaar Réstif de la Bretonne als onze gids, Giacomo Casanova als de vrouwenverleider op z’n retour, gravin Sophie de la Borde als het aantrekkelijke smoeltje met de perfecte oneliners en Thomas Paine in de rol van de internationale waarnemer die zich tegen de onthoofding van Lodewijk XVI zal uitspreken en ervoor pleitte de koning naar de VS te laten vertrekken, waardoor hij achteraf in conflict kwam met Robespierre die hem liet opsluiten. Pittig detail: dat hij aan de guillotine ontsnapte dankt Thomas Paine aan de Bruggeling en medegevangene Joseph Van Huele. In The Age Of Raison vereeuwigt Paine trouwens nog twee andere Vlamingen die hem in de Parijse gevangenis verzorgden toen hij ernstig ziek werd, nl. de Leuvenaars Charles Bastini en Michael Rubyns.
La Nuit De Varennes is maar zeer gedeeltelijk een avonturenfilm, want de gesprekken in de postkoets hebben vaak niveau en veronderstellen toch enige voorkennis wat betreft de Franse revolutie en de grote namen die op het politieke toneel actief waren in die periode. Grappig is vooral Casanova, want die doet er alles aan om de opdringerige dames op afstand te houden, terwijl zelfs de kapper van Sophie de la Borde met hem probeert te flirten, wat de grote verleider schijnbaar niet onberoerd laat! Het gezelschap gaat uiteindelijk in Varennes uiteen, De la Bretonne naar Parijs om verslag uit te brengen over de aanhouding van de Koninklijke familie, Casanova onder begeleiding naar het kasteel van Dux in Bohemen, alwaar hij tot voor kort bibliothecaris was van de hertog van Waldstein, maar die hij zonder opzeg in de steek heeft gelaten en gravin Sophie de la Borde terug naar af, want als dochter van een bierbrouwer heeft ze geen toekomst meer als hofdame.
